Chapinería
Chapinería ye un conceyu español de la provincia y Comunidá de Madrid, perteneciente a la contorna de la Sierra Oeste de Madrid. Tien una superficie de 25,4 km² con una población de 1.939 habitantes y una densidá de 76,34 hab/km². El granitu berroqueño presente nesti conceyu atópase inclusive nel nucleu urbanu, lo que-y da'l so típicu calter serranu con delles cais que tienen el pavimentu de roca nel so estáu natural. Chapinería atopar a 50 quilómetros del centru de Madrid, unos 40 minutos n'automóvil pela autovía M-501.
Chapinería | |||
---|---|---|---|
| |||
Alministración | |||
País | España | ||
Autonomía | Comunidá de Madrid | ||
Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||
Alcalde de Chapinería | Ángel Luis Fernández Robles | ||
Nome oficial | Chapinería (es)[1] | ||
Códigu postal |
28694 | ||
Xeografía | |||
Coordenaes | 40°22′54″N 4°12′35″W / 40.381666666667°N 4.2097222222222°O | ||
Superficie | 25.4 km² | ||
Altitú | 680 m | ||
Llenda con | Aldea del Fresno, Colmenar del Arroyo, Navas del Rey y Villamantilla | ||
Demografía | |||
Población |
2604 hab. (2023) - 1181 homes (2019) - 1147 muyeres (2019) | ||
Porcentaxe | 0.04% de Comunidá de Madrid | ||
Densidá | 102,52 hab/km² | ||
Más información | |||
Estaya horaria | UTC+01:00 | ||
chapineria.madrid | |||
Toponimia
editarD'ónde vien el nome d'esti conceyu ye daqué que nun ta claro, paez ser que puede venir del términu “chapin”, calzáu qu'utilizaben les muyeres d'antiguo pa nun enllordiase nos caminos de tierra.
Historia
editarAnque l'orixe de Chapinería data del sieglu XIV cuando s'empezar a buscar llugares pa establecer mayaes y zones de llendo, topáronse útiles paleolíticos nes cercaníes del regueru de Los Pilancones y restos de dos aldees visigodes nel despobláu de Los Becerriles y La Ventilla qu'indiquen qu'hubo pobladores muncho primero d'esti sieglu.
L'actual términu municipal, perteneciente nel sieglu XV a Colmenar del Arroyo, cayó so la xurisdicción segoviana y el sexmo de Casarrubios qu'utilizó estes tierres como zona de camperes pa los sos ganaos. A l'apaición de Chapinería contribuyeron el desenvolvimientu de la ganadería, l'aumentu de la población y la medría de los intercambios comerciales. Empecipióse la construcción de cases, la puesta en cultivu de tierres y la espansión de la ganadería. Y bien llueu la esplotación forestal y la cantería. Ente 1621 y 1630 mercó'l so privilexu de villazgo, desligándose de Segovia y de Colmenar del Arroyo. Pasó a depender del conde de Villafranca del Gaitán y, darréu de los marqueses de Villanueva de la Sagra.
Nel sieglu XVII llegaron a Chapinería los marqueses de Villanueva de la Sagra. A estos marqueses debe la construcción del palaciu de la Sagra como residencia de caza, apocayá restauráu como Casa d'Oficios pol Conceyu. Chapinería independizar en 1627 de Segovia, dixebrándose del términu de Colmenar del Arroyo, consiguiendo'l títulu de Villa nel añu 1630.
En 1833 Chapinería pasó oficialmente a formar parte de la provincia de Madrid nel partíu xudicial de Navalcarnero anque siguió amestáu al sexmo de Casarrubios. De resultes de la llei de Desamortización en 1855 una parte importante de los praos y deveses pasaron a ser alministraes polos vecinos del pueblu.
Chapinería y San Bartolomé de Pinares n'Ávila comparten el títulu de patria chica del famosu héroe de “Cascorro”, Eloy Gonzalo. La mayor parte de la so vida civil pasar en Chapinería d'onde salió pa cumplir el serviciu militar, colando en 1896 a la guerra de Cuba, onde s'estremó pol so heroísmu. Igual que Madrid, Chapinería rindió homenaxe al héroe de “Cascorro” llevantando una estatua, na plaza, en 1935. Mientres el sieglu XX, Chapinería caltuvo les actividaes tradicionales (ganadería, esplotación forestal y caza, cantería, etc.). Nos años 80 la puxanza de la residencia secundaria y la crecedera de Madrid llevar a una espectacular crecedera de la población, güei yá como residencia principal de munches persones que trabayen en Madrid y la so contorna direuta.
