Villahoz
Esti artículu o seición necesita referencies qu'apaezan nuna publicación acreitada, como revistes especializaes, monografíes, prensa diaria o páxines d'Internet fiables. |
Villahoz ye un conceyu de Castiella y Llión (España), asitiáu nel partíu xudicial de Lerma, contorna del Arlanza, provincia de Burgos. A tan solo 15 km de Lerma (España) y a 12 km de Zael.
 Villahoz | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| |||||
| Alministración | |||||
| País |  España | ||||
| Autonomía |  Castiella y Lleón | ||||
| Provincia |  provincia de Burgos | ||||
| Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||||
Alcalde de Villahoz (es)  | Francisco Palacios Saiz | ||||
| Nome oficial | Villahoz (es)[1] | ||||
| Códigu postal |
09343 | ||||
| Xeografía | |||||
| Coordenaes | 42°04′42″N 3°54′43″W / 42.078333333333°N 3.9119444444444°O | ||||
  Villahoz Villahoz (España) | |||||
| Superficie | 51 km² | ||||
| Altitú | 825 m | ||||
| Llenda con | Tordómar, Royuela de Río Franco, Torrepadre, Santa María del Campo, Mahamud, Villaverde del Monte y Zael | ||||
| Demografía | |||||
| Población |
310 hab. (2023) - 158 homes (2019) - 135 muyeres (2019) | ||||
| Porcentaxe | 0.09% de provincia de Burgos | ||||
| Densidá | 6,08 hab/km² | ||||
| Más información | |||||
| Estaya horaria | UTC+01:00 | ||||
| villahoz.es | |||||
 | |||||
.svg)
.svg){kind=small}
Demografía
editarA 1 de xineru de 2010 la población del conceyu xubía a 362 habitantes, 196 homes y 166 muyeres.[2]
| Gráfica d'evolución demográfica de Villahoz (conceyu) ente 1900 y 2011 |
 |
|
Población de derechu (1900-1991) o población residente (2001) según los censos de población del INE Población según el padrón municipal de 2011 del INE |
Nucleos de población
editarVillahoz ye la capital del conceyu, que cunta amás cola granxa d'El Plantío.
Historia
editarLa villa foi fundada escontra finales del sieglu IX, de xuru por repobladores d'orixe mozárabe. L'orixe del nome ye escuru, paez tener orixe mozárabe. La primer cita conocida provién de la Carta d'Arres del Cid, de 1079,[3] onde apaez como Villa Fabze. Coles mesmes en dichu documentu atopamos menciones a Escobare y Matricale, que correspuenden a dos antiguos despoblaos que s'asitien dientro del actual términu municipal. Nesta dómina formó parte de les defenses de la primitiva Castiella.
Mientres la Edá Media foi una villa de Behetría, pero a finales d'esti periodu pasó a ser de realengu. Nel llibru Magüetu de les Behetrías apaez dendro de la Merindad de Cerrato, anque n'otres dómines perteneció a la de Candemuñó. Conoció una dómina de florecimientu dende finales de la Edá Media hasta'l sieglu XVI, siendo a finales d'aquel sieglu cuando empieza a aparrar.
== Monumentos Tol conxuntu de la villa foi declarada Bien d'Interés Cultural na categoría de Conxuntu Históricu el 2 de payares de 1983.[4]
Amás de les grandes construcciones, destaquen los numberosos elementos d'arquiteutura popular castellana calteníos, que nes cases carauterizar por presentar la planta baxa de piedra y les cimeres de lladriyu o adobe, n'ocasiones con bellos tremes de madera. Tampoco hemos d'escaecer l'arquiteutura destinada a los llabores agrícoles, como corrolades, güertos, paneres, tenadas, cortes, qu'amodo va sumiendo, pero entá atestigua la forma de vida tradicional de la zona. Ye bien bultable'l crecíu númberu de bodegues, dellos centenares, toes elles arrexuntaes nun pequeñu cuetu qu'apodera la villa. Polo xeneral nun son de gran tamañu, yá que se destinaben a la producción de vinu pa consumu familiar. Los llagares de cutiu tán incluyíos nes mesmes bodegues, que suelen caltener la gran viga de madera, la piedra, el fusu y los demás elementos de la prensa, pos dalguna d'elles sigue en funcionamientu.
