Arratzu
Arrazua o Arrazua de Vizcaya[2] (n'eusquera y oficialmente Arratzu),[3] ye un conceyu de la provincia de Vizcaya, País Vascu (España). El 100% de la so superficie forma parte de la Reserva de la Biosfera de Urdaibai reconocida pola Unesco.
 Arratzu | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| |||
| Alministración | |||
| País |  España | ||
| Autonomía |  País Vascu | ||
| Provincia |  Vizcaya | ||
Comarcas (es)  | Busturialdea (es) | ||
| Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||
| Alcalde d'Arratzu | Josu Sabin Olano Irazabal | ||
| Nome oficial | Arratzu (eu)[1] | ||
| Códigu postal |
48383 | ||
| Xeografía | |||
| Coordenaes | 43°18′42″N 2°38′19″W / 43.3117°N 2.63861°O | ||
  Arratzu Arratzu (España)  | |||
| Superficie | 10.34 km² | ||
| Altitú | 40 m | ||
| Llenda con | Gernika-Lumo, Ajangiz, Kortezubi, Nabarniz y Mendata | ||
| Demografía | |||
| Población |
426 hab. (2023) - 203 homes (2019) - 215 muyeres (2019) | ||
| Porcentaxe |
100% de Busturialdea (es) | ||
| Densidá | 41,2 hab/km² | ||
| Más información | |||
| Fundación | 1993 (Xulianu) | ||
| Estaya horaria | UTC+01:00 | ||
| arratzu.eus | |||
 | |||
Arrazua ye la llocalidá natal del periodista Manuel Leguineche.
Topónimu
editarLa parroquia de Santu Tomás de Arrazua y con ella entiéndese que tamién la anteiglesia fueron fundaes nel sieglu XIII pol dueñu de la casa solar de Arrazua, de la que tomaríen el so nome.
Ye bien probable que Arrazua etimológicamente signifique el muradal, del vascu arro (ribayu), el sufixu -tzu qu'indica bayura y l'artículu -a.
Tradicionalmente denomináu Arrazua, el conceyu tomó la denominación de Arrazua de Vizcaya na década de 1910 a iniciativa d'una propuesta de la Real Sociedá Xeográfica, que pretendía acabar n'España cola esistencia de conceyos que tuvieren la mesma denominación oficial. Esistía entós daquella un conceyu homónimu, denomináu tamién Arrazua na provincia d'Álava. Pocos años más tarde el Arrazua alavés acabaríen integráu nel actual conceyu d'Arrazua-Ubarrundia.
En eusquera el nome del conceyu pronúnciase Arratzu. Cuando en 1993 el conceyu recuperó la so independencia al desanexonase de Gernika-Lumo, establecióse Arratzu como denominación oficial única.
Barrios
editarSegún l'INE, Arrazua componer de los siguientes nucleos de población (datos de población de 2015):[4]
- Barroeta (24 hab.)
- Barrutia (39 hab.)
- Elexalde (24 hab.)
- Gorozika (45 hab.)
- Loiola (114 hab.)
- Monte (1 hab.)
- Uarka (67 hab.)
- Zabala-Belendiz (53 hab.)
- Zubiate (39 hab.)
Política y alministración
editar| Partíu políticu | 2015[5] | 2011[6] | 2007[7] | 2003[8] | 1999[9] | 1995[10] | 1991[11] | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Partíu Nacionalista Vascu (EAJ-PNV) | 67,13% | 5 | 57,97% | 4 | 97,01% | 7 | 98,72% | 7 | 45,24% | 3 | 37,02% | 3 | - | - |
| Euskal Herria Bildu (EH Bildu) / Bildu | 32,53% | 2 | 41,36% | 3 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Partíu Socialista d'Euskadi-Euskadiko Ezkerra (PSE-EE) | - | - | 0,00% | 0 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Partíu Popular (PP) | - | - | 0,00% | 0 | 0,06% | 0 | 0,00% | 0 | - | - | - | - | - | - |
| Euskal Herritarrok (EH) | - | - | - | - | - | - | - | - | 53,04% | 4 | - | - | - | - |
| Herri Batasuna (HB) | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 50,51% | 4 | - | - |
| Eusko Alkartasuna (EA) | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 11,06% | 0 | - | - |
Eleiciones municipales 2015
editarCuatro partíos presentaron candidatura a l'alcaldía nes pasaes eleiciones municipales; EAJ-PNV, (EH Bildu), PSE-EE y PP. Estos fueron los resultaos:
- Eusko Alderdi Jeltzalea - Partíu Nacionalista Vascu : 194 votos (5 conceyales)
- (EH Bildu): 94 votos (2 conceyales)
- PSE-EE : 0 votos (0 conceyales)
- Partíu Popular : 0 votos (0 conceyales)
Esto dio como ganador a la PNV. La coalición independentista EH-Bildu llogró 2 escaños, ente que PSE-EE y Populares nun llograron representación, yá que nun collecharon nin un votu en tola llocalidá.