Patrimoniu Cultural
editar- Ilesia parroquial de la Purísima Concepción, sieglu XVII. La construcción de la Ilesia realizar mientres el reináu de Felipe II n'estilu herreriano, sobriu y austeru. Tien murios de granitu con sillares llisos. Destaca la torre del campanariu, posterior al restu del templu (na cornisa figura 1670), que s'alza sobre la ilesia y atópase cubierta con cayuela.
L'interior ye de planta rectangular y una sola nave. Tien una pequeña sacristía llateral. Na última reforma'l coru se retranqueó quedando exentes les columnes. Na cabecera atopamos el retablu mayor del sieglu XVIII d'estilu churrigueresco. La imaxe central ye más antigua que'l retablu posiblemente del XVI y dedicada a la Concepción.
- Ermita del Santu Ángel de Guardar. Ta asitiada en cantu del camín real. Ta edificada ensin cimientos sobre una llancha de granitu. Tien un pequeñu pórticu sobre cuatro sobries columnes y un templete de bona sillería con dos campanes. L'interior ye una nave, toa de piedra granítica incluyíu l'altar mayor de piedra desnuda ensin ornamentación adicional. Tien un retablu renacentista y alluga la imaxe del Santu Ángel de Guardar, patrón menor del conceyu y bien queríu nel pueblu.
- El Bombu, antiguu abellugu de caminantes del añu 1750. Construyir nel camín real de Madrid a San Martín de Valdeiglesias col fin d'acovecer a probes y caminantes. Ye una construcción de piedra con murios recios y planta cuadrada que data del sieglu XVIII (en 1788 yá esistía según Les Rellaciones de Lorenzana).
La cubierta del interior ye una bóveda de lladriyu y piedra suxeta sobre una especie de pechinas (transición ente la planta cuadrada y la cúpula) y con cinco chimenees. Ye un espaciu pequeñu, ensin más baldíu que la entrada adintelada.
- Vía Crucis, sieglu XVIII. Ye de proteición integral. Ye del sieglu XVIII, consta de trelce crucies y el calvariu. Empecipiar na Ilesia, na Plaza del Palaciu, y escurre por callar Hospital, nel camín de la ermita hasta llegar al calvariu. Nesti escenariu celebra una representación viviente de la pasión de Cristu protagonizada polos vecinos del pueblu.
- Palaciu del Marquesáu de Villanueva de la Sagra, sieglu XVII. Chapinería como otros pueblos d'alredor sufrió un procesu de señorialización nel sieglu XVII. La puerta del palaciu de los marqueses de Villanueva de la Sagra atópase adintelada con dovelas y con remate triangular. La so planta orixinal ta formada por dos cuadraos que comparten unu de los sos llaos asitiándose nel primeru l'edificiu residencial y nel segundu un patiu porticado. El patiu cuadráu tien una galería con cubierta de madera y con columnes toscanes de granitu, de les que salen les dependencies. El Palaciu ye un centru de dinamización turística, con muséu etnográficu, CAPI y biblioteca.
- Estatua-homenaje a Eloy Gonzalo García, de 1935. Adoptáu por un matrimoniu destináu equí como guardia civil, Chapinería ye la patria chica d'Eloy Gonzalo García "Cascorro". Voluntariu na guerra de Cuba, ye corralada xunta con 170 soldaos españoles nel pobláu de Cascorro, aprovir d'una llata de petroleu y una antorcha improvisada. Na escuridá de la nueche introducir nes llinies enemigues, Les rocía con petroleu y priende fueu. Coles mesmes produzse un contraataque pol restu del reximientu ganando a los cubanos que fuxen desordenadamente.
Anguaño ye llugar d'alcuentru de los vecinos. Equí atópase l'antigua casa cuartel de la guardia civil.
- Puerta de Arnilla y muriu de piedra de callar Confites del sieglu XVIII.
