Cyrtocarpa procera

Cyrtocarpa procera;
Clasificación científica
Reinu:	Plantae
Subreinu:	Tracheobionta
División:	Magnoliophyta
Clas:	Magnoliopsida
Subclas:	Rosidae
Orde:	Sapindales
Familia:	Anacardiaceae
Xéneru:	Cyrtocarpa
Especie:	C. procera; Kunth
Consultes
Royal Botanic Gardens, Kew	Royal Botanic Gardens, Kew
World Flora Online	World Flora online
	[editar datos en Wikidata]

Cyrtocarpa procera, o chupandía, ye un frutu producíu por un árbol frondoso llamáu chupandío, perteneciente a la familia de les anacardiacees que puede midir de cinco a siete metros d'altor con un tueru robezu, gruesu, de color gris escuru. La so fueyes o tienen pétalo pero pueden estremase pol color coloráu de los estames.^[1]

Descripción

Les chupandías son descritos como frutos esféricos d'aproximao tres centímetros de diámetru, que la so pulgu ye de color mariellu cuando tán madures. El so magaya ye agriduz, tamién de color mariellu y un güesu ovaláu de color café, nel interior d'ésti atopa la grana que tien un sabor paecíu al cocu. Los frutos tán cubiertos de pelos y miden 2cm de llargu.^[2]

Distribución y hábitat

Orixinaria de Méxicu. Habita en climes templáu, semicálido, semiseco y templáu. Planta montesa, acomuñáu a montes tropicales caducifoliu y subcaducifolio, monte espínso, monte mesófilu de monte, montes d'encina y de pinu.

Los chupandíos y per ende la chupandía, crecen nes zones de tierra caliente, ente los 1200 y 1500 metros d'altitú. Ye común atopalos en:

Les copaleras, zones onde abonden les especies copales (Bursera spp.)
Les casahuateras, onde abonden los casahuates (Ipomea arborecens)
Les cubateras, onde hai cubates (Acacia spp.)
Les huizacheras (Acacia farnesiana)
Les fuécares (vexetación riparia)

Conceyos productores

Francisco Z. Mena, Pantepec, Venstiano Carranza, Jalpan, Tlaxco, Tlacuilotepec, Zihuateutla, Xicotepec, Zacapala, Tepexi, Molcaxac, Juan N. Méndez, Coyotepec, Ahuatempan, Huatlatlauca, Caltepec. Alredor de Michoacán, Nayarit, Puebla, Veracruz.

Temporada

Les flores empiecen a brotar n'abril y mayu, darréu prodúcense los frutos, que maurecen ente agostu y setiembre. Los frutos son consumíos como fruta de tiempu.

Principales usos

Peracabo en freso o secu, frutu tienru fervíu, agua fresco, mermelada , llicor , en almíbar, postres , pasteles, galletes, dulces, en conserva, nieves y paletes.

Propiedaes

Nel sieglu XVI, Francisco Hernández de Toledo rellata: "el frutu ye bien astrinxente y destila una baba por demás glutinosa; ésta, untada, cura les fiebres, alministrar contra les disenteríes y les fories.

Pal sieglu XX, Maximino Martínez mentar como eficaz contra la llepra. Úsase comúnmente pa resolver trestornos del aparatu dixestivu, tales como foria rebalba y disentería.

La corteza ye la parte de la planta que más s'utiliza. Preparada en cocimientu xunto con cuachalalate (Amphipterygium adstringens) emplegar pa llavar firíes y llagues, y pa llograr una cicatrización más rápida; alministrada per vía oral, usar pa quitar el dolor de cintura.

Encamienta mazcásela pa curar el dolor de mueles y la tos. Tamién se refier preséu pa baxar la fiebre y contra la llepra. Atribúyense-y propiedaes aafrodisiaques y astrinxentes. ^[3]

Taxonomía

Cyrtocarpa procera describióse por Carl Sigismund Kunth y espublizóse en Nova Genera et Species Plantarum (quarto ed.) 7: 20, pl. 609. 1824.^[4]

Sinonimia

Dasycarya grisea Liebm.^[5]

Nomes alternos

La chupandía recibe otros nomes, que varien d'alcuerdu a la rexón onde s'atopa por casu:

Chupandía (Pue)
Baricoca, copalcocote, chucumpum (Gro)
Machocote, maxcocote, palu de chupandía (Oax)
Cocu de cuetu (Alto Balses).^[6]

Referencies

↑ Claudia Villanueva Coñongo (abril de 2006). «Cyrtocarpa Procera». Carauterización Parcial y Evaluación de la Estabilidá de la fruta Cyrtocarpa Procera caltenida por métodos combinaos. Consultáu'l 10 de febreru de 2012.
↑ Hernández F. (2009). «Botánica y Ecoloxía de Cyrtocarpa Procera». Archiváu dende l'orixinal, el 2016-03-06. Consultáu'l 10 de febreru de 2012.
↑ >Anónimu (2007). Opciones Alimenticies del Estáu de Puebla. Chupandía, Primera, SEMARNAT.
↑ «Cyrtocarpa procera». Tropicos.org. Missouri Botanical Garden. Consultáu'l 13 de xunetu de 2013.
↑ Cyrtocarpa procera en PlantList
↑ Bonilla, Barajas Morales y Lezama (2004). «sos0T_CVN5KDsgLVqJD-AQ&ved=0CCgQ6AEwAQ#v=onepage&q=Cyrtocarpa%20procera%20Kunth&f=false Cyrtocarpa Procera Kunth». Anatomía de Maderes de Méxicu. Consultáu'l 10 de febreru de 2012.

Bibliografía

CONABIO. 2009. Catálogo taxonómico de especies de México. 1. In Capital Nat. Méxicu. CONABIO, Mexico City.

[1] Claudia Villanueva Coñongo (abril de 2006). «Cyrtocarpa Procera». Carauterización Parcial y Evaluación de la Estabilidá de la fruta Cyrtocarpa Procera caltenida por métodos combinaos. Consultáu'l 10 de febreru de 2012.

[2] Hernández F. (2009). «Botánica y Ecoloxía de Cyrtocarpa Procera». Archiváu dende l'orixinal, el 2016-03-06. Consultáu'l 10 de febreru de 2012.

[3] >Anónimu (2007). Opciones Alimenticies del Estáu de Puebla. Chupandía, Primera, SEMARNAT.

[Trop-4] «Cyrtocarpa procera». Tropicos.org. Missouri Botanical Garden. Consultáu'l 13 de xunetu de 2013.

[5] Cyrtocarpa procera en PlantList

[6] Bonilla, Barajas Morales y Lezama (2004). «sos0T_CVN5KDsgLVqJD-AQ&ved=0CCgQ6AEwAQ#v=onepage&q=Cyrtocarpa%20procera%20Kunth&f=false Cyrtocarpa Procera Kunth». Anatomía de Maderes de Méxicu. Consultáu'l 10 de febreru de 2012.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]