Verbu copulativu

El verbu copulativu (del llatín copŭla: 'gabitu', 'ponte' o 'venceyu') ye un tipu de verbu (n'español, ser, tar o paecer) que delles llingües tienen pa construyir la llamada predicación nominal del suxetu d'una oración: el suxetu xunir con esti verbu a un complementu obligatoriu llamáu atributu que polo xeneral determina dalguna propiedá, estáu o equivalencia del mesmu, por casu.

"Esti platu ye bonu". "Juan ta casáu". "Esi foi'l culpable". Forma les llamaes oraciones copulatives o atributives.^[1]

Carauterístiques

El verbu copulativu apenes tien significáu, polo cual por sigo solo nun informa o añade información a la oración (por casu, si tresformamos el sintagma "la mesa verde" en "la mesa ye verde" el verbu "ye" nun apurre nada). Por eso dizse que funciona como un pixín nexu ('cópula', 'gabitu') pa xunir l'atributu al suxetu de forma equivalente casi a la so mera yuxtaposición: "esti platu ye bonu" equival casi a "platu bonu". N'español los verbos copulativos son trés: ser, tar y paecer. Y, anque nun suel espresar de por sí aición o procesu dalgunu (como sí faen los demás verbos, llamaos predicativos), el verbu copulativu sirve pa señalar equivalencia o igualar al suxetu col atributu: "Él ye'l mio padre" = "El mio padre ye él"

La falta de significáu del verbu copulativu nel predicáu nominal de que ye parte fai que nun exerza como nucleu del mesmu: dicha función pasa a desempeñala l'atributu. Per otra parte, como escarez de significáu y nun indica aición o procesu dalgunu, los verbos copulativos úsense tamién dacuando como verbos auxiliares pa formar la voz pasiva o pa construyir delles perífrasis verbales.

Non pueden considerase puramente verbos copulativos a una serie de verbos pseudocopulativos o semipredicativos (asemeyar, resultar, permanecer, quedase, ponese, volvese, faese, tornase, siguir, atopase, sentise, amosase, topase, revelase... dellos gramáticos inclúin inclusive'l verbu paecer) que, entá siendo bien similares a los copulativos, nun tán semánticamente vacíos, sinón que caltienen daqué de significáu. Por ello en cuenta de llevar atributos estos verbos lleven complementos predicativos. Los verdaderos verbos copulativos reflexen solu matices de tipu aspectual y non puramente semánticos y léxicos.^[2]

Verbu copulativu n'español

Tradicionalmente reconociéronse nel español dos clases de verbos predicativos (transitivos ya intransitivos), bien numberosos, pero tan solu tres verbo copulativos: ser, tar y paecer. Los verbos copulativos nunca pueden llevar complementu direutu; sicasí, lleven un complementu obligatoriu llamáu atributu que suel ser frecuentemente un sintagma nominal o axetival y más raramente otros, y que representa un estáu, esencia o cualidá del suxetu. Pueden llevar coles mesmes cualesquier otru tipu de complementu, salvo'l predicativu y l'axente.

L'atributu del verbu copulativu suelse reconocer porque ye sustituible dafechu por "LO" tenga'l xéneru y el númberu que tenga. Por demás, dellos axetivos en función d'atributu suelen camudar de significáu si'l so verbu copulativu ye ser o ye tar: llistu, bonu, malu, vivu, frescu, católicu, sollerte, delicáu, despiertu, nuevu, llimpiu, verde, seguro, negru, cafiante, decente, paráu.

Per otra parte, el verbu ser haise gramaticalizado como parte de dalgunos nexos o marcadores del discursu y como tal perdió nellos el so calter verbal, por casu, en "ye más", "ye dicir", "esto ye", "esto ye"...

El verbu ser

El verbu ser n'español caltién unos pocos usos como verbu predicativu que tien significáu:

N'espresiones feches como Érase una vegada .... ¿Ye a mi?. ¡Eso ye!
Col significáu de "asoceder", "asoceder", "asoceder", "soceder", "tener llugar": L'accidente foi na carretera. Ye que toi cansáu. Güei ye siempres inda (Antonio Machado)
Cuando ye impersonal, esto ye, escarez de suxetu recuperable: Ye tarde.
Cuando significa "esistir": El ser ye, el nun ser nun ye (Parménides).

La mayor parte de les formes de la conxugación del verbu ser del español provienen del llatín vulgar essere, en llatín cultu esse, que de la mesma procede del verbu indoeuropéu ésm; pero pal infinitivu tomóse la de sedere ('tar sentáu'), y asina en castellán antiguu díxose seer, forma güei en desusu y embrivida a ser. La mayor parte de la so conxugación (sacante'l participiu, el xerundiu, el futuru y condicional simples del indicativu y, quiciabes, el presente de suxuntivu) vienen de les correspondientes del verbu en llatín vulgar. Delles formes nun s'usen güei, como'l participiu de presente ens, entis qu'en castellán se caltién namái como nome común (ente) o como sufixu de dellos axetivos col significáu de "que ye": "Amante" = "que ye amador"; "invidente" = "que nun ye veedor".^[3] Tampoco tien circulación el participiu de futuru, futurus -a -um. Per otra parte, el verbu ser úsase tamién non como copulativu, sinón como auxiliar na formación de la pasiva analítica del español, en compañía d'un participiu que, por tanto, nun funcionar como atributu, sinón como verbu nucleu del sintagma verbal: "La circulación foi esviada pol axente". Per otra parte, el calter desemantizado del verbu "ser" fai que s'utilice tamién como verbu auxiliar y "tar" en perífrasis verbales como tar + xerundiu.

