Wikipedia

Conflictu ente Arxentina y Uruguái por plantes de celulosa

Plantía:Ficha de crisis diplomática

Planta de celulosa de Frai Bentos, Uruguái, vista dende la sablera Ñandubaysal d'Entre Ríos, Arxentina.
El 5 de mayu de 2005, los presidentes uruguayu y arxentín alcordaben crear una comisión pa resolver el conflictu, que depués fracasaría.

Arxentina y Uruguái caltuvieron ente 2005 y 2010 un conflictu por cuenta de la autorización del gobiernu uruguayu pa construyir dos plantes de pastia de celulosa nel so territoriu y sobre les agües binacionales del río Uruguái, cerca de les poblaciones uruguaya de Frai Bentos y arxentina de Gualeguaychú. En 2013 el conflictu remaneció por cuenta de la autorización del gobiernu uruguayu p'aumentar la producción.

Nel cursu del conflictu, dexar ensin efeutu la construcción d'una de los dos plantes, la proyeutada pola empresa española ENCE, que decidió retirase d'Uruguái y vender los sos activos forestales a la empresa chilena Arauco y a la suecu-finlandesa Stora Enso. La otra planta, proyeutada pola empresa finlandesa Metsa-Botnia (depués tresferida a la empresa UPM-Kymmene, tamién finlandesa) foi finalmente construyida mientres el conflictu y puesta en marcha'l 8 de payares de 2007.

Pobladores arxentinos de la ciudá de Gualeguaychú y organizaciones ambientalistas movilizar contra la instalación de les plantes sobre'l ríu Uruguái, incluyendo nes sos aiciones la corte de rutes y la ponte internacional Llibertador Xeneral San Martín, que comunica dambos países.

Arxentina demandó a Uruguái ante la Corte Internacional de Xusticia argumentando que la instalación de les plantes de celulosa ye contaminante y violárase el procedimientu establecíu nel Estatutu del Ríu Uruguái. Pela so parte, Uruguái demandó a Arxentina ante'l sistema de solución de discutinios del Mercosur y la Corte Internacional de Xusticia, argumentando nel primer casu que les cortes de ruta constitúin una violación de primeres de llibre circulación, y nel segundu casu, que los mesmos son toleraos y utilizaos pol gobiernu arxentín pa primir al gobiernu uruguayu nes negociaciones referíes a la instalación de les plantes de celulosa.

Los dos demandes uruguayes fueron tornaes polos tribunales respeutivos. Sobre la demanda arxentina, la Corte Internacional de Xusticia dictó fallu definitivu'l 20 d'abril de 2010, resolviendo qu'Uruguái violó les sos obligaciones procesales establecíes pol Estatutu del Ríu Uruguái de notificar ya informar de papu sanu pero, magar Arxentina pudo demostrar que dellos parámetros de contaminación de les agües del ríu alzárense dende la puesta en marcha de la pastera, falló en probar que la planta de celulosa yera la causante y non otros factores ayenos a ella, polo que la Corte entendió qu'Uruguái nun violó les sos obligaciones pa evitar la contaminación ambiental, polo que consideró que resultaba desproporcionáu ordenar el zarru de la planta de Botnia, pero instruyó a dambos países a realizar un monitoreo en xunto del ríu, al traviés de la Comisión Alministradora del Ríu Uruguái (CARU) y aplicando el Estatutu del Ríu Uruguái.[1]

El conflictu remató tres la firma, el 30 d'agostu de 2010 en Montevidéu, d'un alcuerdu pa conformar un Comité Científicu nel senu de la Comisión Alministradora del Ríu Uruguái.

El 2 d'ochobre de 2013 Arxentina anunció que volvería demandar al Uruguái por causa de la decisión del presidente d'esti últimu país d'autorizar a la planta de celulosa allugada en Frai Bentos a aumentar la so producción nun 10%.

Antecedentes editar

 
Planta de celulosa en Ortvikens, Suecia.
 
Cartelu refugando a les papeleres.

En 1961 celebrar ente Arxentina y Uruguái el Tratáu del Ríu Uruguái y en 1975 el *Estatutu del Ríu Uruguái, onde, ente otres coses, manifiéstase la voluntá de "establecer los mecanismos comunes necesarios pal óptimo y racional aprovechamientu del Ríu Uruguái", onde "les Partes obligar a: a) Protexer y caltener el mediu acuáticu ysobremanera, prevenir la so contaminación, dictando les normes y adoptando les midíes apropiaes". Establezse coles mesmes que "la Parte que proyeute la construcción de nueves canales, el cambéu o alteración significativa de los yá esistentes o la realización de cualesquier otres obres d'entidá abonda p'afectar la navegación, el réxime del ríu o la calidá de les sos agües, tendrá de comunicalo a la Comisión, que va determinar sumariamente, y nun plazu máximu de trenta díes, si'l proyeutu puede producir perxuiciu sensible a la otra Parte".

Mientres les décades de 1980 y 1990 Uruguái, col sofitu del Bancu Mundial, hai promovíu y subsidiado fuertemente'l desenvolvimientu de la forestación con especies comerciales, principalmente pinu y eucaliptus. Uruguái, una llanura con pocos árboles nativos (3 % del so territoriu) creó, hasta l'añu 2005, 800 000 ha de montes d'ocalitu,[2] coles mires de llegar a medianu plazu a los 3 millones d'hectárees pa dedicase a la producción de magaya de celulosa pa la industria del papel.

El plantíu de eucaliptus y l'instalación de plantes de magaya de celulosa ye una estratexa granible que se ta xeneralizando en Suramérica: “los plantíos d'ocalitos y pinos n'Arxentina, Brasil, Chile y Uruguái representen el 40 % de les 10 millones d'hai de plantíos d'árboles de rápida crecedera esistentes nel mundu”.[3]

Nel casu particular d'Arxentina, los plantíos de eucaliptus concentráronse nes provincies de Corrientes y Entre Ríos, sobremanera esta postrera, algamando 220 000 hai ente dambes pal añu 2005.[4] Arxentina cunta con 10 plantes de celulosa de ciertu valumbu y produz 800 000 tonelaes (2004).[5] Los gobiernos provinciales de Corrientes y Entre Ríos, ente ellos l'anterior mandatu del actual gobernador entrerriano Jorge Pedro Busti llevaron alantre tratativas con empreses multinacionales de la celulosa pa la instalación de plantes, dende la década de 1980.[6] Depués de la crisis económica avanzaron los proyeutos d'instalación na provincia de Corrientes[7] y Uruguái, ente que Entre Ríos caltuvo una posición contraria.[6]

En 2002, el gobiernu uruguayu presidíu por Jorge Batlle axustó con dos empreses multinacionales, la española ENCE[8] y la finlandesa Botnia,[9] la instalación de dos grandes plantes de celulosa (500 000 y 1 000 000 de tonelaes respeutivamente). El Proyeutu de ENCE denominar “Celulosa M'Bopicuá - CMB”, y el proyeutu de Botnia denominar “Orion”. Dellos analistes sostienen que se trata del tresformamientu granible más importante de la hestoria uruguaya. A principios de 2006 la xigante empresa suecu-finlandesa Stora Enso[10] ufiertó instalar na zona una 3ª planta de celulosa de 1 millón de tonelaes.[11]

Botnia decidió construyir la so planta a veres del caudalosu río Uruguái, frontera internacional ente los países d'Arxentina y Uruguái, a 4 y 12 km respeutivamente, ríu arriba de la ciudá uruguaya de Frai Bentos. Stora Enso, otra manera, propunxo construyir la so planta sobre'l Río Negro, internu d'Uruguái.[11] Pela so parte ENCE, española, decidió faelo en Conchillas, más al sur y yá frente a la provincia de Buenos Aires, que los sos habitantes non oponer.

Frai Bentos (Uruguái) ye una ciudá de 25 000 habitantes que tuvo un brillante pasáu industrial con exa na industria de la carne, tien un conocíu balneariu turísticu (Les Cañes) sobre'l ríu Uruguái, siete quilómetros agües abaxo, y ye la capital del Departamentu de Río Negro, onde se concentraron los plantíos d'ocalitos.

Gualeguaychú (Arxentina) ye una ciudá de 81 000 habitantes allugada a 8 km del ríu Uruguái y a 30 km de Frai Bentos (43 km per ruta), que se desenvolvió rápido como un destín turísticu, con un antroxu añal que se volvió bien importante y una estratexa definida pa promover el turismu con exa nel turismu ecolóxicu. Cercanu a la ciudá atopa'l balneariu Ñandubaysal, allugáu sobre'l Ríu Uruguái frente a Frai Bentos.

Coles mesmes, nesi llugar construyóse la Ponte Internacional Llibertador San Martín, de gran importancia turística y comercial pa dambos países. La zona de la mesma ye un importante centru de pesca.

La planta de ENCE proyeuta producir 500 000 tonelaes y la de Botnia, 1 000 000 de tonelaes de celulosa al añu. Esta postrera va ser una de les plantes de celulosa más grandes del mundu,[12] y constitúi la mayor inversión de calter industrial na hestoria del Uruguái[13] y tamién la mayor inversión del sector priváu industrial de Finlandia nel esterior.[14] Los proyeutos tienen una inversión total de 1860 millones de dólares, de los cualos el Bancu Mundial podría financiar hasta 400 millones.[15] Nes obres trabayen unos 2000 trabayadores na construcción, 2500 n'actividaes metalúrxiques y, una vegada instalaes, xeneraríen unos 300 puestos de trabayu direutos.[16]

Los sucesos editar

Les primeres manifestaciones del problema desenvolviéronse como una protesta social y ambiental interna del Uruguái. Ente 1998 y 2001 la coalición d'izquierda Frente Ampliu,[17] xunto a la central sindical uruguaya, el PIT-CNT,[18] criticaron el marcu xurídicu que se-y dio a les empreses pa la so instalación n'Uruguái. Sicasí la organización ambiental Grupu Guayubira[19] y Greenpeace criticaron la instalación de les plantes de celulosa y opunxéronse a la mesma invocando razones de contaminación ambiental.

2003 editar

En 2003 los arxentinos de Gualeguaychú sumir a los reclamos que veníen realizando los uruguayos. El VIII Congresu de la central sindical uruguaya PIT-CNT resolvió convocar a la movilización contra la instalación de les plantes de celulosa. El 24 de setiembre de 2003, 2500 uruguayos y arxentinos axuntar nel llau arxentín y roblaron la Declaración de Gualeguaychú.[20] El 4 d'ochobre uruguayos y arxentinos realizaron el primer actu conxuntu sobre la ponte internacional pa oponese a la construcción de les plantes.

Hai qu'esclariar qu'anque los movimientos de protesta dicen oponese a les papeleres, en realidá nun se trata de fábriques de papel, sinón de fábriques de magaya de celulosa, la materia primo cola que depués se producirá'l papel.

2004 editar

En mayu de 2004 el Parllamentu uruguayu ratificó'l Tratáu con Finlandia pa protexer la inversión de Botnia en Frai Bentos, cola oposición del Frente Ampliu.[21] En xunu Arxentina y Uruguái llegaron a un alcuerdu na CARU (Comisión Alministradora del Ríu Uruguái) pa la instalación de les plantes.[22] A fines de 2004 Tabaré Vázquez ganó les eleiciones presidenciales y anunció que les plantes construyiríense tal como taba entamáu; ello llevó tamién a que'l Frente Ampliu y la central sindical del PIT-CNT, camudaren la so posición y empezaren a sofitar la instalación de les plantes de celulosa en Frai Bentos.

2005 editar

El 30 d'abril de 2005 un ensame d'arxentinos y uruguayos envalorada en 40.000 persones tomó la ponte internacional.[23][24] La xigantesca movilización solmenó a los gobiernos arxentino y uruguayo y el conflictu tomó relevancia nacional ya internacional. A partir d'entós parte de la población de Gualeguaychú entamar na Asamblea Ciudadana Ambiental de Gualeguaychú,[25] y empezó a desenvolver una aición permanente y masivo d'oposición a la instalación de dambes plantes, qu'a partir del 23 d'avientu realizóse principalmente por aciu el bloquéu de les pontes sobre'l Ríu Uruguái.

