Arano
Arano ye un conceyu de la Comunidá Foral de Navarra, asitiáu na merindad de Pamplona, na contorna de Norte de Aralar y a 81 km de la capital de la comunidá, Pamplona. La so población n'2017 foi de 110 habitantes (INE).
 Arano | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| |||
| Alministración | |||
| País |  España | ||
| Comunidá foral |  Navarra | ||
| Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||
| Alcaldesa d'Arano | Ainhoa Ansa Zugarramundi | ||
| Nome oficial | Arano (eu) | ||
| Nome llocal | Harano | ||
| Códigu postal |
ver
| ||
| Xeografía | |||
| Coordenaes | 43°11′59″N 1°53′43″O / 43.1997°N 1.8953°OCoordenaes: 43°11′59″N 1°53′43″O / 43.1997°N 1.8953°O | ||
  Arano Arano (España)  | |||
| Superficie | 13.3 km² | ||
| Altitú | 440 m | ||
| Llenda con | Goizueta, Elduain, Hernani, Donostia y Errenteria | ||
| Demografía | |||
| Población |
111 hab. (2022) - 63 homes (2019) - 53 muyeres (2019) | ||
| Porcentaxe |
0% 0.02% d'España Navarra | ||
| Densidá | 8,35 hab/km² | ||
| Más información | |||
| Estaya horaria | UTC+01:00 | ||
 | |||
El conceyu entiende la villa de Arano y los caseríos de Latse, Suro y Urumea.
TopónimuEditar
Arano ye otru topónimu d'orixe y significáu inciertu. Solióse rellacionar coles pallabres vasques arrano (águila), (h)llabren (valle) o llabren (endrina), y diéronse-y significaos como llomba del valle, llugar de prunos o llugar del valle. De toles hipótesis propuestes Mikel Belasko na so Diccionariu Etimolóxicu da mayor verosimilitud a la que propunxo Koldo Mitxelena, pal que Arano taría compuestu por (h)llabren ('valle') y el sufixu diminutivu -non polo que tendría'l significáu de pequeñu valle. Belasko apunta otra hipótesis, yá que Arano (quiciabes rellacionáu con arrano 'águila') ta documentáu como nome de pila de varón na Navarra del sieglu XVI, polo que podría tratase tamién d'un antropónimu.
Pascual Madoz mentó nuna de les sos obres que'l nome de la villa provenía de la espresión hara noa (allá voi) recoyendo una etimoloxía popular.
XeografíaEditar
Arano allugar na zona más noroccidental de la Merindad de Pamplona na llende de Navarra cola Provincia de Guipúzcoa.
Arano parte colos términos municipales de Hernani al oeste, Errenteria al norte y Goizueta al sur y al este.
Arano ye una de les llocalidaes más aisllaes de Navarra. La llocalidá más cercana a Arano, ye Goizueta,asitiada a 14 km pela carretera NA-4150. Puede dicise que Arano ta meyor comunicada con Guipúzcoa que col restu de Navarra, una y bones la llocalidá guipuzcoana de Hernani ta asitiada a 18 km pola mesma carretera NA-4150 pero en direición contraria y la ciudá de San Sebastián atopar a solu 26 km de distancia de Arano, mientrás que Pamplona atopar a 79 km de distancia.
Ye l'únicu conceyu navarru dende que'l so cascu urbanu vese'l mar.
BarriosEditar
El conceyu de Arano ta compuestu por 4 nucleos de población: Arano, Latse, Suro y Urumea.
HistoriaEditar
Arano dependió de la vecina villa de Goizueta hasta 1630 cuando'l rei Felipe IV concedió-y la gracia de dixebrase de los goizuetarras y alzase en villa independiente en cuenta de 700 ducaos.
