Aix-en-Provence

Aix-en-Provence
Alministración
País	Francia
Organización territorial	Francia metropolitana
Rexón	Provenza-Alpes-Costa Azul
Departamentu	Bocas del Ródano (es)
Distritu	Distrito de Aix-en-Provence (es)
Cantón	Cantón de Aix-en-Provence-Noreste (es)
Tipu d'entidá	comuña de Francia
Alcaldesa d'Aix-en-Provence	Maryse Joissains-Masini
Nome oficial	Aix-en-Provence (fr); Ais de Provença (oc); Aix (fr)
Nome llocal	Aix-en-Provence (fr)
Nomatu	Florence provençale (fr)
Códigu postal	13080, 13090, 13100, 13290 y 13540
Xeografía
Coordenaes	43°31′40″N 5°26′44″E / 43.5278°N 5.4456°E
	Aix-en-Provence Aix-en-Provence (Francia)
Superficie	186.08 km²
Altitú	173 m, 73 m y 501 m
Llenda con	Bouc-Bel-Air, Cabriès, Éguilles, Gardanne, Meyreuil, Le Puy-Sainte-Réparade, Rognac, Rognes, Saint-Cannat, Saint-Marc-Jaumegarde, Le Tholonet, Velaux, Venelles, Ventabren y Vitrolles
Demografía
Población	147 478 hab. (1r xineru 2021); - 67 489 homes (2017); - 74 993 muyeres (2017)
Porcentaxe	100% de Cantón de Aix-en-Provence-Noreste (es)
Densidá	792,55 hab/km²
Más información
Estaya horaria	UTC+01:00 (horariu estándar); UTC+02:00 (horariu de branu)
Llocalidaes hermaniaes	Granada, Bath, Baton Rouge, Cartago (es) , Coímbra, Coral Gables (es) , Filadelfia, Oujda. المغرب, Perugia, Tübingen, Ashkelon, Baalbek, Bamaku, Kumamoto y Pécs
	aixenprovence.fr

Aix-en-Provence, o Aix en Provenza ( [ɛksɑ̃pʁɔˈvɑ̃s] (?·i), occitanu: Ais de Provença y Ais de Prouvènço en grafía mistraliana), ye una ciudá francesa, antigua capital de la rexón histórica de Provenza. Pertenez al área urbana de Marsella, que ye la tercera del país. Ye una de les subprefeutures del departamentu de Boques del Ródano, na rexón de Provenza-Alpes-Costa Azul.

Ciudá termal, Aix-en-Provence ye una ciudá turística, conocida pola so autenticidá, el so patrimoniu arquiteutural ricu y los sos festivales d'arte llírico.

Xeografía

Aix-en-Provence ta asitiada a un altor de 173 m sobre'l nivel del mar, del cual falta unos 30 km. La superficie total de la comuña de Aix-en-Provence ye de 18 608 hectárees^[5] siendo, d'esta forma, la decimoquinta comuña más estensa de la Francia continental.

Llocalización

Ta enclavada nuna depresión formada pol ríu Arc y el regueru de la Torse, a unos 15 km al oeste del monte Sainte-Victoire y a unos 30 km al norte de Marsella, formando, xunto a ésta, una vasta aglomeración demográfica de más d'un millón d'habitantes.

Clima

Aix-en-Provence tien un clima mediterraneu: branos templaos y soleyeros, iviernos frescos y temperatures nidies en primavera y seronda. Les temperatures bazcuyen ente los 5 °C en xineru y en redol a los 22 °C en xunetu, anque s'algamaron cifres negatives pel iviernu: (-8,5 °C y -12 °C en febreru de 2005) y desaxeradamente elevaes (más de 40 °C) pel branu.

El permediu añal de díes de sol ye de 300, ente que la media de díes lluviosos ye d'unos 91.

Una y bones la ciudá ta enclavada nuna cuenca formada pel ríu Arc, a una altitú menor que les contornes aledañas, l'aire caliente queda conteníu ensin apenes posibilidá de circulación. La influyencia del Mistral produz dacuando raches de vientos y umbaes.