Pela so parte, la mayoría de la población uruguaya[26] ve con optimismu la instalación de les plantes de celulosa, porque atalanta que les mesmes impliquen escelentes oportunidaes d'empléu y desenvolvimientu industrial. Más palantre la población uruguaya de Frai Bentos realizó una marcha masiva, encabezada polos trabayadores de dambes plantes, nel que taben presentes tolos sectores, sofitando la construcción de les plantes, sol siguiente lema: “en defensa del trabayu, l'Uruguái granible y la soberanía nacional”.[27]

L'Índiz de Sustentabilidad Ambiental (Environmental Sustainability Index) de 2005[28] qu'evalúa les trayectories ambientales al llargu plazu de 146 países y ye realizáu poles Universidaes de Yale y de Columbia, alluga a Uruguái y a Arxentina nos puestos 3º y 9º respeutivamente. De la mesma, Finlandia figura nel 1º puestu, en cuantes qu'España figura nel puestu 76º.

De resultes del conflictu social plantegáu, el 5 de mayu de 2005 los presidentes d'Arxentina, Néstor Kirchner, y Uruguái, Tabaré Vázquez, alcordaron crear una Comisión Binacional p'analizar l'impautu ambiental.[29] La Comisión tenía de trabayar mientres 180 díes.

Les rellaciones ente Uruguái y Arxentina rellacionaes col Ríu Uruguái tán regulaes nun tratáu internacional de 1975 conocíu como Estatutu del Ríu Uruguái[30] qu'establez:

  • un réxime de comunicaciones ya inspeiciones frente a cualquier obra que pueda afectar la calidá de les agües (arts. 7 a 12);
  • el compromisu de prevenir la contaminación de les agües (art. 41);
  • la responsabilidá por daños d'un país frente al otru pola contaminación que causaren les actividaes (art. 42);
  • la xurisdicción de la Corte Internacional de Xusticia de la Faya pa resolver cualquier conflictu (art. 60).

Esi mesmu añu de 2005, y paralelamente a les negociaciones ente los gobiernos, el Centru de Derechos Humanos y Ambiente (CEDHA), en representación de cuasi 40,000 persones, presentó una quexa a la Ombudsman de la Corporación Financiera Internacional (CFI) del Bancu Mundial. En payares la Ombudsman de la CFI (Bancu Mundial) produció'l so Informe d'Evaluación Preliminar señalando importantes faltes nos procedimientos (vease testu completu de la Ombudsman de la CFI).

El 23 d'avientu de 2005 l'Asamblea Ambiental de Gualeguaychú empecipió una aición sistemática de bloquéu del pasu de vehículos escontra Uruguái[31] afectando seriamente la economía uruguaya.

2006 editar

 
Manifestación opositora a les plantes de celulosa, realizada en Gualeguaychú el 5 de mayu de 2006.
 
El presidente Kirchner y el vicepresidente Daniel Scioli, mientres l'actu de refugo realizáu'l 5 de mayu de 2006.
 
La Reina del Antroxu de Gualeguaychú 2006, Evangelina Carrozzo, protesta nel cume de presidentes europeos y llatinoamericanos, 12 de mayu de 2006.
 
Planta de celulosa de Botnia en Frai Bentos (n'obres, dic. 2006).

El 31 de xineru de 2006 fracasó la Comisión Binacional.[32] Les posiciones polítiques y los informes téunicos apurríos per cada país diferíen talmente que foi imposible llegar a un alcuerdu. Uruguái[33] sofitar nel informe ambiental ellaboráu pol Bancu Mundial n'avientu de 2005. L'Arxentina[34] cuestionó la llocalización de les plantes, realizó delles crítiques al informe del Bancu Mundial y a los informes de les empreses y esixó un informe independiente.[35]

El 11 d'abril de 2006 la Corporación Financiera Internacional (Grupu Bancu Mundial) publicó un informe d'un panel d'espertos independientes qu'esaminaron los comentarios realizaos al borrador del estudiu d'impautu acumuláu de los dos plantes de celulosa. Según informó'l Bancu Mundial:

El panel d'espertos, integráu polos canadienses Wayne Dwernychuck and Neil McCubbin, identificó la clara necesidá de dar a conocer información y analises adicionales pa determinar con precisión los impautos ambientales de les plantes CMB y Orion.[36]

El panel sostuvo tamién que:

Los comentarios qu'espresen la esmolición de que les plantes causen daños ambientales catastróficos escarecen de sustentu, son irrazonables ya ignoren la esperiencia de munches otres modernes plantes kraft de celulosa blanquiada. Sicasí, dellos comentarios que suxuren meyores en ciertos aspeutos del diseñu, definiciones de procedimientos operativos y monitoreo de les descargues ambientales de les plantes son válidos, y ameritan implementación.[37]

El 30 d'abril de 2006 l'Asamblea Ambiental de Gualeguaychú entamó una nueva marcha a la ponte Internacional General San Martín, a la cual según los organizadores allegaron más de 80 000 persones, anque la cifra ye discutible por cuenta de los rexistros fotográficos del fechu y la capacidá de persones que puede soportar la ponte, reafitando'l refugu a les papeleres per parte de l'Asamblea Ambiental de Gualeguaychú.[38]

En defensa de les sos respeutives posiciones, Uruguái empecipió n'abril una demanda contra l'Arxentina ante'l sistema de discutinios del Mercosur, y l'Arxentina empecipió en mayu una demanda contra Uruguái ante la Corte Internacional de Xusticia. (vease causa nel Mercosur y causa en L'Haya)

El 12 de xunu de 2006 l'Academia Nacional d'Inxeniería de l'Arxentina fai llegar al presidente Kirchner una nota acompañada por un documentu tituláu «Documentu sobre les Plantes de Pasta Celulósica a veres del Ríu Uruguái». Dichu documentu tuvo poco ecu nos medios d'espardimientu arxentinos anque foi publicáu por revistir «Xestión Ambiental Empresaria» y pueden atopase delles referencies al mesmu na rede. El documentu, que considera la operación conxunta de los dos plantes, termina col siguiente párrafu

A última hora, los parámetros ambientales resultantes de la operación de les plantes van tar dientro de les llendes estrictes de normes ambientales. D'alcuerdu a ello nun s'esperen efeutos adversos sobre la salú o la biodiversidá y nun se va xenerar contaminación sobre mariñes y territoriu arxentín. Sicasí, L'Academia Nacional d'Inxeniería considera como una cuestión fundamental el monitoreo y control del cumplimientu estrictu de les condiciones de diseñu, mientres la operación de les plantes. Tien De tenese en cuenta que nun ye abonda que les plantes fueren diseñaes y que sían construyíes pa cumplir con toles normes sobre contaminación, pos mientres el posterior funcionamientu van presentase situaciones nes que la presión por amenorgar costos podría llevar a les empreses al incumplimientu de delles esixencies aceptaes orixinalmente. Tratar polo tanto d'un casu característicu que requietre regulación y control gubernamental. Tratándose d'un recursu hídricu compartíu y tando'l so usu suxetu a trataos suscriptos ente l'Arxentina y La República Oriental del Uruguái esa xera tendrá de ser responsabilidá y atribución conxunta de los gobiernos de dambos países.
Academia Nacional d'Inxeniería.[39]

El 22 de setiembre de 2006 la empresa ENCE anunció que treslladaría la planta que proyeutaba construyir en Frai Bentos, fundando la decisión na inconveniencia de que dos plantes de celulosa operaren nel mesmu llugar.[40] Poco dempués informó que'l llugar nuevu escoyíu pola empresa ye Punta Pereyra, departamentu de Colonia, sobre'l ríu de la Plata.[41]

El 8 d'ochobre de 2006 la Corporación Financiera Internacional (Bancu Mundial) publicó por error nel so sitiu web l'informe definitivu sobre impacto ambiental de les plantes en Frai Bentos. Según el diariu arxentín La Nación nun artículu tituláu Aval a les papeleres nel Bancu Mundial:

El nuevu estudiu afirma que les emisiones de les plantes nun van tener efeutos perxudiciales na calidá de l'agua del ríu Uruguái, nin na mariña arxentina nin na uruguaya. Respectu de la calidá del aire, establez que nun s'afectará la salú humana, anque amiesta que podría detectase golor ente cuatro y diez veces per añu en zones próximes a les plantes y, posiblemente, en Frai Bentos.[42]

L'informe inclúi seis anexo dedicaos a analizar el procesu de producción y la teunoloxía, los plantíos, la calidá del aire, la calidá de l'agua, l'impautu sociu-económicu, el tresporte, el compromisu públicu, los términos de referencia y el glosariu. (Testu completu del informe n'inglés). El nuevu informe podría lliberar los creitos solicitaos por Botnia y ENCE al Bancu Mundial pa construyir les plantes.

Como protesta ante'l conteníu del nuevu estudiu del Bancu Mundial les asamblees ciudadanes de Gualeguaychú y Colón decidieron empezar nuevamente a cortar les rutes d'accesu al Uruguái mientres el fin de selmana del 14 y 15 d'ochobre de 2006, d'importancia turística debíu al feriáu del 12 d'ochobre. Nel casu de la Ponte Xeneral Artigas que xune les llocalidaes de Colón y Paysandú la corte tuvo que llevantase porque bien poca xente xuntó a esi tipu de protesta.[43]

El 6 de payares de 2006, nel marcu de la XVI Cume Iberoamericana que se realizó en Montevidéu, informóse que'l Rei Xuan Carlos I d'España empezaría a actuar como facilitador del diálogu ente l'Arxentina y Uruguái.[44]

El 21 de payares de 2006, el Bancu Mundial aprobó'l otorgamiento del creitu a la empresa Botnia por un total de 170 millones de dólares, con una garantía de creitu que xube a los 350 millones de dólares. La moción foi aprobada por 23 de los 24 direutores executivos. Ente los fundamentos de la so decisión el Bancu Mundial indicó que «un informe independiente publicáu apocayá ufiertó pruebes concluyentes de que l'área llocal, incluyida la ciudá arxentina de Gualeguaychú, nun van sufrir repercusiones medioambientales adverses».[45]

En respuesta, l'Asamblea de Gualeguaychú dispunxo la corte por tiempu indetermináu de la ruta 136 qu'apuerta al Ponte Llibertadora General San Martín pel llau arxentín, endureciendo la so posición contra dambos gobiernos.[46]

El 29 de payares Uruguái reclamó midíes cautelares contra l'Arxentina ante'l Tribunal Internacional de L'Haya polos cortes de ruta realizaos pola Asamblea de Gualeguaychú nel xuiciu qu'ellí tramita pola cuestión. El tribunal ordenó realizar les audiencies de presentación del casu y defensa los díes 18 y 19 d'avientu[47] y finalmente terminó refugando'l reclamu uruguayu'l 23 de xineru de 2007.[48]

El 30 de payares el presidente d'Uruguái ordenó movilizar al Exércitu pa curiar la planta de Botnia contra eventuales ataques que pudiera sufrir.[49] Pocos díes dempués, a pidíu de la empresa Botnia, ordenó'l retiru de les tropes.[50]

2007 editar

 
Cola realizada'l 29 d'abril de 2007.
 
XVII Cume Iberoamericana, 9 de payares de 2007. Depués de nun poder algamar un alcuerdu nel más altu nivel, dambos países refartáronse mutuamente y estimaron la mediación del rei d'España Xuan Carlos I, presente nel cume.

Mientres la temporada veraniega 2006/2007 y la Selmana Santa posterior, los activistes ambientalistas de Gualeguaychú, Colón y Concordia siguieron cola política de bloqueos de les pontes internacionales, en dellos casos de manera simultánea.[51]

El 29 de marzu los activistes de Gualeguaychú entamaron una cola sobre la ponte Xeneral San Martín. Les estimaciones sobre la cantidá de persones fueron desemeyaes.[52]

El 2 de setiembre, ambientalistas de Gualeguaychú realizaron una marcha (cruciando la frontera) pa protestar ante la fábrica de Botnia. La policía Uruguaya torgó qu'ingresaren a la planta de celulosa, anque realizaron protestes na redoma.