Ser como astractu

Denominar verbu astractu al verbu copulativu ser, cuando ye usáu con atributu y escarez, poro, de significáu concretu dalgunu.

Asina, por casu, na oración "Yo soi un home", soi sería verbu astractu ("un home" ye l'atributu), frente a la oración "Yo soi" (esto ye, 'Yo esisto'), onde dexaría de tener esta cualidá.

Ente les variantes combinatories del verbu ser ta la de ser l'únicu verbu que puede omitise en castellán, yá que ye'l verbu mínimu o menos significativu de toos y polo tanto puede sobrentendese siempres. D'ende, tamién, que munchos atributos puedan presentase ensin que'l verbu copulativu amosar na estructura superficial de la frase: "Esi mozu tenía puerca la camiseta".

El verbu ser ye semánticamente perfectivu: indica que nun ye posible tiempu interior dalgunu nel significáu de la predicación: "La paré ye fráxil". El verbu tar, otra manera, ye semánticamente imperfeutivu: indica qu'esiste tiempu interior na predicación, y, por tanto, esiste un procesu anterior y/o ulterior del que pueda ser resultáu ésta: "La paré ta fráxil". Otru exemplu: "La paré foi fráxil", entenderíamos que yá nun sía fráxil (pero non porque yá nun haya paré). Sicasí: "La paré taba fráxil", entenderíamos que yá nun tea fráxil, pero non porque yá nun esista esti atributu (fraxilidá).^[4]^[5]

El verbu tar

Caracteriza a les llingües español y portugués tener un segundu verbu copulativu semánticamente imperfeutivu que señala tiempu interior na aición, tar. El verbu tar señala aiciones imperfeutives, esto ye, de duración ensin llindar y que pueden producise ensin llegar al so términu temporal. N'español emplégase cuando'l falante piensa que la cualidá ye resultáu d'un aportar, real o supuestu y basta pa usalo con que, al enunciar una cualidá, haya nel nuesu pensamientu un leve camientu de que pudo ser causada por una aición o cambéu, por dalgún aportar. Por casu, puede dicise "él ta cansáu" pero non "él ye cansáu". Pola mesma razón nun podemos dicir "el cielu ye borrinosu" sacantes que nos refiramos a un cuadru. Ser espresa cualidá inherente ("Claudia ye guapa", ingénitamente) y tar accidental ("Claudia ta guapa", esto ye, agora). Ser espresa tamién solo permanencia ("ye probe") y tar transitoriedad ("ta probe", esto ye, solo agora)

Tar tamién puede usase como verbu predicativu cuando indique 'tar nun llugar' o 'tar presente'. Por casu: ¿Ta Javier? Ayeri tuvi en Madrid. Entós nun lleva atributu dalgunu.

El verbu paecer

El verbu paecer úsase non poques vegaes como verbu copulativu ("Pedro paez llistu"), pero tamién tien usos como verbu predicativu cuando significa "tener / guardar paecíu con daqué o daquién" o "asemeyar". Por casu: Paecer a él. Paecióme que llamaben. Nestes construcciones predicatives nun hai atributu dalgunu.

Verbos pseudocopulativos o semicopulativos

Amás de los verbos puramente copulativos como ser y tar (dellos autores dicen que paecer tamién lo ye), hai verbos pseudocopulativos (de "pseudo", 'falsu' en griegu, y "copulativu") qu'almiten construcciones nes que s'atribúin dalguna propiedá a un suxetu d'una manera similar a como'l complementu atributivu facer nuna oración puramente copulativa. Estos verbos llámense verbos pseudocopulativos y nes construcciones nes qu'intervienen el verbu d'unión namái matiza la manera en que s'atribúi dicha propiedá. Dellos exemplos son:

María anda un pocu despistada últimamente.

Los mios amigos punxéronse bien nerviosos al vierte.

Nun formen oraciones copulatives, sinón semipredicativas y nun suelen llevar atributos, sinón complementos predicativos. Pa dellos autores, paecer ye un verbu pseudocopulativo, yá que sí apurriría daqué de conteníu semántico, a diferencia de ser y tar, que nun contribúin semánticamente. Otros autores tamién consideren verbos copulativos o semicopulativos a los verbos asemeyar y resultar. Tamién ye pseudocopulativo el verbu andar + axetivu (en construcciones como andar esmolecíu, andar despistáu, etc.).