En 1982 treslladar de San Sebastián al términu municipal de Arano la histórica empresa donostiarra Cerveces El Lleón. Cervecas El Lleón, fundada en 1913, yera fabricante ente otres de les marques El Lleón y Keler, consideraes como les marques de cerveza locales de Guipúzcoa. El treslláu a Arano obedeció a la posibilidá d'aprovechar un manantial d'agua llamáu Arula dotáu d'unes cualidaes especiales, bien favorables pa la fabricación de cerveza.
Cerveces El Lleón foi adquirida por Cruzcampo y esta de la mesma pasó por distintos grupos empresariales, primero Guinness y dende l'añu 2000 Heineken.[1]
Anque la marca Keler, la más emblemática de la fábrica de Arano foi vendida pol grupu y dexó de fabricase nesta llocalidá navarra, la factoría de Arano siguió fabricando cerveza d'otres marques del grupu (Amstel, Heineken, Cruzcampo, etc..) hasta 2008.
A finales de 2008 anuncióse'l zarru de la planta y el treslláu de la producción a otres fábriques de la multinacional, poniendo fin a más de 25 años de tradición cervecera en Arano y cerrando la única industria importante de la llocalidá, que daba trabayu nel momentu del zarru a 69 trabayadores, la mayor parte d'ellos procedentes de la vecina Guipúzcoa.[2]
AlministraciónEditar
| Mandatu | Nome del alcalde | Partíu políticu |
|---|---|---|
| 2003-2007 | Íñigo Larrea Perunena | HAI |
| 2007-2011 | Íñigo Larrea Perurena | HAI |
| 2011- | Íñigo Larrea Perurena | HAI |
DemografíaEditar
Evolución de la poblaciónEditar
| Gráfica d'evolución demográfica d'Arano ente 1900 y 2017 |
 |
|
Población de derechu (1900-1991) o población residente (2001) según los censos de población del INE.[3] Población según el padrón municipal de 2017 del INE. |
Distribución de la poblaciónEditar
El conceyu estremar nes siguientes entidaes de población, según el nomenclátor de población publicáu pol INE (Institutu Nacional d'Estadística). Los datos de población referir a 2014
| Entidá de población | Población (2014) |
|---|---|
| Arano | 111 |
| Latse | 0 |
| Suro | 0 |
| Urumea | 0 |
Personaxes célebres d'esta llocalidáEditar
- Cornelio Bengoechea Alzuri, Bengoechea I (1909-¿?): pelotari de la especialidá de remonte.
- Juan Zabala Zabala, Arano I (1910-1977): pelotari de la especialidá de remonte.
- Lucio Escudero Oronoz (1913-¿?): pelotari de la especialidá de remonte.
- Manuel Zabala Zabala, Arano II (1915-¿?): pelotari de la especialidá de remonte.
- Bautista Zabala Zabala, Arano III (¿?): pelotari de la especialidá de remonte.
- Pedro Egurrechea Bengoechea, Bengoechea II (1923-¿?): pelotari de la especialidá de remonte.
- Manuel Huici (1962): bertsolari.
- Xabier Legarreta, Arano (1976): bertsolari. Subcampeón de Navarra en 2000.
Ver tamiénEditar
Enllaces esternosEditar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Arano.- Institutu d'estadística de Navarra
- Infraestuctura de Datos Espaciales de Navarra
- Arano na Bernardo Estornés Lasa - Auñamendi Encyclopedia
ReferenciesEditar
- ↑ «La fábrica Heineken de Arano abre les sos puertes». Archiváu dende l'orixinal, el 2 d'ochobre de 2009. Consultáu'l 2009.
- ↑ «Heineken cierra la so planta navarra con 69 emplegaos, la mayoría guipuzcoanos». Consultáu'l 2009.
- ↑ Institutu Nacional d'Estadística (España) (ed.): «Censos de población de Arano». Alteraciones de los conceyos nos Censos de Población dende 1842. Consultáu'l 16 de payares de 2011.
- ↑ Institutu Nacional d'Estadística (ed.): «[http://www.ine.es/nomen2/index.do INEbase / Nomenclátor. Rellación d'unidaes poblacionales]». Consultáu'l 25 de xunetu de 2010.