El 25 de setiembre, el presidente Vázquez declaróse optimista frente a la posibilidá d'una salida al conflictu, señalando que'l fechu de qu'Arxentina retirara'l so pidíu de "rellocalizar" Botnia dexó "rellanzar" el diálogu.[53]

El 1 d'ochobre'l presidente Néstor Kirchner negó qu'acepte la instalación de la "pastera" Botnia y esclarió que lo que dixo foi "que nun se podía xenerar mira de llograr la rellocalización" de la planta de celulosa "porque Uruguái nun lo acepta". Al términu d'una xunta col gobernador Busti, y en conferencia de prensa, Kirchner manifestóse "sorprendíu" poles versiones periodístiques que la atribuyeron la frase "la planta ta ende y nun hai nada que faer".[54]

El 7 d'ochobre, unos 300 ambientalistas uruguayos y arxentinos crearon na ciudá de Nueva Palmira (Uruguái) l'Asamblea Rexonal Ambiental del Ríu Uruguái que va coordinar les sos movilizaciones contra la construcción de la papelera.[55] L'ingresu de los ambientalistas arxentinos al territoriu uruguayu magar nun foi impidíu, tuvo que travesar un fuerte operativu policial y control migratoriu.

El 1 de payares el ministru uruguayu Mariano Arana autorizó la puesta en funcionamientu de la planta de celulosa de Botnia, pero trés hores dempués la mesma foi suspendida pol presidente Vázquez, a pidíu del rei d'España Xuan Carlos I, col fin de facilitar la so mediación y un eventual alcuerdu na XVII Cume Iberoamericana. El 8 de payares, nel marcu del Cume Iberaoamericana en Santiago de Chile, cola presencia del rei d'España y los presidentes de dambos países, realizáronse xuntes d'altu nivel col fin d'algamar un alcuerdu, que fracasaron. Según el gobiernu uruguayu la causa del fracasu foi la negativa arxentina a llevantar les corte de ruta, ente que pal gobiernu arxentín, la razón deber a la falta de voluntá de diálogu per parte d'Uruguái. Esa nueche'l presidente Tabaré Vázquez ordenó la puesta en funcionamientu de la planta de Botnia, decisión que mereció una protesta enérxica per parte d'Arxentina y la respuesta del presidente Vázquez sosteniendo que se trataba d'una decisión soberana. Pela so parte, el presidente español amosóse sorprendíu y anunció que'l rei axuntar con Tabaré Vázquez con cuenta de conocer les razones de la decisión,[56] lo qu'asocedió pocu dempués, ensin que s'emitiera un comunicáu oficial sobre la mesma. Fuentes non identificaes atribuyíes al gobiernu uruguayu, espublizaron la noticia de que'l rei tomaría partíu a favor de la opinión del presidente Vázquez cuestionando como una provocación contra Uruguái'l saludu informal del presidente Kirchner a un grupu de ambientalistas de Gualeguaychú cuando ingresaba a la embaxada arxentina en Santiago de Chile.[57] Pela so parte l'axencia oficial arxentina dio a conocer que'l presidente Kirchner díxo-y al presidente Vázquez: «Dísti-y una puñalada al pueblu arxentín».[58]

El 9 de payares poner en funcionamientu la planta de celulosa de Botnia, y Uruguái cerró temporalmente la ponte Frai Bentos-Gualeguaychú, pa evitar eventuales manifestaciones d'arxentinos frente a la planta.[59] Los manifestantes realizaron protestes por agua, el 10 de payares, n'embarcaciones, frente a la planta oxeto del conflictu, ensin que se rexistraren incidentes.[60]

El 11 de payares el presidente español José Luis Rodríguez Zapatero anunció que'l gobiernu español y el rei Xuan Carlos van siguir la mediación ente Arxentina y Uruguái.[61]

Dende l'empiezu del funcionamientu de la fábrica'l gobiernu uruguayu afirmó que "en materia medioambiental tou ta dientro de los parámetros que se consideren aceptables a nivel internacional".[62]

2008 editar

El 20 de xineru dar a conocer un informe independiente ellaboráu pola Organización non gubernamental ambientalista Green Cross. El mesmu señala qu'a 70 díes del empiezu de les operaciones de la planta de Botnia en Frai Bentos, el primer monitoreo independiente que se conoz realizáu na marxe arxentina del ríu Uruguái conclúi que l'aire de Gualeguaychú nun sufrió nengún impautu de gases contaminantes pola producción de celulosa.

Marisa Arienza, presidenta de la sede llocal de la organización ambiental Green Cross, fundada y empobinada pol ex-presidente soviéticu Mikhaíl Gorbachov, afirmó que “Los niveles nel aire de dióxidu d'azufre, del que se deriven los posibles gases peligrosos que podría emanar la planta, nun sufrieron nenguna variación ente antes y dempués de que Botnia empecipiara les sos operaciones”.

L'aparatu de midida de Green Cross instalar nel balneariu de Ñandubaysal, allugáu a 12 quilómetros en llinia recta frente a la pastera. Midió la concentración de dióxidu d'azufre nel aire de Gualeguaychú cada hora dende'l 11 d'ochobre hasta'l 20 d'avientu de 2007.

En delles oportunidaes, por distintos motivos, principalmente por cortes nel suministru d'enerxía llétrica y pa calibración, el sensor dexó d'operar.[63]

Pa la realización del informe de 29 páxines, robláu por Nicolás Mazzeo, investigador del Departamentu de Ciencies de l'Atmósfera de la Facultá de Ciencies Exactes y Naturales (UBA) y del Conseyu Nacional d'Investigaciones Científiques y Téuniques (Conicet), tomar en cuenta les midíes hasta'l 30 de payares: los primeres 20 díes con Botnia en marcha. Sicasí, según Arienza, hasta la fecha monitoreada (20 díes más) “nun se detectó nengún tipu de contaminación”.[64]

El trabayu de Green Cross destaca que primero que la pastera empezara a producir la concentración de dióxidu d'azufre nel aire foi, en permediu, de 0,445141 ppb (partes per billón). Al empezar la producción y hasta'l 30 de payares foi de 0,453425 ppb.

“Los niveles qu'atopamos tán bien per debaxo de los parámetros que, según la Organización Mundial de la Salú (OMS), pueden faer un dañu a los seres humanos", aseguró a La Nación Guillermo Jorge, direutor executivu de la ONG.

Sicasí, l'informe de la organización remata cola alvertencia: "Ye recomendable un mayor periodu de detección de los niveles de contaminación del aire y de parámetros meteorolóxicos na zona. Esto fadría posible cuntar con una cantidá mayor d'información pa convalidar o non los resultaos llograes".[63]

Los asambleístas de Gualeguaychú nun tardaron en refutar dichu informe, al alegar que'l dossier de la ONG omitió detallar que la fábrica funcionaba al 10-15% de la so capacidá. Por dicha razón, señalóse, el grau de polución resulta proporcional al nivel de producción. Amás, recordaron qu'estudios promovíos poles autoridaes d'esa ciudá entrerriana demostraron que la pastera produció sustancies contaminantes que superaron los niveles almitíos pola Organización Mundial de la Salú (OMS).[65]

Con respectu a l'agua, magar nun se conocen datos oficiales, el mesmu conceyu almite que la presencia de Botnia na rexón nun causó hasta agora impautu na agua. "Naide imaxina un impautu nel curtiu plazu", dixo l'intendente Juan José Bahillo.[64]

Los datos de la ONG coinciden colos que se realizaron del llau uruguayu per parte de la Direición Nacional de Mediu Ambiente (Dinama) y la mesma Botnia yá dieron a conocer dellos monitoreos qu'indiquen que la planta nun afectó l'ecosistema.[66]

A fines de xineru y principios de febreru afayó un sistema emplegáu polos asambleístas pol cual emitíen pases colos cualos determinen a quién dan pase llibre pa pasar pol corte de ruta y a quién non. Dichu sistema nun ye l'emplegáu pol estáu nel encruz fronterizu, sinón un segundu control informal y ensin autorización oficial realizáu antes de llegar a la ponte. Gargano, el canciller uruguayu, afirmó tar espantáu por dicha situación.,[67] ente que'l gobiernu arxentín nun se manifestó al respeutu.

2009 editar

Na primera quincena de xineru'l Gobiernu arxentín decidió refugar les cortes de ruta n'Entre Ríos pos, "nun contribúin en nada al oxetivu" de los asambleístas. Estos siguíen firmes na so postura y anunciaren qu'estenderíen la so protesta en Colón y amás analizaren la posibilidá de llevar los bloqueos a la ciudá de Concordia, pero al nun haber consensu por cuenta de la oposición de los comerciantes decidieron faer solamente apurre de volantes pa crear concencia sobre'l problema.[68]

El 16 de xineru los ambientalistas entrerrianos llevaron los sos reclamos a la ruta 135, pero nun llograron torgar el pasu d'autos escontra l'Uruguái por cuenta de la presencia d'aproximao 200 efeutivos de Xendarmería arxentina.

El ministru del Interior arxentín, Florencio Randazzo, dixo que "arxentinos y uruguayos tenemos qu'avanzar, pa transitar llibremente eses pontes", en referencia a los pasos que xunen a dambos países.

A mediaos de xineru los diarios informaron que'l titular del Institutu Nacional de Teunoloxía Industrial (INTI), Enrique Martínez, dixera que los estudios realizaos bimestramente dende agostu del 2008 nun indicaben nengún grau de contaminación.[69] El 3 de febreru en xunta col Intendente de Gualeguaychú, Juan José Bahillo, ya integrantes del equipu téunicu de l'Asamblea Ambiental negó diches declaraciones.[70]

2010 editar

 
Planta de celulosa de Botnia sobre'l ríu Uruguái, vistu dende la sablera Ñandubaysal na mariña arxentina.

Centenares d'arxentinos manifestar na ponte José de San Martín de Gualeguaychú, el 25 d'abril de 2010, pa protestar pol fallu dictáu pol Tribunal Internacional de L'Haya, sosteniendo que se caltendría la corte, hasta tantu la empresa fuera cerrada definitivamente.[71]

Mentanto'l día 29 d'abril asocedió una xunta billateral ente los presidentes d'Arxentina y Uruguái pa tratar de destrabar el conflictu a nivel del bloquéu de la ruta que xune a dambos países. Depués de la xunta'l presidentes brindaron una conferencia de prensa en anunciar "un procesu de reencauzamiento definitivu ente dambos países", tornaron tratar la tema de la corte que caltienen los asambleístas como símbolu de la so llucha contra la ex Botnia (güei UPM). Dicha xunta foi considera "llastimosa" polos ambientalistas, por non considerase la tema del bloquéu de la ruta y confirmaron que van siguir con "el plan de llucha" en tantu non se "erradique la pastera".[72]

En tantu esprésense diverses reaiciones sobre'l conflictu. El presidente del Institutu Nacional de Teunoloxía Industrial (INTI), Enrique Martínez, reconoció que "la manifestación política que representó la marcha ye categórica", pero dixo que l'Asamblea de Gualeguaychú “nun conoz lo que pasa nel ríu” y que se mira l'embelicu tol tiempu y nun entiende la realidá”. Alvirtió que, amás de les pastera allugada en Frai Bentos, “hai otres ciudaes, otres industries que contaminen”. “L'efeutu de los efluentes cloacales de les ciudaes arxentines güei ye mayor que'l de Botnia”.[73]

Pela so parte, el xuez de la Corte Suprema de Xusticia d'Arxentina, Eugenio Zaffaroni, refartó'l métodu de protesta de l'Asamblea Ciudadana Ambiental de Gualeguaychú. Nuna conferencia, sostuvo qu'eses midíes son válides siempres que busquen llamar l'atención ante "necesidaes urxentes" mientres un tiempu determináu. Zaffaroni dixo que la protesta de Gualeguaychú ye "illexítima".[74]

El 16 de xunu de 2010 l'Asamblea Ciudadana Ambiental de Gualeguaychú resolvió, por 402 votos contra 315, axustar col gobiernu arxentín, dexar el pasu de vehículos y quedase a la banda de la ruta internacional N° 136. A diferencia de votaciones anteriores, la sesión tuvo marcada por fuertes presiones del gobiernu, que denunciara por 18 delitos penales a un grupu ensin determinar de dirixentes del coleutivu ambientalista. Alcordóse una serie de pidimientos que'l so cumplimientu l'Asamblea volvería evaluar en 60 díes.[75][76]

2013 editar

N'ochobre de 2013 el conflictu remaneció al por cuenta de la decisión del presidente de la República Oriental del Uruguái, José Mujica, d'autorizar a la empresa UPM, p'aumentar un 10% la producción de la planta de celulosa allugada en Frai Bentos, pasando a 1,1 millones de tonelaes añales. El gobiernu arxentín anunció que recurriría a la Corte Internacional de la Faya, por cuenta de que consideraba que'l Tratáu del Ríu Uruguái robláu per dambos países, establez que cualquier decisión d'una parte qu'impactara nes agües comunes ten de ser consultada a la otra.[77]

Les cortes de rutes editar

Uruguái[78] punxo l'acentu na estrema gravedá, les repercusiones económiques, los aspeutos llegales y les implicancias internacionales de los estensos cortes de rutes realizaos pola Asamblea de Gualeguaychú, sobremanera a partir del 23 d'avientu de 2005,[31] y anunció que va demandar a l'Arxentina polos daños y perxuicios que los mesmos causáronlu. Les perdes pal Uruguái en conceutu de turistes ensin ingresar y transaiciones comerciales non concretaes xube a los 400 millones de dólares, según la opinión del canciller uruguayu Reinaldo Gargano.[79]

A partir del 30 d'avientu de 2005 el sector más intransixente d'oposición a la instalación de les plantes propunxo cortar en delles ocasiones, simultáneamente, los trés pontes que xunen a los dos países (Salto-Concordia, Paysandú-Colón y Frai Bentos - Gualeguaychú), p'asitiar a Uruguái en situación de cuasi-bloquéu. Ello nun llegó a asoceder porque la población de la ciudá arxentina de Concordia nun aceptó la propuesta de cortar la ponte y decidió, sicasí, informar del conflictu a los viaxeros por aciu folletos apurríos personalmente. Esta situación camudó en xineru de 2007, momentu a partir del que los trés pontes empezaron a ser cortaos de manera simultánea delles vegaes, lo que supunxo pa Uruguái graves perxuicios al tránsitu del turismu dende Arxentina y al tresporte de mercaderías.[80] Depués del fin de la temporada turística braniza del 2007 llevantáronse les cortes en toles pontes sacante nel que xune Frai Bentos con Gualeguaychú.

