Ajangiz
Ajánguiz (n'eusquera y oficialmente Ajangiz) ye un conceyu de la provincia de Vizcaya, País Vascu (España). Tien 474 habitantes (INE 2017).
 Ajangiz | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| |||||
| Alministración | |||||
| País |  España | ||||
| Autonomía |  País Vascu | ||||
| Provincia |  Vizcaya | ||||
Comarcas (es)  | Busturialdea (es) | ||||
| Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||||
| Alcalde d'Ajangiz | Mikel Ander Zubizarreta Gonzalez-Rua | ||||
| Nome oficial | Ajangiz (eu)[1] | ||||
| Códigu postal |
48320 | ||||
| Xeografía | |||||
| Coordenaes | 43°17′59″N 2°40′12″W / 43.2998°N 2.6699°O | ||||
  Ajangiz Ajangiz (España)  | |||||
| Superficie | 7.35 km² | ||||
| Altitú | 60 m | ||||
| Llenda con | Arratzu, Gernika-Lumo, Mendata y Muxika | ||||
| Demografía | |||||
| Población |
478 hab. (2023) - 249 homes (2019) - 228 muyeres (2019) | ||||
| Porcentaxe |
100% de Busturialdea (es) 0.04% de Vizcaya 0.02% de País Vascu 0% de España | ||||
| Densidá | 65,03 hab/km² | ||||
| Más información | |||||
| Fundación | 1991 (Xulianu) | ||||
| Estaya horaria | UTC+01:00 | ||||
| ajangiz.net | |||||
 | |||||
Ye una pequeña llocalidá rural asitiada na redoma de Gernika-Lumo, conceyu al que perteneció ente 1940 y 1991.
Topónimu editar
Ajánguiz pertenez a la serie de topónimos vascos que tienen una terminación en -iz. Julio Caro Baroja defendía que la mayor parte d'estos topónimos proveníen d'un nome propiu xuníu al sufixu llatín -icus tornáu.
Na zona vasconavarra Caro Baroja consideraba que los sufixos -oz, -ez y -iz aplicaos a la toponimia indicaben que na antigüedá el llugar fuera propiedá de la persona que'l so nome apaecía xuníu al sufixu, pudiéndose remontar el so orixe dende la Edá Media hasta la dómina del Imperiu romanu.
Nel casu de Ajánguiz, Julio Caro Baroja propunxo qu'esi nome podría provenir d'un hipotéticu Allianus,[2] nome llatín que ta documentáu.
Asina, si al nome Allianus añader el sufixu llatín -icus qu'indica lo que ye perteneciente a este, podría llograse Allianicus. Allianicus podría ser tamién un fíu de Allianus. Lo propio de Allianicus y de los sos descendientes sería Allianici (xenitivu de singular y nominativu de plural). D'una evolución similar a la d'esi sufixu llatín -icus daríense orixe tamién los patronímicos utilizaos nos idiomes llatinos de la Península Ibérica.
D'esi Allianici podríase derivar el topónimu Ajánguiz. Hai que tener en cuenta que les referencies más antigües apaez como Axanguiz y qu'entá anguaño n'eusquera pronúnciase similar a Ayanguiz con un soníu similar a la ll. Allianici→Axianici→Axanguici→Axanguiz.
Axánguiz quedó fitu como forma escrita del nome. En castellán evolucionó a l'actual de Ajánguiz pol tresformamientu x→j. L'actual nome de la llocalidá n'eusquera: Ajangiz ye l'adaptación del topónimu a la ortografía contemporánea de la llingua vasca Ajánguiz→Ajangiz, yá que n'eusquera el soníu gui escríbese gi y nun hai tildes. La pronunciación n'eusquera y castellán ye distintu yá que n'eusquera la j pronúnciase paecíu a la y, de forma más similar al posible soníu orixinal del nome.
En 1991, cuando'l conceyu se desanexonó del de Gernika-Lumo adoptó como nueva denominación oficial la forma vasca del nome y dende entós ye oficial Ajangiz.
Llocalización xeográfica editar
Ajánguiz atopar nuna fastera montascosa qu'apodera la vega de Guernica; a menos de 4 km de distancia, al este de Guernica. El ríu Oca fai de frontera ente'l conceyu de Ajánguiz y el de Gernika-Lumo
Barrios editar
Según l'INE, Ajánguiz componer de dos nucleos de población (datos de población de 2015):[3]
- Kanpantxu (184 hab.)
- Mendieta (275 hab.)
Históricamente formaron el conceyu tres barrios: Mendieta, Kanpantxu y Rentería/Errenteria.
