Transformismu n'España a principios del sieglu XX

Mientres un curtiu periodu de tiempu, ente finales del sieglu XIX y la Guerra Civil, florió'l transformismo nos teatros d'España.

Fregoli vistíu de muyer, tal como apaez na revista arxentina Caras y Caretas en 1935.

Entamos

El teatru de variedaes surdió n'España a finales del sieglu XIX, n'imitación a lo qu'asocedía en París y otres ciudaes europees, como Berlín o Londres. N'España, a pesar de la so popularidá, primeramente les artistes de variedaes taben consideraes al mesmu altor que les prostitutes. La presencia masculina yera práuticamente inesistente sobre l'escenariu.

Esti tabú romper cola llegada de Leopoldo Fregoli en 1897 al Teatru Apolo de Madrid. Los sos espectáculos incluyíen más de 100 personaxes, toos interpretaos por él, ente ellos tamién muyeres. Tanto ésitu tuvo, que repitió en 1903 nel Teatru de la Alhambra y darréu nel Teatru de la Zarzuela. Asina, los homes españoles saltaron al escenariu de forma anónima, vistíos de muyer y realizando un espectáculu sicalíptico como s'esperaba d'una artista femenina.

Apoxéu

Según el testu de Mundu Gráficu: «‹L'Asturiana›, asonsañador d'estrelles, bien conocíu y celebráu nos ‹music-halls› del barriu chinu y el Paralelu.»

Ente los homes españoles que se dedicaben al teatru a entamos del sieglu XX, pueden mentase a Antonio Alonso, Loperetti, Luisito Carbonell, Freddy, Manuel Izquierdo, Edmond (o Edmon) de Bries (o d'Bries), Ramper, Puisinet, Genaro el feu y Mirko. D'estos, más de la metá realizaba espectáculos de transformismo al estilu de Fregoli con gran ésitu de públicu.

El francés Robert Bertin introdució una evolución del espectáculu de transformismo, realizando imitaciones d'estrelles de les variedaes, tantu na vistimienta como na voz, dalgunos inclusive meyor que l'orixinal. Bertin asonsañaba a La Bella Otero, Yvette Guilbert, Cléo de Mérode, La Tortajada y Paulette Darty.

Unu de los primeros artistes españoles n'emular a Robert Bertin foi Ernesto Foliers, qu'asonsañaba escontra 1911 a Fornarina, La Goya, Raquel Meller, Adelita Lulú y Paquita Escribano, collaborando nel espectáculu cola so esposa. El siguiente n'apaecer foi Edmond de Bries, de nome real Ascensio Marsal, orixinariu de Cartaxena, que s'asitiara en Madrid. El so mayor ésitu yeren los sos toilettes, bien suntuoses, qu'emplegaba nes sos imitaciones de Preguera Imperiu o La Chelito. Tanto ésti como Derkas tuvieron un ésitu enorme, al nivel de Bert Errol n'Inglaterra o de Julian Eltinge o Francis Renault n'Estaos Xuníos. Edmond de Bries tuvo munchos siguidores que trataron d'emular el so ésitu. Otru tresformista de gran ésitu foi Dorian, que trabayaba ensin peluca y yera conocíu pola so desparpajo ya inxeniu. Siguiéronlu innumberables otros, hasta'l puntu de que la madre d'una cupletista, llamentando l'ésitu de los homes, esclamó, «A tolos homes asina los mandaría yo a Fernando Po», a lo que-y contestaron, «Pero, ¿cree usté que cabríen toos ellí?». El postreru tresformista de dalguna importancia foi un tal Freddy, presentáu en 1931 al públicu.

En Barcelona, el tresformista más destacáu foi Derkas, de nome real Manuel Izquierdo, nacíu en Manila, fíu del procurador fiscal de l'Audiencia de Cebú. Derkas llegó inclusive a llevar el so espectáculu a Londres, Berlín, París o Buenos Aires.

Polo xeneral, estos artistes nun fueron bien consideraos y acabaron siendo rellacionaos cola homosexualidá, lo que yera ciertu en casos como'l de Luisito Carbonell, pero dafechu falsu en casos como'l de Robert Bertin. L'ambiente de la dómina foi recreáu na película Un hombre llamado Flor de Otoño (1978) de Pedro Olea.

Desapaición

Tal como surdieren, estos artistes sumieron cola Guerra Civil Española, xunto con toles otres «manifestaciones inmorales del arte». L'únicu que consiguió siguir trabayando nel espectáculu foi Mirko, pero dexó de realizar espectáculos de transformismo.

Enllaces esternos

• Luis Antonio de Villena. «Transexuales nun son travestis» (castellanu). El Mundo. Consultáu'l 17 de setiembre de 2011.