La corte de los trés pontes en forma simultánea volvió retomase a partir del 31 de marzu de 2007, estendiéndose mientres tola Selmana Santa p'afectar direutamente'l fluxu turístico que nesi periodu transita escontra Uruguái.[81]

Por cuenta de les cortes de les rutes d'accesu al Uruguái, n'avientu de 2005 el tránsitu de persones pela ponte menguó un 32%. En xineru l'amenorgamientu foi enforma mayor entá y nos meses de febreru y marzu el bloquéu en dos de les pontes internacionales foi total. Les cortes xeneraron grandes daños al turismu y al tresporte comercial, si tener en cuenta que de normal pela ponte crucien 250 camiones per día.[82]

El gobiernu d'Uruguái espresó categóricamente que nun va aceptar diálogu dalgunu col gobiernu de l'Arxentina mientres sigan les cortes, y que considera que se trata d'una conducta violatoria del derechu internacional, especialmente, del Tratáu d'Asunción que nel so artículu 1º señala que'l Mercosur "implica la llibre circulación de bienes, servicios y factores granibles ente los países...".

Per otra parte, Uruguái criticó la inaición del gobiernu Arxentín por non ordenar el desbloquéu de les pontes pola fuercia y sostuvo que'l conflictu tenía de ser resueltu pol Mercosur.

Por cuenta de les cortes de ruta, Uruguái solicitó midíes cautelares contra l'Arxentina ante la Corte Internacional de Xusticia de la Faya nel xuiciu qu'ellí tramita sobre la cuestión. (vease l'apartáu Midíes cautelares solicitaes per Uruguái)

Les aiciones llegales editar

Actuaciones na Corte Internacional de Xusticia editar

Demanda de l'Arxentina editar

Arxentina, utilizando un mecanismu previstu nel Estatutu del Ríu Uruguái y como país miembru de la Organización de les Naciones Xuníes, al igual qu'Uruguái, recurrió a la Corte Internacional de Xusticia el 4 de mayu de 2006[83] por que se dictamine sobre la presunta violación del Estatutu.

Argumentos d'Arxentina editar

Los principales argumentos de la demanda presentada pola Arxentina son que, a pesar del trabayu conxuntu na CARU, taba pendiente una cantidá d'información que nunca foi provista, que nun esisten estudios sobre'l llugar de llocalización de les plantes o sitios alternativos, que los informes realizaos poles empreses son insuficientes y que, pa determinar la sustentabilidad ambiental de les plantes, tuviera de realizase un estudiu independiente de les partes en conflictu.

La demanda inclúi la solicitú d'una midida cautelar[84] previa de suspensión de la construcción de les plantes basada en que son una amenaza actual de daños irreparables sociales y económicos.

Argumentos d'Uruguái editar

Los principales argumentos de la defensa d'Uruguái son que respetó non yá l'Estatutu del Ríu Uruguái, de 1975, sinón, amás, la totalidá del Derechu Internacional y los principios xenerales del derechu. De la mesma Uruguái sostuvo que l'Arxentina desconoció normes del Derechu Internacional al dexar les cortes de ruta realizaos por pobladores de les ciudaes arxentines cercanes a les plantes de celulosa. Uruguái sostién qu'esistieron constantes conversaciones ya intercambios d'información ente Arxentina y Uruguái sobre esti asuntu, de les cualos dan cuenta inclusive documentos del gobiernu de Buenos Aires, que convalidaron lo actuao con Uruguái, mentando, ente otros documentos, el mensaxe a la Nación del gobiernu arxentín unviáu al Parllamentu nel añu 2004 nel que se fai espresa referencia a la tema.[85] Nel mesmu Arxentina alude a responsabilidaes y atribuciones de la CARU y dizse, na páxina 127, que les diferencies o les temes venceyaes cola instalación de plantes de celulosa en Frai Bentos "quedaron resueltos ente dambos países". De la mesma esto reflexa lo que nel so momentu la CARU reconoció nuna acta y que, amás, recoyer nun alcuentru ente los entós cancilleres, Rafael Bielsa, d'Arxentina, y Didier Opertti, d'Uruguái. Finalmente Uruguái sostuvo que les plantes de celulosa van utilizar la meyor teunoloxía disponible acordies colos estándares europeos que van entrar en vixencia nel añu 2007. Pa encontar los sos argumentos Uruguái citó los estudios d'impautu ambiental realizaos poles empreses Botnia y ENCE, l'Estáu uruguayu,[86] y los trés evaluaciones encargaes pola CFI (Grupu Bancu Mundial).

Audiencies editar

Na primer audiencia ante la Corte Internacional de Xusticia, realizada'l 8 de xunu de 2006, Arxentina afirmó que se violó lo dispuesto nel estatutu del Ríu Uruguái, espunxo la necesidá de suspender les obres por 90 díes y fixo fincapié na necesidá de realizar un estudiu d'impautu ambiental por aciu partes ayenes al conflictu,[87] ente que la delegación d'Uruguái espunxo lo contrario, afirmando que nun hai evidencies oxetives de daños ambientales previsibles y que la teunoloxía a emplegar ye la meyor disponible, contemplada na llexislación de la Xunión Europea.[88] La segunda ronda d'esposiciones realizóse a otru día, onde se fixeron similares considerancies. Na páxina web de la CIJ pueden consultase o baxar les actes de los cuatro esposiciones.[89]

Dictame sobre les midíes provisionales solicitaes per Arxentina editar

El 13 de xunetu de 2006 la Corte Internacional de Xusticia refugó por 14 votos contra 1 les midíes provisionales solicitaes per Arxentina de suspender la construcción de les plantes de celulosa y esixir a Uruguái cooperar de papu sanu. La comunicación oficial de la Corte Internacional de Xusticia diz:[90]

  • Sobre la suspensión de les autorizaciones pa construyir les plantes y de los trabayos de construcción mesmos:
Con al respeutive de la primer seición del requerimientu d'Arxentina (...) Arxentina nun presentó al presente evidencia que suxura que dalguna contaminación resultante pueda tener el calter de causar dañu irreparable al ríu. Sía que non l'amenaza de tal contaminación nun ye inminente en cuantes que nun s'espera que les plantes sían operacionales antes d'agostu de 2007 nun casu y xunu de 2008 nel otru (...) La Corte, seya comoquier, pon en claru que, procediendo coles obres, Uruguái "necesariamente asume tolos riesgos rellacionaos con cualquier constatación de les cuestiones de fondu que la Corte pueda realizar nel futuru" y que la construcción de les plantes nos llugares actuales nun puede ser utilizáu pa crear un fechu peracabáu.
  • Sobre una orde riquiendo a Uruguái cooperar de papu sanu con Arxentina y asegurar que la disputa nun se vea agravada:
La Corte depués atiende la segunda seición del requerimientu d'Arxentina (..) pero, desque Uruguái, falando al traviés del so Axente na conclusión de les audiencies, repitió "la so intención de cumplir nun tou col Estatutu del Ríu Uruguái de 1975" y, como prueba d'esa intención, ufiertó "realizar... continuos monitoreos conxuntos" con Arxentina, la Corte nun considera qu'esista base pa indicar les restantes midíes provisionales riquíes per Arxentina.
  • Alvertencia sobre'l fechu que la Corte nun s'expedió sobre les cuestiones de fondu:
La Corte conclúi que nada nesta decisión prexulga la cuestión de la so xurisdicción pa decidir sobre les cuestiones de fondu del casu o cualquier cuestión rellacionada cola admisibilidad de la demanda o de les cuestiones de fondu en sí mesmes. La decisión tampoco afecta'l derechu d'Arxentina de presentar nuevos requerimientos pa indicar midíes provisionales basaes en nuevos fechos.

Midíes cautelares solicitaes per Uruguái editar

El 29 de payares de 2006, Uruguái solicitó midíes cautelares contra l'Arxentina ante'l Tribunal Internacional de L'Haya polos cortes de ruta realizaos pola Asamblea de Gualeguaychú.[47]

Argumentos d'Uruguái editar

Uruguái sostién que'l gobiernu arxentín intencionalmente nun reprime la protesta por aciu cortes de rutes per parte de grupos ecoloxistes de Gualeguaychú pa utilizalo como mecanismu de chantaxe, agravando'l conflictu diplomáticu. Sostién tamién que les cortes son “una amenaza d'afogar la economía d'Uruguái”.[91]

Como remediu a esa situación Uruguái solicitó trés midíes cautelares:

  1. pa prevenir o dar finalización a la interrupción del tránsitu ente dambos países;
  2. por qu'Arxentina abstener de cualquier midida que pueda agravar, estender o faer más dificultosu un alcuerdu;
  3. por qu'Arxentina abstener de realizar cualesquier otra midida que pueda perxudicar los derechos d'Uruguái en disputa ante la Corte.
Argumentos de l'Arxentina editar

L'Arxentina sostién que ye falsa la vinculación qu'Uruguái fai del conflictu diplomáticu reguláu pol Estatutu del Ríu Uruguái y les cortes de ruta realizaos polos grupos ecoloxistes de la población de Gualeguaychú, y que la Corte Internacional nun ye competente pa intervenir nél más allá de la causa que yá s'atopa en trámite, presentada pola Arxentina. Sostién tamién que'l gobiernu arxentín tien una política de non represión de les protestes de corte de ruta, y llevóse a cabu en tolos casos, y non solo nel casu de les cortes de les rutes que conducen al Uruguái.[92]

Audiencies editar

Los díes 18 y 19 d'avientu realizaron les audiencies pa la presentación del casu y defensa, respeutivamente.

Decisión del tribunal sobre la midida cautelar reclamada per Uruguái editar

El 23 de xineru de 2007 la Corte Internacional de Xusticia refugó por catorce votos contra unu la demanda uruguaya. Na so resolución la Corte diz:[48]

Concluyendo col so exame la Corte nun atopa qu'haya al presente un riesgu inminente de perxuiciu irreparable a los derechos d'Uruguái en disputa antes, causaos polos bloqueos de les pontes y rutes que conecten a dambos Estaos. Amás considera que los bloqueos en sí mesmos nun xustifiquen que s'ordenar les últimes dos midíes cautelares riquíes per Uruguái, n'ausencia de les condiciones por que la Corte ordene la primer midida cautelar.