Llugares d'interés
editar- Santuariu Protohistóricu de Gastiburu, próximu al oppidum de Marulueza (tamién conocíu como castru del Arrola) asitiáu en Nabarniz. El Santuariu de Gastiburu data de la Edá del Fierro (de xuru del sieglu III e.C.), y ye consideráu un conxuntu arquiteutónicu únicu na bibliografía aqueológica.[12] Construyíu con piedra y magre y reforzáu con un complexu treme de tueros, nél hanse atopáu cuatro estructures alredor d'una plaza central, amás d'una alliniación d'otros trés construcciones circulares.[13] La so finalidá, según l'equipu d'autor del so descubrimientu y estudiu mientres diecisisete años lideráu por Luis Valdés, sería afitar el calendariu estacional.[12]
- Ilesia de Tomás l'Apóstol Santu Tomás: allugada nuna pequeña llomba en Eleizalde. La nave foi construyida escontra 1530. En 1772 J. Iturburu realizó los sofitos del coru, y nos años siguientes a 1819 J.B. Belaunzaran les bóvedes baídas1 (sofitaes nes actuales columnes), dando coles mesmes una nueva lluz al tiemplo al abrir trés baldíos termales. La torre de campanes y el pórticu perimétricu daten del sieglu XVIII, y la influyencia neoclásica ye visible coles mesmes na casa asitiada xunto a la ilesia. Caltiénse'l so accesu natural, por aciu el camín de la vía crucis hasta lo alto de la llomba onde s'atopa.[14]
- Presa d'Uarka, allugada en Uarka. Gracies a ella, la zona yá disponía de distribución de corriente llétrica a principios del sieglu XX. Anguaño, la enerxía llograda ye utilizada por una pequeñu empresa próxima.
- Antigua Escuela, allugada en Loiola, xunto al Conceyu y el frontón. Anguaño ye un centru multifuncional pa cultura y ociu, y ye onde s'atopa'l consultoriu médicu d'Osakidetza na llocalidá.
Personaxes célebres
editar- Martín Ruiz de Zubiate (s.XVI): escultor.[15]
- Ochoa de Arranotegui, Juan (¿?-1566): arquiteutu.[16]
- Pedro Pascual Gandarias (1848-1901): industrial. Unu de los principales artífices de la industrialización de Vizcaya na segunda metá del sieglu XIX.
- Juan Bautista Bilbao, Batxi (1887-1916): marineru, escritor y cronista.
- Manu Leguineche (1941-2014): periodista y escritor.
- Joseba Lakarra (1962): filólogu especializáu na historia del eusquera.
Referencies
editar- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ Arrazua ye'l nome oficial en castellán ente 1842 y 1910 según INE Base [1], Arrazua de Vizcaya dende1920 hasta l'absorción per parte de Gernika-Lumo
- ↑ Arratzu ye la forma n'eusquera de denominar al conceyu, que s'adoptó como única oficial en 1993 al dixebrase de Gernika-Lumo
- ↑ «Institutu Nacional d'Estadística. (Spanish Statistical Institute)». Consultáu'l 28 de febreru de 2016.
- ↑ ara.cat (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Arratzu 2015». Consultáu'l 23 d'agostu de 2015.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Arratzu 2011». Consultáu'l 23 d'agostu de 2015.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Arratzu 2007». Consultáu'l 23 d'agostu de 2015.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Arratzu 2003». Consultáu'l 23 d'agostu de 2015.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Arratzu 1999». Consultáu'l 23 d'agostu de 2015.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Arratzu 1995». Consultáu'l 23 d'agostu de 2015.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Arruatzu: nun se celebren eleiciones municipales en Arratzu 1991». Consultáu'l 23 d'agostu de 2015.
- ↑ 12,0 12,1 «Archived copy». Archiváu dende l'orixinal, el 2011-07-28.
- ↑ «Euskadi con muncho gusto - Euskadi.net». Archiváu dende l'orixinal, el 12 de xineru de 2010. Consultáu'l 2009.
- ↑ «Arratzu Vizcaya Euskadi País Vascu». Consultáu'l 2009.
- ↑ «Zubiate, Martín Ruiz de - Auñamendi Eusko Entziklopedia» (castellanu). Consultáu'l 13 d'ochobre de 2017.
- ↑ «Ochoa de Arranotegui, Juan - Auñamendi Eusko Entziklopedia» (castellanu). Consultáu'l 13 d'ochobre de 2017.
Enllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Arratzu.