Ilesia de La nuesa Señora de l'Asunción
editarFoi declarada Bien d'Interés Cultural na categoría de Monumentu el 14 de payares de 1991.[4]
L'elementu más destacáu de la villa ye la ilesia parroquial, dedicada a l'Asunción de La nuesa Señora. El templu actual ye obra del sieglu XVI, del tipu de les llamaes ilesies-salón, d'estilu renacentista, y sustitúi a una fábrica anterior d'estilu góticu. La ilesia sospriende polos sos grandes dimensiones y la fermosura de les sos formes; la decoración ye escasa, contribuyendo a realzar la guapura derivada de les sos harmonioses proporciones. La ilesia ye grandiosa nes sos midíes, senciella nos adornos, descomanáu si pensamos nel acarretu y llábralo de les sos piedres, airosa na conxunción de los diversos elementos.
Rollu Góticu
editar
Presidiendo la plaza mayor, coles típiques portalaes castellanes, vemos el rollu xurisdiccional, de finales del sieglu XV. Ye d'estilu góticu floríu, bien espodáu. Sobre una octogonal dispónse'l primer cuerpu, llisu; de siguío cuatro cabeces, dos lleones y dos perros, simbolicen la fuercia de la xusticia y la fidelidá al rei y dan pasu al segundu cuerpu, decoráu con columnillas adosaes. El remate afatar con belles tracerías flamíxeres y rematar con un pináculo cónicu, rematáu por una cruz y una veleta. El rollu xurisdiccional representa la direuta dependencia de la villa del poder real, pos nun pertenecía a nengún señor salvu'l rei. Ye por tanto símbolu de llibertá y de la xusticia que s'exercía en nome del soberanu.
=== Ermita de La nuesa Señora de Madrigal atopa unos 2 km. escontra en norte, en direición a Burgos, sobre una pequeña pandiella dende'l que s'esfruta del un bellu panorama del paisaxe de Castiella.
La lleenda cunta qu'unos serranos allegaben a Villahoz a comerciar cola madera de los pinos de la so tierra, pero al pasar pol llugar una de les carretes detúvose. Los gües negar a avanzar, nin con ruegos nin con golpes yeren los sos dueños capaces de face-yos andar un pasu. Nin siquier al lliberar de la so carga los animales decidir a ponese en movimientu, hasta qu'unu de los carreteros posó una imaxe de la Virxe que robara na cercana llocalidá de Madrigal y que llevaba escondida so la carga. Nesi momentu la parexa volvió andar y los homes pudieron siguir el so camín. Enteraos los habitantes de Villahoz de la maravía, decidieron llevantar un santuariu nel llugar, dedicáu a La nuesa Señora.
La ermita actual ye d'orixe románicu, anque los socesivos agregos namái dexen aldovinar l'ábside semicircular del templu orixinariu, del que namái ye güei visible la portada septentrional, d'estilu góticu primitivu. La cabecera ta ocupada por un retablu barrocu, obra de los hermanos Cortés del Valle, nel qu'atopa acomodu la escultura de vistir de Santa María. La Virxe ye alta, les sos facciones atentes; paez cumplise nesta imaxe'l "llena yes de gracia" del saludu del ánxel. Sostién nuna mano al so Fíu, y na otra'l cetru de reina.
El principiu de la nave cubrir con una bóveda gótica, decorada con coloridas pintures del sieglu XVIII, que despinten los desperfectos d'una quema que destruyó'l artesonado mudéxar del sieglu XIV que cubría'l restu del templu y del que namái se caltienen dellos restos na ilesia parroquial.
La sacristía asítiase adosada al ábside y fai de camarín de la Virxe, nella atopamos gran cantidá de exvotos, testimoniu estimosu de los favores concedíos a los devotos.
Al pie de la ermita, nun llugar imposible, podemos ver un vieyu moral, que seique foi escenariu de xuntes conceyiles. L'árbol foi partíu en trés por un rayu, y la so vieyera paez desafiar al tiempu y a los elementos que s'enfoten n'acabar con esti testigu de la historia del pueblu.