Fallu definitivu editar

El 20 d'abril de 2010 el Tribunal Internacional de L'Haya dictó la sentencia, que ye definitiva ya inapellable. La clausa operativa de fallu ta integrada por trés párrafos, que se trescriben textualmente de siguío:[1]

La Corte:

  1. Atopa qu'Uruguái incumplió les sos obligaciones procesales impuestes polos artículos 7 a 12 del Estatutu del Ríu Uruguái de 1975 y que la declaración pola Corte d'esti incumplimientu constitúi un prestu apropiáu. (13 votos a favor, 1 en contra)[93]
  2. Atopa qu'Uruguái nun incumplió les sos obligaciones sustanciales impuestes polos artículos 35, 36 y 41 del Estatutu del Ríu Uruguái de 1975. (11 votos a favor, 3 en contra)[93]
  3. Refuga toles demás pretensiones de les partes. (Unanimidá)[93]
Síntesis de los argumentos del fallu editar

El fallu foi dictáu por un tribunal de 14 xueces integráu por dolce miembros de la Corte Internacional de Xusticia (Peter Tomka, Abdul G. Koroma, Awn Shawkat Al-Khasawneh, Bruno Simma, Ronny Abraham, Kenneth Keith, Bernardo Sepúlveda Amor, Mohamed Bennouna, Leonid Skotnikov, Antônio Augusto Cançado Trindade, Abdulqawi Yusuf y Christopher John Greenwood) y dos xueces ad hoc propuestos peles partes (Santiago Torres Bernárdez y Raúl Vinuesa). Peter Tomka, vicepresidente de la Corte Internacional, desempeñóse como presidente del tribunal.

Los fundamentos del fallu realizar en 281 párrafos qu'ocupen 80 páxines y que tán distribuyíos en cinco capítulos. La sentencia estrema ente "obligaciones procesales" y "obligaciones sustanciales" y analiza les eventuales violaciones a les mesmes nos capítulos III y IV respeutivamente.

Nel capítulu III, dedicáu a "Los alegaos incumplimientos de les obligaciones procesales", la Corte analiza la manera en que dambos países interactuaron ante la posibilidá d'instalar dos plantes de celulosa sobre la marxe oriental del Ríu Uruguái. El Tribunal concluyó qu'Uruguái incumplío les sos obligaciones de notificar, informar y axustar de papu sanu con Arxentina, a lo que se comprometiera nel Estatutu del Ríu Uruguái (arts. 7 a 12), y que tuvieron d'habese instrumentado al traviés de la Comisión d'Alministración del Ríu Uruguái (CARU).

Nel capítulu IV, dedicáu a "Obligaciones sustantives", la Corte analiza los diversos estudios científicos ya informes téunicos rellacionaos con una eventual contaminación ambiental y afectación de les actividaes de les poblaciones instalaes nel llau arxentín del ríu. El Tribunal concluyó que, anque escepcionalmente detectáronse niveles de contaminación más altos que los dexaos, la escepcionalidá d'eses detecciones nun dexa sostener qu'Uruguái incumpliera les sos obligaciones sustantives de nun contaminar l'ambiente. Textualmente la sentencia diz, al concluyir esta parte, que "nun hai evidencia concluyente nel espediente qu'indique qu'Uruguái nun actuó col grau riquíu de dilixencia debida o que la descarga de efluentes dende la planta de Orion (Botnia) tuviera efeutos deteriorantes o causáu dañu a los recursos vivos o a la calidá de l'agua o al equilibriu biolóxicu del ríu, desque empezaron les operaciones en payares de 2007. Consecuentemente, sobre la base de les evidencies presentaes, la Corte conclúi qu'Uruguái nun incumplió les sos obligaciones sol art. 41", del Estatutu del Ríu Uruguái (parr. 265).

Nel capítulu V, dedicáu a les pretensiones de les partes, el Tribunal considera qu'Uruguái punxo fin a la so conducta illexítima y que nun resulta entós necesariu que la Corte ordenar cesar na so actitú. Refuga la posibilidá d'imponer una indemnización económica a Uruguái, por cuenta de la falta d'una norma que dexe establecela, sobremanera en materia de turismu y agricultura (parr. 276). Polo tanto considera que "la so revelación d'una conducta ilícita per parte d'Uruguái respeuto de les sos obligaciones procesales constitúi per se una midida de prestu p'Arxentina" (parr. 269).

La Corte esplica qu'Uruguái tenía y nun cumplió cola obligación de notificar, informar y axustar de papu sanu con Arxentina mientres 180 díes, los aspeutos relativos a la instalación de les plantes de celulosa sobre'l Ríu Uruguái. Tamién "reparó que la construcción de la planta empezó primero que les negociaciones remataren, n'incumplimientu de les obligaciones procesales establecíes nel estatutu de 1975" (parr. 275). Sicasí, el Tribunal esplica que como l'Estatutu del Ríu Uruguái nun esixía qu'Arxentina aprobara la instalación de la planta y amás nun hubo incumplimientu de les obligaciones sustanciales (rellacionaes cola contaminación), "ordenar l'esmantelamientu de la planta nun constituyiría, na visión de la Corte, un remediu apropiáu al incumplimientu d'obligaciones procesales" (parr. 275).

Nel últimu párrafu de los considerandos, la Corte manifiesta lo siguiente:

Finalmente, la Corte señala que l'Estatutu de 1975 impon a les partes el deber de co-operar cola otra, nos términos ellí establecíos, p'asegurar que s'algamar el so oxetivu y propósitu. Esta obligación de co-operar inclúi'l monitoreo continuu d'una planta industrial como la de Orion (Botnia). Nesi sentíu la Corte nota que les partes tienen una enllargada y efeutiva tradición de co-operación y coordinación al traviés de la CARU. Actuando al traviés de la CARU, les partes establecieron una verdadera comunidá d'intereses y derechos nel gerenciamiento del Ríu Uruguái y na proteición del mediu ambiente. Tamién coordinaron les sos aiciones al traviés del mecanismu conxuntu de la CARU, de conformidá coles regles del Estatutu de 1975, y atopáu soluciones apropiaes pa les sos diferencies dientro d'esi marcu ensin sentir la necesidá de recurrir a la instancia xudicial contemplada pol artículu 60 del Estatutu hasta que'l presenta casu foi traíu ante esta Corte (parr. 281).
Votos en disidencia editar

Los dos xueces ad hoc, Raúl Vinuesa —propuestu per Arxentina— y Santiago Torres Bernárdez —per Uruguái—, votaron de manera distinta. Vinuesa votó en disidencia nel segundu puntu del fallu, xunto a otros dos xueces, y Torres Bernárdez foi l'únicu que votó en disidencia, nel primer puntu del fallu.

Disidencia conxunta d'Al-Khasawneh y Simma editar

Los otros dos xueces que votaron conxuntamente en disidencia nel segundu puntu del fallu, sofitando la posición arxentina, fueron el xordanu Awn Shawkat Al-Khasawneh y l'alemán Bruno Simma.[94] Dambos xueces, de manera conxunta, emitieron un votu en disidencia dixebráu del restu del tribunal, sosteniendo que la Corte Internacional "perdió lo que bien pue llamase una oportunidá d'oru pa demostrar a la comunidá internacional la so habilidá y preparación pa encetar disputes científiques complexes, utilizando les conocencies más avanzaes disponibles (state-of-the-art)". Pa los xueces disidentes, tratar de "un casu sobre Derechu Ambiental de naturaleza exemplar, un exemplu de manual», como se diz, d'una alegada contaminación tresfronteriza".[94]

Al-Khasawneh y Simma empecipien el so votu diciendo que la "disputa ente Arxentina y Uruguái trata d'un asuntu ingriente del nuesu tiempu, como ye la proteición del mediu ambiente y la salú humana. Ye un casu destacable: 35 años tras dos estaos alcordaron un ampliu tratáu, bien progresista pa esi momentu, nel que se propunxeron regular el manexu d'un complexu ecosistema fluvial, incluyendo obligaciones pa tomar midíes pa prevenir la contaminación d'esi ecosistema. Los dos estaos asumieron obligaciones específiques pa cooperar ya informar al otru sobremanera lo que pretendieren faer que pudiera tener un efeutu sobre los recursos naturales compartíos qu'integren la so frontera común: el Ríu Uruguái. Trenta y cinco años dempués, unu de los dos estaos decide proceder como si'l tratáu nunca fuera aprobáu: desconociendo les sos obligaciones procesales establecíes nel Estatutu de 1975, Uruguái autorizó una construcción de gran escala precisamente dientro del ecosistema del ríu".[94]

Dambos xueces espliquen que concuerden y sofitaron el primer votu del fallu, que consideró qu'Uruguái violara les sos obligaciones procesales, pero que nun coinciden col segundu votu de la mayoría de la Corte, que decidió qu'Uruguái nun violara les sos obligaciones sustanciales.[94]

Al-Khasawneh y Simma consideren que la Corte evaluó la evidencia científica apurrida peles partes con una "meteodología defectuosa" (flawed methodologically). Los dos xueces cuestionen la decisión de la Corte de nun designar espertos que lu asesoraren nel entendimientu de la evidencia científica y el métodu utilizáu p'analizar diches pruebes, obligando a Arxentina a asumir la carga de la prueba de fechos científicos que la Corte nun taba en condición d'entender.[94]

En particular, los xueces disidentes espliquen nel so votu, que la Corte tuvo d'utilizar la vía contemplada pol artículu 50 del so estatutu: “La Corte puede, en cualquier momentu, recurrir a cualquier individuu, cuerpu, oficina, comisión, o otra organización que pudiera escoyer, col fin de dar respuesta a entrugues o dar una opinión esperta". Nel so sofitu citen dos casos nos que la Corte utilizó esti métodu, nel casu de la Canal de Corfu, ente'l Reinu Xuníu y Albania (Orde del 17-12-1948, I.C.J. Reports 1947-1948, pp. 124 ss) y nel casu de la Delimitación de la Frontera Marina nel Golfu del Área de Maine ente Canadá y Estaos Xuníos d'América (Orde de 30-03-1984, I.C.J. Reports 1984, p. 165). Tamién ponen como exemplu a otros organismos internacionales que suelen recurrir al conseyu d'espertos en casos científicos complexos, como'l Tribunal Arbitral del Aceru del Rhin y la Organización Mundial de Comerciu.[94]

El votu disidente cuestiona tamién l'usu pol tribunal de "espertes pantasmes" (experts fantômes), persones a les que los xueces recurriríen de manera informal y ensin constancies, pa entender o pidir opinión sobre ciertes cuestiones pa les que se riquir conocencies especializaes (parr. 14).[94]

Los xueces espliquen que l'asesoramientu científicu yera indispensable por que la Corte pudiera precisar nesti casu, conceutos llegales como dañu "significativu", "prueba abonda", "estragal razonable" o "necesidá".[94]

La disidencia d'Al-Khasawneh y Simma detener nel art. 12 del Estatutu del Ríu Uruguái, emponderándolo pol so espíritu innovador y progresista, y que según el mesmu, una vegada vencíu'l plazu de negociación direuta ente Arxentina y Uruguái de 180 díes, la Corte Internacional tenía d'asistir a les partes pa resolver sobre la cuestión de la construcción de la planta, "antes de la realización del proyeutu, onde hai desalcuerdu sobre onde hai potenciales efeutos en desterciu del mediu ambiente" (parr. 21). Esta función de la Corte faía entá más necesaria l'asistencia especializada de los xueces.[94]

Al-Khasawneh y Simma consideren que'l art. 12 del Estatutu del Ríu Uruguái refuga "la filosofía de fait accompli (fechos peracabaos)", un principiu de primera importancia pa encetar el fechu que'l dañu al mediu ambiente ye davezu irreversible. "La Corte pudo y tuvo de pensar de manera distinta que fuera más fayadiza pa los aspeutos prospectivu y preventivu que l'Estatutu otorgar a los so papel" (parr. 25).[94]

Nel Capítulu III de la disidencia, los xueces Al-Khasawneh y Simma discrepen cola insuficiente vinculación que la Corte fixo ente "obligaciones procesales" y "obligaciones sustantives", sosteniendo qu'otra manera, dambes tán íntimamente rellacionaes. Depués de señalar que los principios que regulen el Derechu Ambiental son bien amplios, los xueces conclúin que "neses situaciones, el respetu poles obligaciones procesales asume considerable importancia y destácase como un indicador esencial de si, nun casu concretu, fueron o non violaes les obligaciones sustanciales. D'ellí que, la conclusión de que'l non cumplimientu de les obligaciones procesales nun tien rellación col cumplimientu de les obligaciones sustantives, ye una proposición que nun puede ser aceptada fácilmente. Por casu, si hubiera cumplimientu de los pasos establecíos nos artículos 7 a 12 del Estatutu de 1975, esto pudo llevar a la eleición d'un sitiu más fayadizu pa la planta de magaya de celulosa. En sentíu opuestu, n'ausencia d'esi cumplimientu, la situación a la que se llega foi obviamente non distinta d'un fait accompli (fechu peracabáu)" (parr. 26).[94]

D'alcuerdu a la Corte, na midida que s'aseguró'l cumplimientu de les obligaciones sustantives (o siquier nun se probó que nun se cumplieron), la violación de les obligaciones procesales nun importaría enforma y realizar una declaración a esi efeutu constitúi un prestu apropiáu; esta nun ye la forma correuta d'emprestar la debida atención la interrellación ente procedimientu y sustancia.[94]

Actuaciones nel Sistema de Resolución de Discutinios del Mercosur editar

N'abril de 2006 Uruguái plantegó, nel ámbitu del Mercosur, un reclamu contra l'Arxentina por que se estableza si l'Arxentina incumplió'l compromisu asumíu nel Tratáu d'Asunción, creador del Mercosur, de garantizar la llibre circulación de bienes y servicios ente los territorios de los sos respeutivos países, y establézase cualos son les midíes futures que tuviera d'adoptar frente a nuevos cortes.

