Dignidá
La dignidá, o «cualidá de dignu» (del llatín: dignĭtas, y que se traduz por excelencia, grandor»), fai referencia al valor inherente al ser humanu pol simple fechu de selo, en cuanto ser racional, dotáu de llibertá.[1] Nun se trata d'una cualidá dada por naide, sinón consustancial al ser humanu.[2] Nun depende de nengún tipu de condicionamientu nin de diferencies étniques, de sexu, de condición social o cualesquier otru tipu.[3] Según la distinción introducida por Millán-Puelles, esta ye la dignidá ontolóxica, distinta a la dignidá adquirida, siendo esti últimu conceutu similar al del honor.[4]
Historia
editarOrixe de la idea de dignidá
editarLa idea de dignidá personal naz nel orixe del cristianismu.[5] L'home, al considerase «creáu a imaxe y semeyanza de Dios», considérase un suxetu llibre y polo tanto responsable de los sos actos. Los conceutos de llibertá y responsabilidá apaecen indisolublemente xuníos al de dignidá.[5] Al ocupar un llugar central na teoloxía cristiana los conceutos de culpa, pecáu, expiación y perdón, y al nun poder esistir culpa ensin llibertá d'eleición, la llibertá y la dignidá son tamién idees centrales del cristianismu.[5] Antes del cristianismu esistía la idea de llibertá y conceutos similares al de dignidá, como'l honor, pero estos postreros amestar a condiciones sociales particulares, non a tou ser humanu.
Esplicación filosófica
editarL'humanismu llegó a esplicar el conceutu de dignidá filosóficamente con argumentos racionales.[5] Encontó la idea de dignidá na llei natural.[6] D'esta manera, una idea que tuviera un orixe relixosu pasa a ocupar un llugar central nel pensamientu universal.[6]
Reconocencia xurídica
editarA pesar de ser una idea de llarga tradición, la reconocencia xurídica de la dignidá personal nun se produció hasta pasada la Segunda Guerra Mundial, cola Declaración Universal de Derechos Humanos aprobada en 1948.[7] El réfugu sufiertu por numberosos grupos de población mientres la guerra y los años anteriores a ella avivaron la reconocencia individual nes víctimes de la esistencia de daqué que nun-yos podíen robar: la llibertá interior. Esta reconocencia, esperimentáu por numberoses persones coles mesmes, xeneró tres la guerra un movimientu social a favor de la reconocencia xurídica de la idea de dignidá, cola esperanza de qu'episodios como los sufiertos nun volvieren repitir se.[8] La Declaración Universal de Derechos Humanos invoca nel so Preámbulu la dignidá intrínseca (...) de tolos miembros de la familia humana», pa depués afirmar que «tolos seres humanos nacen llibres ya iguales en dignidá y derechos» (artículu 1°).
Con posterioridá, el conceutu de dignidá humana foi retomáu polos dos pactos internacionales de derechos humanos de 1966 y pola mayoría de los preseos condenatorios d'una serie de práutiques o direutamente contraries al valor esencial de la persona, tales como la tortura, la esclavitú, les penes degradantes, les condiciones inhumanes de trabayu, les discriminaciones de too tipu, etc. Na actualidá, la noción de dignidá humana tien particular relevancia nes cuestiones de bioética.[9][10]
Coles mesmes, un gran númberu de constituciones nacionales, sobremanera les adoptaes na segunda metá del sieglu XX, faen referencia esplícita al respetu de la dignidá humana como fundamentu últimu de los derechos numberaos y como la finalidá esencial del Estáu de Derechu. En tal sentíu, destácase la Constitución alemana de 1949, que como reacción a les otomíes cometíes mientres el réxime nazi, establez nel so artículu 1° que: «La dignidá humana ye intanxible. Los poderes públicos tienen el deber de respetala y protexela».
La dignidá humana, contién elementos suxetivos, que correspuenden al convencimiento de que les condiciones particulares de vida dexen algamar la felicidá y d'elementos oxetivos, venceyaos coles condiciones de vida que tien la Persona, pa llograla. Siendo asina se determinó a la Dignidá Humana, como un derechu fundamental.
La ponderación d'estos elementos constitúi una parte importante de la evolución del derechu Constitucional de la mayoría de los países, según una de los sos mayores discutinios, sobremanera a la de sopesar la Dignidá Humana con otros derechos fundamentales.