Cada 31 de mayu, o'l domingu más próximu a esta fecha, Villahoz celebra na ermita una romería n'honor a la so patrona, a la qu'alleguen non yá los fíos del pueblu, si non tamién xentes de llocalidaes cercanes que profesen gran devoción a la Virxe.
Arcos y restos de la muralla
editar Villahoz foi mientres la Edá Media una villa cercada, d'ello quédanos testimoniu en dellos llenzos de la cerca y nos dos puertes d'entrada calteníes.
Puede reconstruyise'l trazáu de l'antigua muralla polos restos calteníos y pol calquier dexada na configuración de les cais actuales, sobremanera nes de les Piles y les Cabas, esta postrera verdaderu foso defensivu na parte más baxa y vulnerable de la población.
Pero lo más destacao son los arcos de la Torre y de la Fuente, asitiaos nos estremos de la cai Real, que traviesa'l pueblu de norte a sur. Estos arcos son de construcción senciella pero recia, como correspuende a la so función militar. Pueden fechase nos finales de la Edá Media, escontra'l sieglu XIV, pero la so cencellez torga faer grandes precisiones.
Ermita de la Vera Cruz
editarTa asitiada nes llendes del cascu urbanu, en direición norte, y ye xunto a la de La nuesa Señora de Madrigal l'únicu testimoniu de les más de quince ermites que tenía la villa nel sieglu XVIII.
Ye una construcción senciello pero noble, d'una única nave, cubierta con bóveda del sieglu XVI na cabecera y el restu con un bellu artesonado de par y filera con tirantes llabráu nel sieglu XVIII. Nel presbiteriu podemos ver un pequeñu retablu barrocu nel que s'atopaba una imaxe de Cristu crucificáu del sieglu XIV, sustituyida güei por una reproducción gráfica de tamañu natural, una y bones l'orixinal atópase na ilesia parroquial.
L'esterior ye de piedra de sillería na cabecera y de sillarejo nel restu de la fábrica. Animar con un bistechu sobresaliente de madera, que tuvo formosos canes esculpíos, retiráu a mediaos del sieglu XX, restándo-y asina parte de la so gracia al edificiu.
Ponte de Talamanca
editarLa ponte de Talamanca asítiase sobre'l ríu Arlanza, a unos cuatro quilómetros al sur del cascu urbanu, cercanu al términu municipal de Torrepadre, pero dientro de la xurisdicción de Villahoz. Nel llugar topáronse dellos restos romanos, y esistió un despobláu hasta finales de la Edá Media.
Anque seique tien un orixe romanu, la construcción actual ye de dómina medieval, con grandes reformes en dómina moderna y contemporánea qu'alteriaron la so imaxe orixinal.
Personalidaes
editarNaturales de la llocalidá de Villahoz:
- Francisco Ruiz Manso, doctor en Teoloxía pola Universidá d'Alcalá (1617)
- Casiano Ordóñez Marrón, doctor en Medicina y Ciruxía y alumnu del Real Colexu de Medicina y Ciruxía de San Carlos (1827-1844)
- Cirilo Álvarez Martínez, destacáu xurista, Ministru de Gracia y Xusticia y Presidente del Tribunal Supremu (1807-1878)
- Juan Álvarez Quevedo, canónigu de la catedral de Burgos y miembru de la Institución Fernán González
Rutes
editarVillahoz ta asitiada na ruta más curtia ente los llugares santos de Caravaca de la Cruz y Santu Toribio de Llébana.
Ver tamién
editarEnllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Villahoz.
Referencies
editar- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ «INE: Población por conceyos y sexu». Archiváu dende l'orixinal, el 2017-10-24.
- ↑ Alberto Montaner Frutos, carta_de_arres_d'el_Cid_Delles precisiones_diplomaticas_filologicas_y_juridicas «La "carta d'arres" del Cid: Delles precisiones diplomátiques, filolóxiques y xurídiques», y-Llegal History Review, vol. 4, xunu de 2007. ISSN 1699-5317
- ↑ 4,0 4,1 Ministeriu de Cultura. Patrimoniu Históricu.