Pa resolver la discutiniu siguió'l sistema de solución de discutinios del Mercosur qu'establez la formación d'un Tribunal Ad hoc, formáu especialmente pa resolver el casu, que s'integró col xuez español Luis Martí Mingarro, l'arxentín Carlos Barreira y l'uruguayu José María Gamio. Esti tribunal empezó'l procesu correspondiente'l 25 de xunu de 2006.[95]

El 6 de setiembre de 2006 el Tribunal Ad hoc dictó'l laude por unanimidá faciendo llugar parcialmente al reclamu d'Uruguái. El testu completu pue ser consultáu equí.

El laude establez que:

"l'ausencia de les debíes dilixencies que la Parte Reclamada (l'Arxentina) tuvo d'adoptar pa prevenir, ordenar o, nel so casu correxir les cortes de les rutes (...) nun ye compatible col compromisu asumíu polos Estaos Partes nel tratáu fundacional del Mercosur, de garantizar la llibre circulación de bienes y servicios ente los territorios de los sos respeutivos países".[96]

N'otres partes el laude establez tamién que "l'exerciciu del derechu de protesta devasó nos sos efeutos les llendes del respetu", y que, magar se entiende la "alarma" de la población de Gualeguaychú frente a la contaminación, les sos manifestaciones "fueron perdiendo llexitimidá" cuando "fueron atropando agresiones a dereches d'otres persones (...) por periodos estensos y na dómina de mayor intercambiu comercial y turísticu".[96]

Sobre'l derechu de protesta, los xueces declararon que "nin entá nel derechu arxentín ye absolutu" y que les restricciones al tránsitu "pueden aportar a toleraes siempres que fueren tomaos los recaldos necesarios p'amenorgar los inconvenientes que causara, de manera que nun impliquen un sacrificiu demasiáu grande pa otros intereses respetables".[96]

El Tribunal declaró tamién que los bloqueos "producieron innegables inconvenientes qu'afectaron tanto al comerciu uruguayu como al arxentín"[96] y aceptó la "bona fe" d'Arxentina por "tener razones pa creer qu'actuó dientro de la llegalidá", pero alvierte que "el calter repitío y siguío de l'actitú de condescendencia conforma un estándar de comportamientu ante'l problema, que dexa abierta la mira de que pudiera repitise nel futuru si diérense les mesmes o asemeyaes circunstancies".[96]

Per otra parte el Tribunal refugó'l pidíu d'Uruguái d'indicar a l'Arxentina la conducta que tendría d'adoptar nel futuru si producir de nuevu les cortes y sostuvo que "nun resulta procedente en derechu qu'esti Tribunal 'Ad hoc' adopte o promueva determinaciones sobre conductes futures de la Parte Reclamada".[96]

El Tribunal nun se pronunció sobre la cuestión d'eventuales indemnizaciones porque Uruguái nun lo reclamó. Eventualmente ello tendría de ser realizáu por quien sufrieren perxuicios direutos.

Arxentina decidió non apelar el laude ante'l Tribunal Permanente de Revisión del Mercosur y, poro, constitúi la decisión final referida a los bloqueos de ruta realizaos dende fines de 2005 hasta principios de 2006.

Influencia na opinión pública editar

N'Uruguái editar

Acordies con encuestes realizaes pola empresa Factum, depués de les cortes de ruta produció un medría del sofitu a la construcción de les plantes de celulosa ente los ciudadanos uruguayos, algamando en xunu de 2006 un 80% d'aprobación, coles mesmes que s'amenorgó la creencia de que pudieren esistir impautos ambientales negativos, según la simpatía polos arxentinos y el presidente Néstor Kirchner.[97] Pela so parte, les encuestes realizaes pola empresa Equipos Mori establecieron que'l manexu del conflictu per parte del gobiernu uruguayu provocó un descensu de 10% nel nivel d'aprobación presidencial de Tabaré Vázquez, llegando al 44% y convirtiéndose asina na segunda cayida significativa de los niveles d'aprobación del mandatariu uruguayu. Al empar, el nivel d'aprobación del canciller uruguayu Reinaldo Gargano, cayó del 39% a un 29%.[98]

N'Arxentina editar

Acordies con encuestes realizaes por Robustelli & Asociaos, el 85 % de los entrerrianos ta acordies coles cortes de ruta en refugu de les plantes de celulosa, en cuantes que un 80 % piensa que'l gobernador Jorge Busti ta sofitando totalmente el reclamu, ente que esi porcentaxe amenorgar al 55 % cuando se trata de considerar el sofitu del gobiernu nacional.[99] Pela so parte, d'alcuerdu a encuestes realizaes pol diariu Clarín, el 79,6 % de los consultaos consideraba fayadizu recurrir a la Corte de la Faya,[100] y el 73,3 % manifestó que taba acordies cola decisión de Kirchner de convocar a los gobernadores a sofitar el reclamu contra les plantes de celulosa.[101]

Los informes téunicos editar

Rellacionaos col conflictu produciéronse diversos informes téunicos:

Básicamente Uruguái sostién que los informes realizaos poles empreses y el realizáu pol Bancu Mundial fueron afechiscamente verificaos poles autoridaes, demuestren que les plantes nun van causar contaminación dalguna y son abondes pa construyir, ensin más trámites, les plantes nos sitios orixinalmente establecíos. Adicionalmente Uruguái destacó qu'Arxentina tien delles plantes de celulosa instalaes sobre los sos ríos, munches d'elles con teunoloxíes más contaminantes que les que s'utilizaríen en Frai Bentos.

L'informe téunicu realizáu per Arxentina destaca les crítiques del informe de la Ombudsman de la Corporación Financiera Internacional (Bancu Mundial) a los procedimientos efeutuaos, cuestiona l'ausencia de criterios pa definir la llocalización de les plantes, espón delles insuficiencias nos informes del Bancu Mundial y los de les empreses, pa sostener finalmente que resulta necesariu realizar un nuevu informe téunicu independiente.

El 24 de mayu de 2006 l'Asociación d'Universidad Grupo Montevideo, integráu poles 18 universidaes públiques del Mercosur, unvió una carta a dambos presidentes ufiertándose pa realizar un estudiu d'impautu ambiental, al cargu d'espertos y téunicos d'eses cases d'estudiu.[102]

Retiru de Ence d'Uruguái y venta de los sos activos editar

El 22 de setiembre de 2006 la compañía española ENCE anunció que decidiera atayar les obres en Frai Bentos y rellocalizar la planta de celulosa. Informóse tamién qu'una vegada decidíu'l nuevu destín la empresa "va doblar la so producción". El presidente de la compañía española, José Luis Arregui, desmintió les versiones qu'indicaben que la decisión d'atayar la obra y rellocalizar la planta tenga dalguna rellación col conflictu billateral,[103] apuntando a los problemes d'infraestructura vial.[104]

A empiezos de la segunda selmana d'avientu súpose que la planta va ser instalada en Paraxa Pereyra, cerca de la llocalidá de Conchillas, nel departamentu de Colonia. La planta va producir al mesmu nivel que la de Botnia, un millón de tonelaes de pasta de celulosa per añu, y taría funcionando a partir de 2009.[105]

En 2009 ENCE decidió retirase d'Uruguái y vender los sos activos forestales a les empreses chilena Arauco y suecu-finlandesa Stora Enso.[106] El retiru de ENCE d'Uruguái y les tresferencia de los sos activos a Stora Enso-Arauco, amenorgó de trés a dos les plantes de celulosa proyeutaes en territoriu uruguayu, incluyendo la de Botnia-UPS en Frai Bentos. Stora Enso, que orixinalmente tenía proyeutáu construyir la planta nel interior d'Uruguái, ensin contautu colos ríos internacionales, anunció que los estudios sobre la construcción de la so planta de celulosa atopábense entá na etapa de prefactibilidad.[106]

Funcionamientu de Botnia editar

Depués de la correspondiente autorización del Gobiernu d'Uruguái, el día 8 de payares de 2007 empezó les sos actividaes la planta de Botnia en Frai Bentos.

A partir d'esi momentu realícense sistemáticos controles ambientales per parte d'Uruguái y d'Arxentina. Los controles uruguayos, supervisaos por organismos canadienses, nun amuesen nengún signu de contaminación cimera a la prevista, siendo en munchos ítems sustancialmente menor a la prevista.[107] Arxentina nun sopelexó hasta la fecha los resultaos de nengún de los sos controles. Sicasí un estudiu efeutuáu pola Universidá de Buenos Aires peneráu a la prensa reveló que la calidá del aire na redolada de la planta nun s'alteriara pol funcionamientu de la planta de Botnia.

En siete meses posteriores a la so puesta en marcha Botnia produció más de 600 000 tonelaes de magaya; a un añu de la so inauguración el gobernador d'Entre Ríos, Sergio Urribarri, afirmó que d'alcuerdu a estudios realizaos "nun se detectó contaminación nel Ríu Uruguái".[108]

L'alcuerdu de 2010 editar

El 29 d'abril de 2010 producióse una xunta ente los presidente d'Arxentina y Uruguái pa tratar de destrabar el conflictu ente dambos países. Depués de la xunta'l presidentes brindaron una conferencia de prensa en anunciar "un procesu de reencauzamiento definitivu ente dambos países".

El 17 de mayu de 2010 les delegaciones d'Arxentina y Uruguái ante la Comisión Alministradora del Ríu Uruguái (CARU) empezaron a axustar la forma cómo controlaríen en forma conxunta la producción de pasta de celulosa per parte de UPM. Arxentina plantegó asitiar téunicos de la CARU dientro de la planta de UPM pa xixilar cómo y en qué condiciones s'entornen al ríu los efluentes de la fábrica. Uruguái tomó esto como una propuesta de máxima, pa llegar a un alcuerdu entemediu ente la idea arxentina y lo que taba dispuestu a vencer en cuanto al monitoreo conxuntu.[109]

El 2 de xunu de 2010 volvieron axuntase'l presidentes Cristina Fernández y José Mujica na estancia presidencial d'Anchorena d'Uruguái. Arxentina aportunó n'entrar a la planta de UPM pa controlala, ente qu'Uruguái caltuvo la so postura de qu'eso nun taba contempláu'l fallu de L'Haya y que se debía monitorear namái'l ríu. Esti bloquéu na negociación quedó claro na declaración conxunta qu'emitieron dambos presidentes y que señalaba que se crearía "un plan de vixilancia pa la planta de UPM conforme a lo establecío na sentencia" de L'Haya y "un plan de control y prevención de la contaminación del ríu Uruguái". Los presidentes instruyeron a les sos delegaciones ante la CARU por qu'en 45 díes alcordaren los términos y criterios pa la puesta en marcha de dambos planes.[110]

El 16 de xunu de 2010 l'Asamblea Ciudadana Ambiental de Gualeguaychú resolvió, por 402 votos contra 315, axustar col gobiernu arxentín, dexar el pasu de vehículos y quedase a la banda de la ruta internacional N° 136.