Rentería yera un allongamientu del barriu guerniqués homónimu, que s'estendía al otru llau del ríu Oca. Yera funcionalmente una estensión de Gernika-Lumo fuera del so antiguu términu municipal. Surdió mientres los años nos qu'Ajánguiz tuvo anexonáu a Gernika-Lumo. Cuando Ajánguiz recuperó la independencia, esti nuevu barriu caltúvose xuníu a Gernika-Lumo y nun participó de la desanexón.
Mendieta ye la capital del conceyu, onde s'atopa'l conceyu. Kanpantxu ye una agrupación de caseríos. Dambos son de calter rural.
Política y alministración editar
| Partíu políticu | 2015[4] | 2011[5] | 2007[6] | 2003[7] | 1999[8] | 1995[9] | 1991[10] | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Euskal Herria Bildu (EH Bildu) / Bildu | 68,75% | 5 | 66.67% | 5 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Partíu Nacionalista Vascu (EAJ-PNV) | 27,63% | 2 | 29,81% | 2 | 33,74% | 2 | 66,13% | 5 | 29,81% | 2 | 35,86% | 3 | 33,08% | 2 |
| Partíu Socialista d'Euskadi-Euskadiko Ezkerra (PSE-EE) | - | - | 0,00% | 0 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Partíu Popular (PP) | - | - | 0,00% | 0 | 0,03% | 0 | 0,54% | 0 | - | - | - | - | - | - |
| Eusko Abertzale Ekintza - Aición Nacionalista Vasca (EAE-ANV) | - | - | - | - | 56,53% | 5 | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Eusko Alkartasuna (EA) | - | - | - | - | 8,51% | 0 | 27,42% | 2 | 4,66% | 0 | 11,72% | 0 | 13,08% | 1 |
| Euskal Herritarrok (EH) | - | - | - | - | - | - | - | - | 64,29% | 5 | - | - | - | - |
| Herri Batasuna (HB) | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 51,72% | 4 | 53,46% | 4 |
Historia editar
Ajánguiz tuvo amestáu cuasi siempres a lo llargo de la historia a la vecina Guernica.
Hasta 1844 el pueblu nun cuntó con ilesia parroquial propia. Los sos vecinos taben nel planu relixosu adscritos a les parroquies de les anteiglesias vecines; Arrazua, Luno, Mendata o de la villa de Guernica. Esti fechu torgó a Ajánguiz constituyise civilmente en anteiglesia, como otres llocalidaes de la so redolada. Sicasí, a pesar d'esti fechu Ajánguiz tuvo asientu y votu nes Xuntes Xenerales de Vizcaya dende siquier el sieglu XVI, sol réxime xurídicu de ledanía. Ajánguiz foi la única llocalidá vizcaina que so esti estatus xurídicu tuvo accesu a les Xuntes Xenerales y autonomía alministrativa, mientres l'Antiguu Réxime.
Ente 1940 y 1991 tuvo anexonada al conceyu de Gernika-Lumo.
Cuando en 1991 Ajánguiz recuperó la so independencia perdió'l barriu de Rentería/Errenteria que siguió xuníu a Guernica.
Personaxes pernomaos editar
- Leon Inchausti (1859-1937): flaire recoletu. Morrió asesináu mientres la Guerra Civil y ta reconocíu por ello como mártir y beatu de la Ilesia Católica dende l'añu 1999.
- Valentín Aurre Apraiz (1912-1966): Poeta en llingua vasca y traductor.
- Julita Berrojalbiz (1923-1998): profesora y impulsora destacada del movimientu d'ikastolas en Vizcaya.[11]
Referencies editar
- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ Caro Baroja, Julio (1945-6). Materiales pa una historia de la llingua vasca na so rellación cola llatina. Acta Salmanticensia, tomu I, númberu 3.
- ↑ Error de cita: La etiqueta
<ref>nun ye válida; nun se conseñó testu pa les referencies nomaesa94461bc - ↑ ara.cat (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Ajangiz 2015». Consultáu'l 22 d'agostu de 2015.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Ajangiz 2011». Consultáu'l 22 d'agostu de 2015.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Ajangiz 2007». Consultáu'l 22 d'agostu de 2015.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Ajangiz 2003». Consultáu'l 22 d'agostu de 2015.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Ajangiz 1999». Consultáu'l 22 d'agostu de 2015.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Ajangiz 1995». Consultáu'l 22 d'agostu de 2015.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Ajangiz 1991». Consultáu'l 22 d'agostu de 2015.
- ↑ «villa Julita Berrojalbiz yá ye parte del caleyeru de la villa. Deia, Noticies de Bizkaia» (castellanu). Consultáu'l 13 d'ochobre de 2017.
Enllaces esternos editar
