Anfiteatru de Leptis Magna
El anfiteatru de Leptis Magna ye un anfiteatru romanu construyíu nel añu 56 mientres el reináu del emperador Nerón, nel cuévanu d'una antigua cantera de materiales de construcción. Ta allugáu al este de la ciudá romana de Leptis Magna, a dellos centenares de quilómetros al este de Cartago (anguaño cerca de Trípoli, en Libia).
| Anfiteatru de Leptis Magna | |
|---|---|
| anfiteatru romanu | |
 | |
| Llocalización | |
| País |  Libia |
| Distritu | Al Murgub (es)  |
| Coordenaes | 32°37′56″N 14°18′33″E / 32.632219°N 14.30922°E |
  Anfiteatru de Leptis Magna Anfiteatru de Leptis Magna (Libia) | |
 | |
| Patrimoniu de la Humanidá — UNESCO | |
|---|---|
|
Anfiteatru de Leptis Magna, Libia. | |
| Llugar |
 Libia |
| Criterios | Cultural: i, ii, iii |
| Referencia | 183 |
| Inscripción | 1982 (VI Sesión) |
| En peligru | dende 2016 |
| Área | Estaos árabes |
| Coordenaes | Non |
| |
L'anfiteatru podía agospiar a unes 15.000 persones. El so llargor total ye de 121 metros nel so llau mayor y de 111 metros nel menor, y el so sable mide 57 metros de llongura por 47 metros d'anchu.
Historia
editarUna inscripción conmemorativa dexa datar con precisión la inauguración del anfiteatru nel añu 56, de primeres del reináu de Nerón.[1][2]
N'otres inscripciones llatines atopaes nes ruines los maxistraos de Leptis Magna remembraben los espectáculos celebraos nel anfiteatru. Hai documentaos combates de gladiadores con ocasión de les eleiciones quinquenales,[3] según la provisión de diez animales xabaces[4] o de cuatro fieres con dientes.[5][6]
L'anfiteatru, como'l restu de Leptis Magna, foi estropiáu polos intensos terremotos asocedíos mientres los años 306 a 310. El 21 de xunetu de 365, otru seísmu con epicentru en Creta, siguíu d'un tsunami, afaró nuevamente la ciudá.[7] Reconstruyida darréu por Xustinianu en 533, el centru urbanu foi arrodiáu per una muralla que dexaba fuera l'anfiteatru y el circu.
Leptis Magna foi abandonada mientres les invasiones árabes y l'anfiteatru sumió so tierra a lo llargo del tiempu. A principios del sieglu XX, Henri Méhier de Mathuisieulx afayó cerca del circu una depresión ovalada d'aproximao 80 metros de llongura na so exa mayor, anque ensin nengún rastru de construcción, fechu que-y fixo duldar de que fora un anfiteatru.[8][9]
Tres la ocupación de Tripolitania a partir de 1911 per parte d'Italia empezaron les primeres escavaciones arqueolóxiques. En 1912 desenterróse, cerca del anfiteatru, una estatua que representaba a l'Artemisa d'Éfesu. La so imaxe utilizar nos sellos de correos de la Italia colonial como diosa de la Bayura, símbolu de Tripolitania.[10] L'enfotu por amosar el grandor de Roma mientres el periodu fascista fizo que se dispunxeren considerables recursos pa sacar a la lluz la ciudá antigua, desenterrar el so anfiteatru y restaurar una parte del graderíu.[11]
Llocalización
editarL'anfiteatru ta asitiáu al este de la ciudá antigua, escaváu nuna pequeña llomba, a una distancia d'aproximao un quilómetru del uadi Lebda y del puertu. Ta dixebráu de la mariña pol circu, al cual ta conectáu por un túnel de circulación.[12]
Esta llocalización pela rodiada del nucleu urbanu facilitaba la llegada y la dispersión del ensame d'espectadores, qu'allegaben de la ciudá y de los campos cercanos.[13]
Arquiteutura
editarLa forma del anfiteatru ye particular y nun sigue l'esquema clásicu en elipse de los anfiteatros romanos, sinón que ta constituyíu por dos semicírculos xuníos por dos tramos curtios rectillinios. Tien un llargor total esterior de 121 metros na so exa mayor y de 111 metros nel menor, con un sable interior de 57,2 metros por 47,3 metros. Esta planta, equivalente a dos teatros xuníos polos sos frentes, ye inusual nel mundu romanu. Jean-Claude Golvin, arqueólogu y arquiteutu especializáu n'anfiteatros, suxer la hipótesis d'un edificiu afechu a un nuevu tipu d'espectáculu creáu por Nerón, onde se celebraríen concursos musicales y competiciones d'atletismu y ecuestres, amás de les clásiques lluches de gladiadores. Los estremos en forma de semicírculu ufiertaríen una meyor acústica pa los espectáculos musicales, fenómenu yá conocíu polos arquiteutos romanos.[14] L'anfiteatru de madera construyíu a principios del reináu de Nerón nel Campu de Marte en Roma podría siguir un esquema similar, pero nun queda nengún restu que lu atestigüe dempués del gran quema del añu 64. El programa d'espectáculos instauraos por Nerón sumió tres la so muerte. Esta hipótesis esplicaría esta forma singular, única nesti tipu d'edificios.[2]
Los espectadores entraben nel anfiteatru por unes trincheres d'accesu escavaes na llomba, de les cualos la principal taba flanqueada por monumentales columnes xóniques. Les graes taben comunicaes por aciu galeríes interiores en forma d'aníu.[15]