El 29 de xunu de 2010 el nuevu canciller arxentín Héctor Timerman visitó Montevideo y axuntóse col presidente Mujica y col canciller Luis Almagro. Timerman presentó al so par uruguayu una propuesta pa controlar la contaminación del ríu Uruguái consistente en monitorear de forma conxunta tol ríu y les industries instalaes en dambes márxenes al traviés del intercambiu d'información científica sobre los sos posibles efeutos nocivos na calidá de l'agua y el mediu ambiente polo xeneral. La idea yera crear un centru d'estudios binacional que recoyera y procesara información científica sobre la producción de les industries uruguayes y arxentines que podríen contaminar el ríu. El canciller uruguayu alvirtió qu'Uruguái se tomaría unos díes pa dar una respuesta final y faer una contrapropuesta o, a lo sumo, suxurir dellos agregaos.[111]

El 6 de xunetu los cancilleres axuntáronse secretamente en Buenos Aires. El 21 de xunetu de 2010 volvieron axuntase, pero nun llograron un alcuerdu sobre'l monitoreo del ríu Uruguái. Alcordaron sí establecer un periodu de reflexón de 48 hores, tres el cual retomaríann les negociaciones. Coincidieron en nun faer declaraciones al respeutive de parolar.[112] Sicasí, les 48 hores de reflexón que se tomaron nun fueron abondes pa resolver les diferencies. La diferencia principal aniciaba en qu'Arxentina demandaba "accesu irrestricto" a la planta UPM, daqué que'l gobiernu uruguayu nun aceptaba. La xunta foi suspendida pola falta d'alcuerdu.[113]

El 28 de xunetu de 2010 los presidentes Fernández y Mujica axuntar na Quinta Presidencial d'Olivos y roblaron un alcuerdu pa conformar, nel plazu de 30 díes nel senu de la Comisión Alministradora'l Ríu Uruguái (CARU), un Comité Científicu integráu por dos científicos uruguayos y dos científicos arxentinos, a eleición de cada país. La función d'esti Comité Científicu sería la de monitorear el ríu Uruguái y tolos establecimientos industriales, agrícoles y centros urbanos qu'entornen los sos efluentes al ríu Uruguái y les sos árees d'influencia.[114]

Finalmente, el 30 d'agostu en Montevideo, los cancilleres roblaron un alcuerdu por truecu de notes reversales nel que se conforma, nel senu de la Comisión Alministradora del Ríu Uruguái (CARU), un Comité Científicu, estableciendo los criterios pal so funcionamientu.[115]

El 6 d'ochobre de 2010 el comité científicu de la CARU realizó una visita ocular en UPM. Los cuatro integrantes del comité -Guillermo Lyons y Xuan Carlos Colombo per Arxentina, y Eugenio Lorenzo y Alberto Nieto per Uruguái-, ingresaron a la planta xunto a téunicos de la Direición Nacional de Mediu Ambiente (Dinama), quien estrayxeron muestres de los efluentes.[116]

El comité científicu tenía plazu hasta'l 2 de payares de 2010 pa presentar el so plan de monitoreo ante la CARU. El plan de monitoreo va contener detalles como qué universidaes o instituciones científiques van llevar a cabu los estudios, la fecha exacta del ingresu a UPM pa tomar muestres y conocer el funcionamientu de la planta, cuál va ser el primer emprendimiento na marxe arxentina del ríu en ser monitoreado y la cantidá d'ingresos añales a los emprendimientos de dambos países. Esi día axuntar en Buenos Aires los vicecancilleres de dambos países. Por cuenta de diferencies ente les delegaciones, Uruguái pidió una estensión del plazu pa faer la so propuesta.[117][118]

El 14 de payares de 2010, depués de 10 hores de xunta en Montevideo, los cancilleres d'Arxentina y Uruguái llegaron a un alcuerdu colos grupos científicos sobre'l plan de monitoreo del ríu Uruguái. L'alcuerdu inclúi 12 ingresos añales a la planta de UPM, según tamién la instalación de sensores especiales. Envalórense que los trabayos de midida empiecen en forma inmediata, ente qu'otros trabayos van retrasar por cuenta de la necesidá d'instalar los equipos especiales. va escoyese un llaboratoriu internacional por qu'estudie les muestres que se tomen.[119]

A pesar del prestu oficial, dellos representantes de l'Asamblea de Gualeguaychú, que concentra la protesta de los vecinos d'esa llocalidá, criticaron la propuesta, por considerar que llinda'l control ambiental al establecer que van ser 12 les inspeiciones añales en UPM.

Sicasí, los asambleístas informaron que van esperar los resultaos de les pruebes pa determinar si retomen les movilizaciones y el bloquéu de la ponte.[120]


Revelaciones de Tabaré Vázquez editar

El 11 d'ochobre de 2011, ante un auditoriu aconceyáu nel Colexu Monte VI, el ex-presidente uruguayu Tabaré Vázquez reveló que, nel so momentu llegara a pidi-y sofitu al entós presidente d'Estaos Xuníos, George W. Bush, y a la so secretaria d'Estáu, Condoleezza Rice ante la eventualidá d'enfrentamientos bélicu nel marcu del conflictu pola instalación de Botnia.[121] Vázquez plantegara a los comandantes militares del so país una hipótesis de guerra con Arxentina y estos respondiéron-y que podíen faer una guerra de guerrilles y que cuntaben con cinco aviones y combustible pa 24 hores, los que si salíen nun diben tornar.[122] Esta declaración xeneró conmoción nel sistema políticu uruguayu, llevantándose crítiques dende la oposición política,[123] según nel ámbitu gubernamental arxentín.[124]

