Ultimátum británicu de 1890
L'Ultimátum británicu de 1890 foi un ultimátum del gobiernu británicu de Lord Salisbury —apurríu'l 11 de xineru de 1890 por aciu un "Memorando"— al gobiernu portugués, encamentándo-y a retirar les sos fuercies militares esistentes nel territoriu entendíu ente les colonies de Mozambique y Angola, nes actuales Zambia y Zimbabue, cola sida d'un incidente asocedíu ente portugueses y macololos, pero realmente por instigación del magnate de los diamantes sudafricano Cecil Rhodes. La zona yera reclamada per Portugal, que la incluyera nel famosu mapa de color rosado, reclamando a partir de la Conferencia de Berlín una franxa de territoriu que diba d'Angola a la contra-mariña, esto ye, a Mozambique.
La imposibilidá de resistencia ante un país tradicionalmente aliáu y proteutor de Portugal llevó al desencadenamiento de graves disturbios, incluyendo manifestaciones en frente del Palaciu del Miradouro de Santa Catarina en Lisboa, la residencia del Ministru d'Asuntos Esteriores Henrique de Barros Gomes y a la inmediata cayida del gobiernu de José Luciano de Castro, siendo nomáu'l 14 de xineru un nuevu ministeriu presidíu por António de Serpa Pimentel. Esti fechu inspiró la lletra del himnu nacional portugués y foi consideráu polos historiadores portugueses y políticos de la dómina l'acción más escandalosa y infame del Reinu Xuníu contra'l so más antiguu aliáu.[1]
Empecipióse asina un fondu movimientu de descontentu social, implicando direutamente a la familia reinante, vista como demasiáu próxima de los intereses británicos, na decadencia nacional fecha patente pol ultimátum. Los republicanos capitalizaron esti descontentu, empecipiando una crecedera y ampliación de la so base social que llevó a la proclamación de la I República portuguesa el 5 d'ochobre de 1910.
Antecedentes
editarA mediaos del sieglu XIX, mientres el llamáu repartida d'África, el Reinu de Portugal reclamó vastes árees del continente africanu por cuenta del so "derechu históricu", basáu na primacía de la ocupación. Esto entraba en choque coles principales potencies europees. La creciente presencia británica, francesa y alemana nel continente amenaciaba la hexemonía portuguesa, como sollertó Silva Porto, comerciante del planalto del Bié que solicitó un destacamentu portugués.[2] A partir de la década de de 1870 quedó claro que'l "derechu históricu" nun bastaba: la intensa esploración científica y xeográfica europea siguía, na mayoría de los casos, l'interés comercial. Ente 1840 y 1872 David Livingstone esploró África Central, onde pocu dempués instalóse la Compañía británica d'África del Sur. En 1874 Henry Morton Stanley esploró'l ríu Congo y foi financiáu pol rei Leopoldu II de Bélxica, qu'en 1876 creó una asociación pa colonizar el Congo inorando los intereses portugueses na rexón.[3]
En 1875 74 homes, ente ellos Luciano Cordero, fundaron la Sociedá de Xeografía de Lisboa pa sofitar la esploración como'l restu d'europeos.[4] Creóse tamién la Comisión d'África que preparó les primeres grandes espediciones d'esploración científicu-xeográfiques, financiaes por Hermenegildo Capelo, Roberto Ivens y Alexandre de Serpa Pinto, qu'afayaron vastos territorios ente 1877 y 1886. Pretendíen esplorar el Ríu Kwango y les sos rellaciones col ríu Congo y comparar la cuenca hidrográfica d'este cola del Zambeze y acabando de desvelar el mapa del África centro-austral (el famosu mapa rosado) y calteniendo "estaciones civilizadores" portugueses nel interior del continente. Mentanto, el ministru d'Esteriores intentó reforzar la tradicional alianza Lusu-Británica proponiendo abrir Mozambique y la India Portuguesa al comerciu y navegación británicos qu'a cambéu reconocía les sos esixencies con respectu al Congo.