Envalórase que la capacidá del anfiteatru yera d'unos 12.000[13] a 16.000 asientos.[12] El graderíu taba estremáu en trés niveles. L'inferior tenía tres graes, a les cualos aportábase por un pasiellu que taba asitiáu detrás del tercer pasu y que tenía ocho puertes d'entrada. Esta zona taba acutada a les personalidaes importantes y tenía dos tribunes d'honor, allugaes nos estremos de la exa menor, una enfrente de la otra. Al norte disponíase'l palcu del organizador de los xuegos (editoris tribunal), y nel llau sur el palcu imperial (pulvinar), de cara al oral de mar.[16] Estos dos llugares centrales yeren los que teníen una mayor acústica y apurríen los meyores vistes. Les tribunes taben arrodiaes polos asientos reservaos a les autoridaes, indicaos por aciu inscripciones. Los graderíos entemediu y superior teníen once graes cada unu y taben dixebraos por un muriu que bordiaba'l pasiellu d'accesu.[17]
El suétanu del sable taba formáu por pasiellos soterraños, paralelos a les exes mayor y menor, y por trampillas, coneutaes por aciu murios al nivel del suelu. En 2011 esti suétanu inda nun fuera escaváu. Un muriu de 2,85 metros d'altor arrodiaba'l sable. N'el so coronación disponíense unes piedres blanques, dixebraes cada 2,40 metros y furaes con furacos. La so función yera la de suxetar unos postes, ente los cualos estendíase una rede que protexía a los espectadores d'eventuales saltos de los animales.[18] Los gladiadores aportaben al sable por dos grandes entraes so arcos nos estremos de la exa mayor, ente que les fieres yeren dirixíes dende otros diez abertures más pequeñes, coneutaes ente sigo por una galería de serviciu.[17]
L'afayu de numberoses dovelas nel visu de la llomba y na parte cimera del graderíu indicaría que l'anfiteatru taría arrodiáu per una columnata d'arcaes, la única parte arquitectónica del cume del cuetu que sería visible dende lloñe. La columnata tenía un pequeñu templu nel llau sur de la exa menor.[19] Esti edificiu podría tar dedicáu a Némesis, diosa tutelar de los anfiteatros, que'l so altar de piedra foi treslladáu hasta'l sable, llugar onde s'atopa anguaño. Tamién podría allugar la estatua que representaba a l'Artemisa d'Éfesu, atopada na zona del anfiteatru, nun siendo que la escultura fuera solo un elementu de decoración de la columnata.[16]
Galería d'imáxenes
editar
|
.jpg)
Ver tamién
editarNotes y referencies
editar- ↑ L'Année épigraphique 1968,549= LBIRNA 00043
- ↑ 2,0 2,1 Golvin, 2011
- ↑ L'Année épigraphique 1991,1619=IRT 396
- ↑ L'Année épigraphique 1929,3= IRT 567
- ↑ L'Année épigraphique 2010, 1780 = IRT 603
- ↑ Lachaux 1969, p.23
- ↑ Leptis Magna in Enciclopedia dell'Arte Antica [1], en Treccani.it (consultáu'l 12 de febreru de 2015)
- ↑ Henri Méhier de Mathuisieulx, La Tripolitaine ancienne et moderne, 1906, p. 11-12, en BNF [2]; Nouvelles Archives des missions, tomu X, p. 267
- ↑ Lachaux 1969, p. 81
- ↑ Sellos de 10, 15 y 20 céntimos emitíos en xunetu de 1921 pola oficina de correos libia, "Libia catalogo 1912/1922" [3], en Ibolli.it (consultáu'l 14 de febreru de 2015)
- ↑ "Leptis Magna, storia degli scavi", en Antika, il portale sul mondu antico (consultáu'l 12 de febreru de 2015).
- ↑ 12,0 12,1 Polidori et al. 1998, p.80
- ↑ 13,0 13,1 "Leptis Magna, monumenti della periferia", en Antika, il portale sul mondu antico (consultáu'l 12 de febreru de 2015).
- ↑ Vitruvio, De Architectura, IV,3
- ↑ Polidori et al. 1998, p.83.
- ↑ 16,0 16,1 Blas de Roblès, Jean Marie (2005). Libye greque, romaine, byzantine (en francés). Édisud. ISBN 2744905747. p. 101.
- ↑ 17,0 17,1 Lachaux 1969, p.82.
- ↑ Golvin 2012, p. 68.
- ↑ Golvin 2012, p. 67.
Bibliografía
editarDocumento utilizaos pa la ellaboración d'esti artículu
editar- Polidori, Robert; Di Vita, Antonino; Di Vita-Evrard, Ginette; Bacchielli, Lidiano (1998) La Libye antique, Cités perdues de l'Empire romain (en francés). Editions Mengès. ISBN 2-8562-0400-7.
- Golvin, Jean-Claude (2012) L'amphithéâtre romain et les jeux du cirque dans le monde antique (en francés). Archéologie nouvelle. ISBN 978-2-9533973-5-2.
- «Comment expliquer formar non elliptique de l'amphithéâtre de Leptis Magna (Al Khums/Libye) ?» (francés) páxs. 307-324. Consultáu'l 9 de febreru de 2015.
Bibliografía complementaria
editar- Lachaux, Jean-Claude (1969) Théâtres et amphithéâtres d'Afrique proconsulaire (en francés). Aix-en-Provence: Édisud.
- Ginette Di Vita-Evrard, Les dédicaces de l'amphithéâtre et cirque de Lepcis Magna, Libya Antiqua, 2, 1965, p. 29-37 (en francés).
- Omar Mahjiub, Antonio Chigine, Raffaele Madaro, Nuove ricerche nell'anfiteatru di Leptis Magna, Libya Antiqua, 13 (1976-1977), p. 21-36 (n'italianu).
Enllaces esternos
editar
Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Anfiteatru de Leptis Magna.- Planu de Leptis Magna (n'italianu)
Datos: Q2844413- Multimedia: Amphitheatre (Leptis Magna)