Demografía

Evolución demográfica d'Aix-en-Provence
1793	1800	1806	1821	1831	1836	1841	1846	1851	1856	1861	1866	1872	1876	1881	1886	1891	1896	1901	1906	1911	1921	1926	1931	1936	1946	1954	1962	1968	1975	1982	1990	1999	2006	2007
27 000	21 009	21 960	22 412	22 575	24 660	26 698	27 280	27 255	26 136	27 659	28 152	29 020	28 693	29 257	29 057	28 357	28 913	29 418	29 829	29 836	29 983	35 106	38 332	42 615	46 053	54 217	67 943	89 566	110 659	121 327	123 842	133 018	139 800	143 404^[5]^[6]
Pa los censos de 1962 a 1999 la población llegal correspuende a la población ensin duplicidaes (Fonte: INSEE [Consultar])

Historia

-y cours Mirabeau

Aix-en-Provence foi fundada'l 123 e.C. pol cónsul romanu Cayo Sextio Calvino, que-y punxo'l nome de Aquae Sextiae. En 102 e.C. tuvo llugar la batalla de Aquae Sextae ente tropes romanes al mandu de Cayo Mario contra les tribus invasores de los ambrones y teutones, na que'l xeneral romanu impúnxose espectacularmente con tan solo 37 000 homes a más de 100 000 xermanos.

Nel sieglu IV foi nomada capital de la Narbonensis Secunda. Más tarde, en 477, foi ocupada polos visigodos. En 731 foi afarada polos árabes. Finalmente, en 1487 pasó a la Corona de Francia.

Tamién foi sede del Parllamentu de 1501 a 1793.

Cultura

Edificios relixosos

Catedral del Saint-Sauveur: Catedral gótica na rue J. de la Roque, frente a la Universidá.

Catedral de Saint-Sauveur.

Foi construyida ente los sieglos V y XVIII, lo cual manifiéstase na ausencia d'homoxeneidá estética na fachada principal, influyida poles corrientes arquiteutóniques de los sieglos XII a XVI. Presenta un pimpanu campanariu octogonal construyíu en dos cuerpos ahusados, que data de 1323. L'interior presenta tres naves: una románica, una barroca y una gótica.

La obra artística más importante de la catedral ye'l Triptyque du Buisson ardent (Trípticu de los artos encesos) de Nicolas Froment. Importantes tapices como Vie de la Vierge et de Jesus, de finales del sieglu XV; del mesmu periodu data'l Retable de la Légende Saint Mitre. Destaca la falsa caxa d'órganu pintada en relieve frente a l'auténtica. Significativu bautisteriu prerrománicu. El claustru de la catedral ta consideráu una de les xoyes del Románicu en Provenza.

Ilesia de Saint-Jean-de-Malte.
Monesteriu del Saint-Sauveur
Ilesia de Notre-Dame de la Seds.
Ilesia del Saint-Esprit
Ilesia de la Madeleine (1691), fachada de 1855

Otres construcciones

Place des Quatre-Dauphins: (Plaza de los cuatro delfines), construyida en 1667.

Asitiada na confluencia de les cais rue du 4 Septembre y rue Cardinale. Destaca pola so fonte decorada con cuatro escultures de delfines coles aletes llevantaes. Ta arrodiada de casones, como la de Boisgelin, que data del sieglu XVII.

Plaza de los cuatro delfines.

Fonte de la Rotonda (1860)
Conceyu (1562)
Torre del Reló (1511)
Fonte d'agua caliente (1734)
Fonte del Rei Renato (1824)
Plaza Albertas
Ponte de Saint-Pons, Ponte des Trois-Sautets
Numberosos hoteles, como'l Hotel d'Estienne-de-Saint-Jean
El Pabellón negru, anguaño Centru Nacional de Danza.

Museos, coleiciones y biblioteques

Cais

Cours Mirabeau

Aix-en-Provence ye, amás, sede d'un arzobispáu, en que'l so patiu celebrar añalmente'l reconocíu Festival Internacional d'arte llírico de Aix-en-Provence.

Deporte

El principal equipu deportivu de la ciudá ye Pays d'Aix, que compite na Lliga de Francia de Balonmano.

Educación

Grandes escueles

Una de les más vieyes escueles de la ciudá ye Arts et Métiers ParisTech (ENSAM), una gran escuela d'inxeniería. Ta asitiada nel centru dende 1843.