En 1883, Portugal ocupó la rexón norte del ríu Congo. Na Conferencia de Berlín (1884-1885), convocada por Otto von Bismarck p'afitar les zones d'influencia de cada potencia n'África y dirimir conflictos (incluyendo la oposición portuguesa y británica a la espansión de Leopoldu II) l'alianza anglu-lusa fracasó. Por cuenta de la presión del Imperiu Alemán y Francia, Portugal perdió'l control de la desaguada del Congo en favor de Leopoldu II. Del Congo portugués apenes se caltuvo Cabinda. En febreru de 1885, la élite de Cabinda robló'l Tratáu de Simulambuco pol cual aceptaben ser un proteutoráu de la corona portuguesa.[5]
La esixencia de la "ocupación efectiva" sobre la ocupación histórica, determinada pola Conferencia de Berlín[6] obligó a reaccionar. L'estáu portugués diversificó los contactos internacionales y venció a Francia Guinea y a Alemaña'l sur d'Angola a cambéu de la reconocencia de les tierres interiores ente Angola y Mozambique. Nació asina'l llamáu mapa rosado, que se fixo públicu en 1886 y que reclamaba un territoriu que diba d'Angola hasta Mozambique. Pa sofitar les reclamaciones de soberanía, llevar a cabu diverses campañes d'esplotación y "avasayamientu" de los pueblos del interior y la resistencia foi encalorada poles llamaes "campañes de conquista y pacificación" conducíes poles fuercies armaes.
Conflictu y ultimátum
editar
En 1887, al conocer los planes portugueses, el primer ministru británicu Robert Gascoyne-Cecil refugó reconocer los territorios por cuenta de que consideraba que "nun taben ocupaos con fuercies abondes pa caltener l'orde, protexer a los estranxeros y controlar a los nativos". Portugal intentó cerrar el ríu Zambeze al navegación, reclamó'l valle del Llagu Malawi, una franxa qu'aisllaba les colonies britániques del sur.[7]
En xineru de 1890 Paiva Couceiro taba aparcáu con 40 soldaos en Bié n'Angola, en Barotselandia pa intentar "avasallar" a los indíxenes.[8] Coles mesmes, xunto al llagu Malawi, en Mozambique, les fuercies d'Alexaindre Serpa Pinto retiraron les banderes ingleses nun espaciu acobiciao y controlao pol Reinu Xuníu.
El 11 de xineru de 1890, cola sida del "incidente Serpa Pinto" el Reinu Xuníu esixó la inmediata retirada de les fuercies militares portugueses del territoriu entendíu ente Mozambique y Angola, nel actual Zimbabue. Portugal abandonó les sos pretensiones, que Lord Salisbury consideraba que se basaben en "argumentos arqueolóxicos" d'ocupación:[7] la espansión colonial africana terminó.
Les pretensiones portugueses espresaes nel mapa rosado entraben en conflictu cola Compañía Británica d'África del Sur y el megaproyecto inglés de crear una llinia de ferrocarril que travesara tol continente africanu de norte a sur que xuniera El Cairu y El Cabu. Esti proyeutu promovíu por Cecil Rhodes nunca se llevaría a cabu por cuenta de la so dimensiones, les torgues del clima y la xeografía y l'oposición portuguesa según al incidente de Fachoda qu'ente 1898 y 1899 punxo a Francia y al Reinu Xuníu en cantu d'una guerra.