Cases antigües, calles Clavel y Prudencio Melo o plaza de la Constitución.
Mediu Natural
editarChapinería, al igual que Aldea del Fresno y Colmenar del Arroyo, presenta unes estructures xeomorfolóxiques de singular interés. Trátase de les Cárcavas del Río Perales, na llende sur del conceyu, y ye un fenómenu producíu pola erosión intensa de los terrenes con fuerte enclín. Estes tán catalogaes pola Llei 16/95 Forestal y de Proteición de la Naturaleza de la Comunidá de Madrid. Cuasi tol territoriu ta ocupáu por granitu biotíticos y lehm graníticu. Al noroeste destaca l'Arbeya Blanca (736 m) xunto al prau del Pozuelo. Al suroeste'l territoriu ye metamórficu y presenta una estrecha banda con materiales de tipo esquisto con alternanza de cuarcites y cayueles y roques metamórfiques cataclásticas. Al sureste hai roques terciaries como arcosas pardes "facies de bolos". Ente la zona granítica y el restu de los materiales atopa una banda de separación cataclástica (granitu cataclástico-esquistos cataclásticos). En tol territoriu apodera'l encinar, bona parte del mesmu encampizáu, acompañáu de enebros arborescentes, cornicabra, tomillu, retama, cantueso, árgoma, romeru, torviscu, etc. Nes zones húmedes abonden los fresnos y sauces. El magníficu caltenimientu del encinar constitúi un hábitat ideal pa l'águila imperial, águila real, águila perdicera, utre negra y aves de presa nocherniegues. Por ello, la Comunidá de Madrid, allugó'l Centru d'Educación Ambiental la Casa de l'Águila.
Al suroeste atopa'l Cuetu Casáu (629 m), cubiertu de encinar claro con presencia puntual de enebros, y al sureste'l Cuetu Jimón (647 m) presenta na so fastera oriental una masa montiego mista de coníferes y frondosas. Dambos cuetos tán incluyíos na rede de víes pecuaries de la Comunidá de Madrid.
La hidroloxía ta representada pola llaguna del Pozairón (ecosistema llacustre) y los regueros de pequeñu caudal regueru de la Oncalada (pola llende sureste hasta desaguar na Perales), regueru de los Ollones o de la Mojonera (arrama al Alberche per Aldea del Fresno), el regueru de la Boticaria o de la Plata (marca la llende ente Chapinería y Navas del Rey) y el regueru de les Chorreras. Estos regueros modelen el terrén n'innumberables agüeries con fuertes desniveles que rematen nes espectaculares cortaes sobre'l ríu Perales, na llende sureste del conceyu. Hai que destacar la esistencia de diversos manantiales tremaos pol conceyu como Fonte de les Güertes, del Rosnillo, l'Artu, El Terrero, Facurrilla, Becerriles, L'Ayalga, Llinar del Churru, El Xabalín, Les Praderíes, El Quemao, Los García, Apretura y Juan Domínguez según les numberoses formaciones granítiques que dan llugar a interesaes formaciones xeolóxiques en distintes zones de Chapinería. Otres paraxes d'escepcional guapura son el Cantar de la Virge, el Lanchar, el Pozu del Moru, la zona del Xabalín y el Mirador de l'Águila. Amás de les ruines del Molín Camarón, nel cursu inferior del regueru de les Chorreras, caltiénense les del Molín Cantarranas o de la Mina, al sureste del conceyu, xusto na llinde con Villamantilla. Nel términu hai tres víes pecuaries intactes: la Tendalada de Oncalada, Ollones y Fonte de les Praderíes.
Rede hidrolóxica: regueru de la Oncalada, regueru de los Ollones o de la Mojonera, regueru de la Boticaria o de la Plata, regueru de les Chorreras, regueru de los Quemaos y la llaguna del Pozairón.
Vexetación y usos del suelu: en tol territoriu apodera l'ecosistema de encinar, bona parte del cual ye encampizáu. La encina suel dir acompañada de enebros arborescentes, cornicabras, y de un sotobosque de retama, jara, tomillu, cantueso, árgoma, romeru, torviscu, etc. Nes zones húmedes son abondoses los fresnos y sauces. Predominen los cultivos de secanu sobre los regadíos. Víes pecuaries: Colada de Oncalada, Colada de Ollones y Fonte de les Praderíes y sienda de Truébanu
Fiestes y Tradiciones
editarEl 5 de xineru. Belén viviente na plaza de la Constitución.