Sintaxis

La sintaxis ye dos oraciones conxuntes nun mesmu significáu léxicu

Una oración con verbu copulativu sería una oración na qu'en llugar d'un sintagma verbal (SV) esiste un sintagma nominal (SN), lo cual significa que nun habría sintagma verbal, lo cual nun torgar qu'haya inflexón de tiempu (Tº). Esta peculiaridá del verbu copulativu nun podía ser esplicada de manera tan natural n'otres teoríes sobre la estructura de la oración que nun estremaben ente'l sintagma de tiempu (ST) y el sintagma verbal (SV). Asina la oración: El mio güelu yera médicu podría analizase como:

$[_{ST}\ [_{SN}\ \operatorname {El\ mio\ g{\ddot {u}}elu} ][_{T'}\ [_{T^{0}}\ {\mbox{yera}}]\ [_{SN}\ \operatorname {m{\acute {e}}dicu} ]]]$

Asina la diferencia ente predicación nominal y predicación verbal nesti modelu consiste en que la primera ye un ST que nun contién un SV, y la segunda ye un ST que contién un SV.

Concordanza

Gracies a que nuna oración con verbu copulativu'l suxetu c-comanda al atributu, el suxetu tien manera d'imponer condiciones de concordanza al atributu. Ello ye que na mayoría de llingües indoeuropees con concordanza ente axetivu y nome y que simultáneamente tienen verbos copulativos, atributu y axetivu, concuerden en xéneru y númberu.

=== Verbos d'ascensu Dalgunos verbo d'ascensu son consideraos por dellos gramáticos como verbos copulativos, con poco significáu léxicu. Ente ellos tán los verbos paecer, asemeyar, resultar n'español. Magar el so analís como copulativos dexa esplicar la concordanza ente'l suxetu y l'atributu d'estos verbos, el so analís como verbos d'ascensu suxeren que'l suxetu de la predicación nominal esperimenta un movimientu sintácticu hasta la posición anterior al verbu, lo cual da a tola estructura una apariencia copulativa. Ello ye que dellos autores sostuvieron qu'en realidá toes los verbos de copulativos son realmente verbos d'ascensu, esta conxetura ye compatible colos fechos reparaos anque puede prescidirse d'ella.

Verbos copulativos n'otros idiomes

Verbos copulativos n'inglés

Cuando s'utiliza un verbu copulativu n'inglés pa preguntar, facer al inversu que al español. Nun se diz, por casu, Monica is from Poland?, sinón Is Monica from Poland?^[6]

Llingües ensin verbos copulativos

La mayoría de les llingües del mundu escarez de verbos copulativos. Neses llingües la predicación nominal realizar por yuxtaposición (chinu, llingües austroasiátiques, llingües utoazteques, etc.) o añadiendo flexón de persona al atributu. Nel siguiente enunciáu del náhuatl apréciase una oración de relativu que ta yustapuesta al predicáu:

[in ti.ki.tta cihuatl] non.nāntzin

esa tu-ver muyer la mio-madre :'[la muyer

que ves] ye la mio madre'

N'húngaru namái nes terceres persones nun s'usa'l verbu copulativu:

Én mérnök vagyok (lliteralmente: 'Yo inxenieru soi.') "Yo soi (un) inxenieru".

Ő mérnök (lliteralmente: 'Él inxenieru.') "Él ye (un) inxenieru".

Asocede lo mesmo en delles llingües eslaves, como'l rusu.

Ver tamién

Verbu copulativu indoeuropéu

Referencies

↑ http://hispanoteca.eu/Lexikon%20der%20Linguistik/o/ORACIONES%20COPULATIVES.htm
↑ http://elies.rediris.es/elies7/Capitulo_4_3_2.htm
↑ http://etimologias.dechile.net/?ser
↑ http://cvc.cervantes.es/ensenanza/biblioteca_ele/asele/pdf/03/03_0297.pdf
↑ http://hispanoteca.eu/gram%C3%A1ticas/Gram%C3%A1tica%20espa%C3%B1fola/Ser-Tar-Orixe%20y%20evoluci%C3%B3n.htm
↑ Puchta, Herbert; Stranks, Jeff (2010). «Welcome section», English in Mind (n'inglés), páx. 4. ISBN 9788483237908.

[1] ttp://hispanoteca.eu/Lexikon%20der%20Linguistik/o/ORACIONES%20COPULATIVES.htm

[2] ttp://elies.rediris.es/elies7/Capitulo_4_3_2.htm

[3] ttp://etimologias.dechile.net/?ser

[4] ttp://cvc.cervantes.es/ensenanza/biblioteca_ele/asele/pdf/03/03_0297.pdf

[5] ttp://hispanoteca.eu/gram%C3%A1ticas/Gram%C3%A1tica%20espa%C3%B1fola/Ser-Tar-Orixe%20y%20evoluci%C3%B3n.htm

[6] Puchta, Herbert; Stranks, Jeff (2010). «Welcome section», English in Mind (n'inglés), páx. 4. ISBN 9788483237908.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]