Referencies editar

  1. ↑ 1,0 1,1 Corte Internacional de Xusticia (20 d'abril de 2010). «Fallo definitivu nel casu relativu a les plantes de pasta de celulosa sobre'l Ríu Uruguái ente Arxentina y Uruguái» (inglés). Consultáu'l 20 d'abril de 2010. (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
  2. ↑ «La República, 17 de marzu de 2006». Archiváu dende l'orixinal, el 13 de marzu de 2007. Consultáu'l 19 de mayu de 2006.
  3. ↑ «IPS, 13-Abr-05». Archiváu dende l'orixinal, el 14 de xunetu de 2006. Consultáu'l 19 de mayu de 2006.
  4. ↑ Situación foresto-industrial d'Arxentina en 2005 (páx. 7), por Martín Sánchez Acosta et al
  5. ↑ Y por casa como andamos, Páxina 12, 6 de febreru de 2002
  6. ↑ 6,0 6,1 Edición i 16 de mayu de 2006
  7. ↑ «Corrientes recibe ufierta pa construyir ellí una planta de celulosa, L'Espectador, 18 de mayu de 2006». Archiváu dende l'orixinal, el 26 de setiembre de 2007. Consultáu'l 25 de mayu de 2006.
  8. ↑ Sitiu oficial de ENCE
  9. ↑ Sitiu oficial de Botnia, n'español
  10. ↑ Sitiu oficial de Stora Enso, n'inglés
  11. ↑ 11,0 11,1 «L'Espectador, 11/01/06». Archiváu dende l'orixinal, el 26 de setiembre de 2007. Consultáu'l 19 de mayu de 2006.
  12. ↑ Brasil: Inauguren una de les mayores plantes de celulosa del mundu
  13. ↑ «L'Espectador, 08/03/05». Archiváu dende l'orixinal, el 27 d'abril de 2006. Consultáu'l 19 de mayu de 2006.
  14. ↑ Sitiu de Botnia
  15. ↑ Misiones online
  16. ↑ Argenpress 9/11/2006
  17. ↑ Indymedia, 26/01/06
  18. ↑ Conflictu ente Arxentina y Uruguái pola instalación de dos plantes de celuloses sobre'l ríu Uruguái, Institutu del Mundu del Trabayu
  19. ↑ Sitiu oficial del Grupu Guayubira
  20. ↑ Testu de la Declaración de Gualeguaychú
  21. ↑ «L'Espectador, 06/05/04». Archiváu dende l'orixinal, el 26 de setiembre de 2007. Consultáu'l 19 de mayu de 2006.
  22. ↑ "Guerra de la celulosa se dirimirá en L'Haya", por Marcela Valente
  23. ↑ Clarín d'Arxentina, 01/05/05
  24. ↑ «Radio L'Espectador, 2005/04/30: "Protestes contra la instalación de plantes de celulosa nel Ríu Uruguái"». Archiváu dende l'orixinal, el 26 de setiembre de 2007. Consultáu'l 19 de mayu de 2006.
  25. ↑ Sitiu oficial de l'Asamblea de Gualeguaychú
  26. ↑ El 60% de los uruguayos sofita la instauración de dos plantes de celulosa na frontera con Arxentina, Encuesta Factum, xineru de 2006
  27. ↑ Masiva marcha en Frai Bentos a favor de les papeleres, Clarín, 16 de marzu de 2006
  28. ↑ Índiz de Sustentabilidad Ambiental (Environmental Sustainability Index) de 2005 Archiváu el 5 d'agostu de 2011 na Wayback Machine.
  29. ↑ «L'Espectador d'Uruguái 01/06/2005». Archiváu dende l'orixinal, el 26 de setiembre de 2007. Consultáu'l 19 de mayu de 2006.
  30. ↑ www.freplata.org: Estatutu del Ríu Uruguái (pdf)
  31. ↑ 31,0 31,1 Clarín, 24/12/05
  32. ↑ Diariu Últimes Noticies, 31 de xineru de 2006
  33. ↑ Posición oficial d'Uruguái
  34. ↑ Posición oficial d'Arxentina
  35. ↑ Páxina 12, 22/01/06
  36. ↑ L'Informe d'espertos sobre estudio d'impautu acumuláu de plantes de celulosa n'Uruguái, Corporación Financiera Internacional
  37. ↑ Informe d'Espertos Independientes al Bancu Mundial sobre Plantes de Celulosa en Río Uruguái.
  38. ↑ Clarín, 30 d'abril de 2006
  39. ↑ Academia Nacional d'Inxeniería. [http://infoalternativa.com.ar/güei/index2.php?option=com_content&do_pdf=1&id=4451 Discutiniu: inxenieros arxentinos defenden parámetros ambientales de les papeleres Botnia y Ence] (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión)., Infoalternativa, 13 de xunu de 2007.
  40. ↑ ENCE tresllada la so planta n'Uruguái, Inversor Llatín, 22 de setiembre de 2006
  41. ↑ Van Poner a funcionar planta de celulosa, Prensa de Panamá, 14 d'avientu de 2006
  42. ↑ Aval a les papeleres nel Bancu Mundial, La Nación, 10 d'ochobre de 2006
  43. ↑ So una intensa agua, los asambleístas de Gualeguaychú siguen cola corte de ruta, Clarín, 14 d'ochobre de 2006
  44. ↑ Papeleres: pal Rei, la solución "depende de los dos presidentes", 30 Noticies, 6 de payares de 2006
  45. ↑ «El Bancu Mundial aprobó'l creitu a Botnia, El País, 21 de payares de 2006». Archiváu dende l'orixinal, el 26 de setiembre de 2007. Consultáu'l 21 de payares de 2006.
  46. ↑ Papeleres: Botnia diz que l'aprobación del creitu del Bancu Mundial "confirma los beneficios" del proyeutu, Clarín, 21 de payares de 2006
  47. ↑ 47,0 47,1 (Clarín) (Espectador) Archiváu el 27 de setiembre de 2007 na Wayback Machine.
  48. ↑ 48,0 48,1 El testu completu de la decisión oficial de la Corte Internacional de Xusticia puede ser consultáu n'inglés equí
  49. ↑ (Clarín) (Espectador) Archiváu el 27 de setiembre de 2007 na Wayback Machine.
  50. ↑ Uruguái diz que retiró tropes a pidíu de Botnia, ANSAL, 18 d'avientu de 2006
  51. ↑ Empezó'l bloquéu de los pasos a Uruguái por ocho díes, La Nación, 31 de marzu de 2007
  52. ↑ D'alcuerdu a declaraciones de los asambleístas, axuntáronse unes 160.000 persones. D'alcuerdu a dellos medios de noticies el grupu de manifestantes rondaba los 100.000. La prefeutura y policía uruguayes dieron una cifra que verdaderamente nun puede superar les 15.000 a 20.000 persones d'alcuerdu a estudios de fotografíes aérees, de 4.500 a 6.000 persones.Institutu de Ciencia ya Investigación, Mercedes Uruguái
  53. ↑ «Arrenunciu a "relocalizar" Botnia allana una salida. El País, 25 de setiembre de 2007». Archiváu dende l'orixinal, el 29 de xunetu de 2010. Consultáu'l 12 d'ochobre de 2007.
  54. ↑ Kirchner negó aceptar la instalación de la planta de Botnia, La Nación, 1 d'ochobre de 2007
  55. ↑ Creóse l'Asamblea Ambiental del Ríu Uruguái, La Nación, 7 d'ochobre de 2007
  56. ↑ Hores de tensión tres puesta en marcha de Botnia, Espectador, 9 de payares de 2007 Archiváu el 12 de xineru de 2008 na Wayback Machine.
  57. ↑ El Rei reprochó-y a Vázquez (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
  58. ↑ “Dísti-y una puñalada al pueblu arxentín”, díxo-y Kirchner a Tabaré, Telam, 9 de payares de 2007
  59. ↑ «Botnia poner en marcha, Espectador, 9 de payares de 2007». Archiváu dende l'orixinal, el 10 de payares de 2007. Consultáu'l 11 de payares de 2007.
  60. ↑ «Nin Novoa: manifestación de asambleístas asocedió con normalidá, Espectador, 9 de payares de 2007». Archiváu dende l'orixinal, el 21 de payares de 2007. Consultáu'l 11 de payares de 2007.
  61. ↑ ', Santiago de Chile, EFE, 11 de payares de 2007
  62. ↑ [http://analisisdigital.com.ar/noticias.php?ed=1&di=0&non=69875 Arana aseguró que Botnia llogró..., Selmanariu Analís d'Entre Ríos, 24 de payares de 2007]
  63. ↑ 63,0 63,1 "Botnia nun contamina según Green Cross" Archiváu el 3 de xunetu de 2008 na Wayback Machine., adnmundo.com, Buenos Aires, llunes 21 de xineru de 2008
  64. ↑ 64,0 64,1 SEGÚN LA ONG GREEN CROSS, BOTNIA NUN CONTAMINÓ L'AIRE DE GUALEGUAYCHU AFPD Dixital, Gualeguaychú, 20 de xineru de 2008
  65. ↑ "Refutan l'informe d'una ONG que favorez a Botnia" Archiváu el 9 de payares de 2011 na Wayback Machine., La Nueva Provincia, Bahía Blanca, llunes 21 de xineru de 2008
  66. ↑ La producción de Botnia nun causó dañu ambiental en Gualeguaychú, Buenos Aires, La Nación, 20 de xineru de 2008
  67. ↑ Reaición d'Uruguái pol control de frontera de los asambleístas
  68. ↑ Los ambientalistas siguen a la vera de la ruta y n'estáu d'asamblea 17/01/09 Crítica Dixital
  69. ↑ http://www.clarin.com/diario/2009/01/17/elpais/p-01841268.htm El INTI confirmó que Botnia nun contamina 17/01/2009 Diariu Clarín]
  70. ↑ http://www.apfdigital.com.ar/despachos.asp?cod_des=118961 Asambleistas de Gueleguaychú axuntar col titular del INTI
  71. ↑ [El 25 d'abril manifestar contra'l Fallu de L'Haya http://www.lavanguardia.es/free/edicionimpresa/res/20100426/53916406334.html?urlback=http://www.lavanguardia.es/premium/edicionimpresa/20100426/53916406334.html]
  72. ↑ Los ambientalistas opinen sobre xunta ente Mujica y Cristina 30/04/10 Crítica Digita [http://www.criticadigital.com.ar/index.php?secc=nota&nid=17324
  73. ↑ del presidente del INTI sobre efluentes de Botnia 28/04/10 Diariu Xunu
  74. ↑ d'Eugenio Zaffaroni sobre la corte de ruta 30/04/10 Diariu Xunu
  75. ↑ Gualeguaychú va llevantar la corte de la ruta por 60 díes La Nación. Consultáu'l 18 de xunu de 2010.
  76. ↑ L'A.C.A.G. baxar de la ruta por 60 díes p'axustar Asamblea Ciudadana Ambiental de Gualeguaychú. Consultáu'l 18 de xunu de 2010.
  77. ↑ Rebossio, Alejandro (2 d'ochobre de 2013). «Arxentina demanda a Uruguái ante Háyalo por una planta de celulosa editorial=El País». Consultáu'l 2 d'ochobre de 2013.
  78. ↑ Presidencia, República Oriental del Uruguái; 16 de xineru de 2006
  79. ↑ Clarin.com
  80. ↑ Cortaron los trés pontes a Uruguái, La Nación, 18 de febreru de 2007
  81. ↑ «Güei empezaron los tayos simultáneos, El País, 31 de marzu de 2007». Archiváu dende l'orixinal, el 26 de setiembre de 2007. Consultáu'l 1 d'abril de 2007.
  82. ↑ Clarín, 06/02/06
  83. ↑ Arxentina reclama ante Háyalo, BBC, 4 de mayu de 2006
  84. ↑ Una midida cautelar ye una decisión previa tomada por un tribunal de xusticia pa evitar daños irreversibles, que nun resuelve sobre'l fondu del conflictu, pero que rique cierta verosimilitud del derechu reclamáu
  85. ↑ Paginas/Memoria detallada04 /Anexos2004MinRelaciExteriores.pdf "Conflictu con Uruguái por plantes de celulosa", Mensaxe del Poder Executivu al Congresu Nacional, pp. 107-127, Ministeriu de Rellaciones Esteriores, Arxentina, 2004.
  86. ↑ Direición Nacional del Mediu Ambiente, Uruguái
  87. ↑ háyalo_arxentina_repito_la necesidá_de_frenar_les obres_por_90_dias/(seccion)/politica Primer esposición Arxentina ante la corte de L'Haya, TELAM, 08/06/2006
  88. ↑ Falaron los dos, trespuntos.com, 08/06/2006
  89. ↑ Sitiu de la Corte Internacional de Xusticia onde pueden vese o baxar les actes de les esposiciones (en formatu PDF)
  90. ↑ El testu completu del comunicáu oficial pue ser consultáu n'inglés equí, ente que el testu completu de la decisión oficial de la Corte Internacional de Xusticia puede ser consultáu n'inglés equí y puede vese o descargar como documentu word (en castellán) dende'l sitiu Web de Radio L'Espectador Archiváu el 26 de setiembre de 2007 na Wayback Machine.
  91. ↑ Uruguái acusó a Arxentina de nun desbloquiar pontes, Mercáu
  92. ↑ Duru encruz polos cortes de ruta en L'Haya, La Nación, 18 d'avientu de 2006
  93. ↑ 93,0 93,1 93,2 Traducción non oficial de la versión n'inglés del fallu definitivu.
  94. ↑ 94,00 94,01 94,02 94,03 94,04 94,05 94,06 94,07 94,08 94,09 94,10 94,11 Awn Shawkat Al-Khasawneh y Bruno Simma (20 d'abril de 2010). «Opinión en disidencia conxunta de los xueces Al-Khasawneh y Simma» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 1 de xunu de 2011. Consultáu'l 21 d'abril de 2010.
  95. ↑ «Radio L'Espectador: Empezó a actuar el Tribunal del Mercosur pol conflictu de les pasteras». Archiváu dende l'orixinal, el 26 de setiembre de 2007. Consultáu'l 25 de xunu de 2006.
  96. ↑ 96,0 96,1 96,2 96,3 96,4 96,5 Laude del Tribunal Ad hoc del Mercosur nel casu d'Uruguái contra Arxentina por corte de víes d'accesu, 6 de setiembre de 2006
  97. ↑ «Radio L'Espectador, La simpatía de los uruguayos per Arxentina, Kirchner y les plantes de celulosa». Archiváu dende l'orixinal, el 8 d'avientu de 2006. Consultáu'l 19 de xunu de 2006.
  98. ↑ Equipos Mori
  99. ↑ «El Sol, 30 de marzu de 2006». Archiváu dende l'orixinal, el 29 de setiembre de 2007. Consultáu'l 14 de xunetu de 2006.
  100. ↑ «Clarín, 21 de xineru de 2006». Archiváu dende l'orixinal, el 7 de xunu de 2007. Consultáu'l 14 de xunetu de 2006.
  101. ↑ «Clarín, 29 d'abril de 2006». Archiváu dende l'orixinal, el 7 de xunu de 2007. Consultáu'l 14 de xunetu de 2006.
  102. ↑ «Universidaes ufierten faer un estudiu sobre les plantes de celulosa, Radio L'Espectador, 24/05/06». Archiváu dende l'orixinal, el 26 de setiembre de 2007. Consultáu'l 24 de mayu de 2006.
  103. ↑ Infobae.con Ence dexa Frai Bentos 22 de setiembre
  104. ↑ Cróniques d'una planta nómade, Montevideo COMM, 12 d'ochobre de 2006
  105. ↑ «Cróniques ENCE formalizó'l so proyeutu en Conchillas, Espectador.com, 14 d'avientu de 2006». Archiváu dende l'orixinal, el 26 de setiembre de 2007. Consultáu'l 26 d'avientu de 2006.
  106. ↑ 106,0 106,1 Embajada d'Estaos Xuníos n'Uruguái (8 de xunu de 2009). «Ence Sells Forestry Holdings, New Owners Announce An 18-month Review Of Uruguái's Largest-ever Planned Investment». Wikileaks. Consultáu'l 4 d'ochobre de 2013.
  107. ↑ Datos de la Direición Nación al de Mediu Ambiente del gobiernu uruguayu
  108. ↑ El gobernador entrerriano almitió que nun hai pruebes de que Botnia contamine
  109. ↑ Axusten control conxuntu de la planta de celulosa de UPM (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión). L'Observador. Consultáu'l 28 d'ochobre de 2010.
  110. ↑ Descongelan rellación pero sigue ensin alcuerdu'l monitoreo a UPM L'Observador. Consultáu'l 28 d'ochobre de 2010.
  111. ↑ Mujica ta convencíu de que los piqueteros yá nun vuelven (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión). L'Observador. Consultáu'l 28 d'ochobre de 2010.
  112. ↑ Ensin alcuerdu, "48 hores de reflexón" Archiváu el 7 de payares de 2010 na Wayback Machine. Diariu El País. Consultáu'l 28 d'ochobre de 2010.
  113. ↑ Complicóse l'alcuerdu ente Arxentina y Uruguái por UPM (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión). L'Observador. Consultáu'l 28 d'ochobre de 2010.
  114. ↑ L'alcuerdu moderó los planteos arxentinos y satisfixo a Uruguái Archiváu el 5 d'agostu de 2010 na Wayback Machine. Diariu El País. Consultáu'l 28 d'ochobre de 2010.
  115. ↑ robláu Alcuerdu ente Arxentina y Uruguái robláu Archiváu el 29 d'ochobre de 2010 na Wayback Machine. Diariu El País. Consultáu'l 28 d'ochobre de 2010.
  116. ↑ Científicos empecipien monitoreo a UPM con inspeición ocular Archiváu el 26 d'ochobre de 2010 na Wayback Machine. Diariu El País. Consultáu'l 28 d'ochobre de 2010.
  117. ↑ Uruguái pidió 10 díes de plazu (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión). Espectador.com. Consultáu'l 3 de payares de 2010.
  118. ↑ El Canciller Héctor Timerman informa sobre'l monitoreo de la planta Orión Ministeriu de Rellaciones Esteriores, Comerciu Internacional y Cultu. Consultáu'l 4 de payares de 2010.
  119. ↑ Uruguái y Arxentina alcordaron Archiváu el 16 de payares de 2010 na Wayback Machine. Radio L'Espectador. Consultáu'l 15 de payares de 2010.
  120. ↑ Alcuerdu por Botnia, dalgunos critiquen la propuesta.
  121. ↑ «Vázquez evaluó conflictu armáu». LR21 (12 d'ochobre de 2011). Consultáu'l 29 de marzu de 2012.
  122. ↑ Ricardo Roa (13 d'ochobre de 2011). «La guerra más delirante». Clarín. Consultáu'l 29 de marzu de 2012.
  123. ↑ «Vázquez: "El país taba amenaciáu"». El País (13 d'ochobre de 2011). Archiváu dende l'orixinal, el 18 de marzu de 2012. Consultáu'l 29 de marzu de 2012.
  124. ↑ «Rafael Bielsa: "Vázquez rebaxó la so estatura d'estadista"». El País (13 d'ochobre de 2011). Archiváu dende l'orixinal, el 13 de marzu de 2012. Consultáu'l 29 de marzu de 2012.

Bibliografía editar

Documentos oficiales editar

Decisiones de la Corte Internacional de Xusticia nel casu Arxentina vs. Uruguái

Fallu de la Corte de Haber editar

Enllaces esternos editar

 
Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Conflictu_ente_Arxentina_y_Uruguái_por_plantes_de_celulosa&oldid=4177618»