El primer domingu de marzu celebren les fiestes del Santu Ángel de Guardar. El sábadu llevar al Santu dende la so ermita hasta la Ilesia; el domingu hai misa y procesión peles cais principales del pueblu y pela tarde vuélvese a llevar al Santu hasta la ermita. A otru día, el llunes, celébrase l'Ánxel Chicu y realízase una misa na ermita, que d'antiguo yera pa los neños y na actualidá ta destinada a tolos vecinos y visitantes.
En Selmana Santa. Procesiones del Silenciu y del Habeas Corpus. En Selmana Santa podemos ver una representación teatral de la Vía Crucis, el vienres santu pela mañana. Pela nueche realízase una procesión, na que les muyeres van vistíes con mantielles. Esti actu va acompañáu pela Banda de Cornetes y Tambores de Chapinería.
El primer fin de selmana d'ochobre. Fiestes patronales, n'honor a La nuesa Señora del Rosario. Empiecen el vienres y tienen una duración de seis díes. Empiecen el vienres y tienen una duración de seis díes. El primer día realízase un concursu d'amarutes y xarrés. A otru día hai concursos, xuegos infantiles y mercáu d'artesanía pela mañana. Pela tarde realícense rutes en bicicleta y karaoke. A les 23:00 tienen llugar los fueos artificiales y el pregón de fiestes, según la eleición de mises. A la mañana siguiente'l pueblu espertar cola diana floriada al cargu de la Banda de Tambores y Cornetes de Chapinería, dempués hai misa n'honor a la Virxe. Pela tarde celébrase un campeonatu de mus. Los dos díes siguientes, pela mañana, hai embarque de reses y encierre. Pela tarde tien llugar la novillada, unu de los díes con picadores. L'últimu día realízase la comida de confraternización y la suelta de reses. Los festexos tán amenizados toles nueches con distintes orquestes.
El 31 d'avientu celebra la tradicional Foguera de los Quintos na que los cazadores del pueblu salen de caza pela mañana y comen nel campu. Pela tarde, asítiase una gran foguera, na plaza del pueblu, que la so madera provién de la Devesa Vecinal, qu'a les 24:00 priéndese y faise una barbacoa pa tolos vecinos.
Tamién tien llugar, coincidiendo colos dos fiestes patronales en marzu y ochobre el Mercáu d'Artesanía nel que se realicen diverses esposiciones.
Educación
editarEn Chapinería hai 1 guardería (1 pública) y 1 colexu públicu d'educación infantil y primaria.
Nome | Direición | Población | Teléfonu | Coordenaes |
---|---|---|---|---|
Sol y Lluna, escuela d'educación infantil | C/ Oliva, 1 | 28694 - Chapinería | 918652521 | 40°22′54″N 4°12′35″E / 40.381771°N 4.209660°E |
Nome | Direición | Población | Teléfonu | Coordenaes |
---|---|---|---|---|
Santu Ánxel de la Guardia, colexu públicu (infantil y primaria) | Cai Rodetas, 15 | 28694 - Chapinería | 918652288 |
Demografía
editar1991 | 1996 | 2001 | 2004 | 2007 | 2008 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
907 | 1245 | 1439 | 1726 | 1907 | 1939 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
(Fonte: [necesita referencies]) |
Referencies
editar- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
Enllaces esternos
editar- Chapineria
- Sierra Oeste
- [https://web.archive.org/web/20071011010721/http://www.madrid.org/cs/Satellite
- Un Paséu Por Chapineria
c=CM_Actuaciones_FA&cid=1142314660051&idConsejeria=1109266187260&idListConsj=1109265444710&idOrganismo=1109266227536&language=es&pagename=ComunidadMadrid%2FEstructura&pv=1114183922488&sm=1109266100977 Centru d'Educación Ambiental L'Águila]
- Institutu d'Estadística de la Comunidá de Madrid > Ficha municipal Archiváu 2021-03-07 en Wayback Machine