Impautu
editarAlimentando esi ambiente de casi insurrección, el 23 de marzu, António José de Almeida, estudiante universitariu en Coímbra y futuru presidente de la república, publica un artículu col títulu «Bragança, o postreru» («Braganza, el postreru»), que foi consideráu calumniosu pal rei y llevar a la cárcel. El 11 d'abril poner a la vienta'l Finis Patriae de Guerra Junqueiro faciendo risión la figura del rei. El 1 d'abril, l'esplorador Silva Porto suicidóse envolubráu nuna bandera portuguesa tres unes negociaciones fallíes colos indíxenes. Esti suicidiu foi atribuyíu al ultimátum y xeneró una fonda conmoción nacional.[2] y el so funeral foi bien allegáu en Porto.[9]
Formalizando la decadencia y dependencia portuguesa, el 20 d'agostu róblase'l Tratáu de Londres ente'l Reinu de Portugal y el Reinu Xuníu de Gran Bretaña ya Irlanda, definiendo les llendes territoriales d'Angola y Mozambique. El tratáu foi publicáu nel Diariu del Gobiernu el 30 d'agostu y presentáu al parllamentu na sesión del 30 d'agostu, lo que desencadó nueves protestes y una nueva cayida del gobiernu. Un añu dempués, el 11 de xunu de 1891, la Cuestión de Barotze, referente al establecimientu de les fronteres d'Angola resolver ente Portugal y el Reinu Xuníu declarando que'l Reinu Barotse taba dientro de la esfera d'influencia británica col arbitraxe de Víctor Manuel III d'Italia.[10]
Por cuenta de la cesión ante los intereses británicos, apaez en Lisboa la Lliga Lliberal, movimientu de protesta presidíu por Augusto Fuschini cola participación de João Crisóstomo contra'l Tratáu de Londres. La Lliga promovió una xunta, nel Teatru São Luis, na que participaron cerca de 400 oficiales. Dempués de 28 díes de crisis política'l 14 d'ochobre forma un gobiernu extra-partidariu, presidíu por João Crisóstomo. El gobiernu ye sofitáu pola Lliga Lliberal, retomándose progresivamente l'aselu.
Los acontecimientos desencadenaos pol ultimátum británicu del 11 de xineru de 1890 marcaron de forma indeleble la evolución política portuguesa, desencadenando una cadena d'acontecimientos que desaguó nel fin de la monarquía constitucional y nel reforzamientu na consciencia coleutiva portuguesa del apegu al so imperiu colonial, lo que tuvo graves consecuencies a lo llargo del sieglu XX.
Ello amosóse na posterior insistencia del Estado Novo de caltener de toes toes l'imperiu colonial portugués como apartaz del arguyu patrio y de negase a la descolonización dende 1950, incurriendo inclusive para ello en gastos militares bien alzaos pa Portugal. Darréu, la imposibilidá de ganar la Guerra Colonial Portuguesa africana foi unu de los estímulos pa la Revolución de los claveles impulsada polos militares y la consiguiente cayida del Estado Novo de Marcelo Caetano, socesor d'António de Oliveira Salazar.
Referencies
editar- ↑ João Ferreira Duarte. The Politics of Non-Translation: A Case Study in Anglu-Portuguese Relation (n'inglés).
- ↑ 2,0 2,1 Maria Emília Madeira Santos (1983). Silva Porto y vos problemes da África portuguesa no século XIX: Série Separatas / Centro de Estudos de Cartografia Antiga 149 (en portugués). Coimbra: Xunta de Investigaçõye Científiques do Ultramar, páx. 27.
- ↑ Educaterra/ História por Voltaire Shilling (2002). «Stanley y Leopoldu II» (portugués). Consultáu'l 27 d'avientu de 2010.
- ↑ Sociedade de Geografia de Lisboa (2010). «História» (portugués). Consultáu'l 27 d'avientu de 2010.
- ↑ Porto, João Gomes. «Cabinda. Notes on a soon-to-be-forgotten war» (portugués). Institute for Security Studies. Archiváu dende l'orixinal, el 21 d'agostu de 2010. Consultáu'l 27 d'avientu de 2010.
- ↑ Hammond, Richard James (1966). Portugal and Africa, 1815-1910: a study in uneconomic imperialism (en portugués). Stanford University Press. ISBN 0804702969.
- ↑ 7,0 7,1 A.W. Ward, G.P. Gooch (1922). The Cambridge history of British foreign policy 1783-1919 (en portugués). Cambridge University Press.
- ↑ «Vascu Apolazadura Valente, "Henrique Paiva Couceiro — um colonialista y um conservador". Análise Social, volume XXXVI (160), 2001, páxs. 767-802.» (portugués).
- ↑ René Pélissier (2006). Campanhas coloniais de Portugal, 1844-1941 (en portugués). Estampa, páx. 27. ISBN 972-33-2305-2.
- ↑ Encyclopædia Britannica (1911). «[http://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Barotse_and_Barotseland 1911 Encyclopædia Britannica/Barotse and Barotseland]» (inglés). Consultáu'l 27 d'avientu de 2010.
Enllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Ultimátum británicu de 1890.
Datos: Q3320778- Multimedia: 1890 British Ultimatum