Instituciones universitaries

Universidá de Aix-Marseille I.
Universidá de Aix-Marseille II.
Universidá de Aix-Marseille III.
Institutu d'Estudios políticos de Aix-en-Provence.

Personaxes

Nacíos na ciudá

Michel Adanson, botánicu.
Paul Aubert, escultor.
Jassuda Bédarride, xuez.
Jean-Baptiste de Boyer, Marquis d'Argens, escritor y filósofu.
Bruni d'Entrecasteaux (1739-93), marín y esplorador de les costes de Nueva Zelanda, Nueva Caledonia, Tonga y parte de la mariña australiana.
André Campra, compositor.
Arnaud Clément, xugador de tenis.
Paul Cézanne, pintor.
Luc de Clapiers, marqués de Vauvenargues, escritor y filósofu.
Yta Farrow, cantante.
Hélène Grimaud, pianista.
San Eugenio de Mazenod, obispu de Marsella ente 1837 y 1861, y fundador de los Misioneros Oblatos de María Inmaculada.
Rémi Pauriol, ciclista.
Christophe Pelinq, autor de cómics.
Thylane Blondeau, modelu y actriz.

Moraron na ciudá

Émile Zola (1840-1902) creció en Aix-en-Provence y foi compañeru de colexu y gran amigu de Paul Cézanne.
Darius Milhaud, compositor.
Victor Vasarely (1906-1997), pintor francés d'ascendencia húngara.
Blaise Cendrars
Nina Simone
Minoru Mochizuki

Hermanancies

Ascalón, Israel.
Bath, Reinu Xuníu.
Baton Rouge, Estaos Xuníos.
Cartago, Tunicia.
Coímbra, Portugal.
Coral Gables, Miami, Estaos Xuníos.
Filadelfia, Estaos Xuníos.
Foshan, China.
Granada, España .
Macáu, China.
Perusa, Italia.
Uxda, Marruecos.
Tubinga, Alemaña.

Referencies

↑ «code officiel géographique». Consultáu'l 6 xineru 2019.
↑ «Q24505390» (en rusu). Brockhaus and Efron Encyclopedic Dictionary. Volume XL, 1904.
↑ URL de la referencia: https://www.tf1info.fr/societe/a-la-decouverte-d-aix-en-provence-la-florence-provencale-2051932.html.
↑ ^4,0 ^4,1 Tienes d'especificar urlarchivu = y fechaarchivu = al usar {{cita web}}.«répertoire géographique des communes». Institut national de l'information géographique et forestière (2015).
↑ ^5,0 ^5,1 Error de cita: La etiqueta <ref> nun ye válida; nun se conseñó testu pa les referencies nomaes cass
↑ INSEE (ed.): «Populations légales en vigueur à compter du 1er janvier 2010». Consultáu'l 20 de xunu de 2010.

Enllaces esternos

Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Aix-en-Provence.
Aix-en-Provence na Guía de La Provenza.
Aix-en-Provence Archiváu 2019-01-10 en Wayback Machine

[a6c673b6cebdcba3d6702004513c2ffcbdd20e17-1] «code officiel géographique». Consultáu'l 6 xineru 2019.

[7d30a10b1f619b3bb02b44f8028e3339dedb438a-2] «Q24505390» (en rusu). Brockhaus and Efron Encyclopedic Dictionary. Volume XL, 1904.

[552acf538bbb6a30e7ab046c894a595e4bafc11c-3] URL de la referencia: https://www.tf1info.fr/societe/a-la-decouverte-d-aix-en-provence-la-florence-provencale-2051932.html.

[6c5fb4f95547c20421068d2fef20002224246960-4] 4,0 ^4,1 Tienes d'especificar urlarchivu = y fechaarchivu = al usar {{cita web}}.«répertoire géographique des communes». Institut national de l'information géographique et forestière (2015).

[cass-5] 5,0 ^5,1 Error de cita: La etiqueta <ref> nun ye válida; nun se conseñó testu pa les referencies nomaes cass

[6] INSEE (ed.): «Populations légales en vigueur à compter du 1er janvier 2010». Consultáu'l 20 de xunu de 2010.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]