La Corte Constitucional Colombiana, definió d'esta forma a la Dignidá Humana, na sentencia T 881 de 2002:[11]
"Una síntesis de la configuración jurisprudencial del referente o del conteníu de la espresión “dignidá humana” como entidá normativa, puede presentase de dos maneres: a partir del so oxetu concretu de proteición y a partir de la so funcionalidad normativa. Al tener como puntu de vista l'oxetu de proteición del enunciáu normativu “dignidá humana”, la Sala identificó a lo llargo de la xurisprudencia de la Corte, trés lineamientos escamplaes y diferenciables: (i) La dignidá humana entendida como autonomía o como posibilidá de diseñar un plan vital y de determinase según les sos carauterístiques (vivir como quiera). (ii) La dignidá humana entendida como ciertes condiciones materiales concretes d'esistencia (vivir bien). Y (iii) la dignidá humana entendida como intangibilidad de los bienes non patrimoniales, integridá física ya integridá moral (vivir ensin humildaciones). D'otru llau al tener como puntu de vista la funcionalidad, del enunciáu normativu “dignidá humana”, la Sala identificó trés lineamientos: (i) la dignidá humana entendida como principiu fundante del ordenamientu xurídicu y por tanto del Estáu, y nesti sentíu la dignidá como valor. (ii) La dignidá humana entendida como principiu constitucional. Y (iii) la dignidá humana entendida como derechu fundamental autónomu."
Definición
editarMientres enforma tiempu la dignidá esplicar en bona midida pola «autonomía» mesma del ser humanu d'escoyer les sos propies respuestes, cómo vieron yá Platón, Picu della Mirandola y Kant, pos solo'l que sabe y puede gobernase a sigo mesmu, según un principiu racional, resulta un suxetu llibre; al regular el so comportamientu según normes propies, según el significáu etimolóxicu de la voz griega 'autu-nomía', yá nun ye un meru súbditu, yá nun ta sol dictáu d'otru, sinón que ye un ciudadanu.
La educación xuega equí un papel importante, yá que l'auténticu exerciciu de la llibertá, más allá de l'arbitrariedá del comportamientu estrema, esixe la formación de la intelixencia y de la voluntá, facultaes específiques del espíritu humanu. Lóxicamente, el presupuestu ye'l de la esistencia de ciertu grau de llibertá posible nel ser humanu y la negación d'un determinismu radical. La universalización o globalización de la dignidá ye un presupuestu pa la consecución d'una verdadera emancipación y pacificación moral de la humanidá: el ser humanu, home o muyer, neñu o vieyu, enfermu o sanu, relixosu o atéu, malváu o benevolente, blancu o negru... ye «siempres dignu», porque puede decidir qué ser, porque nun ye solu lo que ye, sinón tamién les sos aspiraciones y proyeutos personales. Inclusive al ser más abyecto hai que reconoce-y la posibilidá de ser otra cosa que lo que paez. Asina, la vida humana ye respetable siempres porque pue ser daqué más que vida, vida con sentíu, esto ye, biografía.
La dignidá basar na reconocencia de la persona de ser merecedora de respetu, ye dicir que toos merecemos respetu ensin importar cómo síamos. Al reconocer y tolerar les diferencies de cada persona, por que ésta siéntase digna y llibre, afírmase la virtú y la mesma dignidá del individuu, encontáu nel respetu a cualesquier otru ser. Trátase d'una cualidá totalmente individual, de la persona concreta.[6] Considérase innata a cada persona. Hai de ser respetada por toos, pero nun ye dada por naide, la so esistencia nun depende de la reconocencia.[2] De la mesma, una persona digna puede sentise arguyosa de les consecuencies de los sos actos y de quien se vieron afeutaos por ellos, o culpable, si causó daños inmerecíos a otros. La mesma dignidá que nos pon percima de la naturaleza, pos podemos tresformala tamién en nós mesmos, contenela, regulala, fainos responsables. Un escesu de dignidá puede fomentar l'arguyu propio, pudiendo crear la sensación al individuu de tener derechos esclusivos (privilexos).
La dignidá refuerza la personalidá, fomenta la sensación de plenitú y prestu. Pa xustificar la esclavitú dicíase que l'esclavu nun yera persona humana, sinón un oxetu, al igual que xudíos, xitanos y homosexuales mientres el nazismu.
La dignidá ye reconocida polos seres humanos sobre sí mesmos, como un productu de la racionalidá, l'autonomía de la voluntá y el llibre albedríu, anque los críticos sobre esta forma d'asignar dignidá indiquen qu'esisten humanos que so esi criteriu nun podríen tenela: ñácaros, neños, menguaos psíquicos fondos, seniles, allunaos, etc.
Tamién esistieron y esisten persones, especialmente'l movimientu polos derechos animales, que tamién otorguen dalgún grau de dignidá a individuos d'otres especies animales pola so condición d'individuos con celebru que, poro, tamién tienen capacidá pa sentir; non ensin discutiniu yá que esta asignación de dignidá tamién siguiría siendo una reconocencia puramente humana.
Conclusivamente, la dignidá humana ye definida como "la categorización de les cualidaes inmanentes del Home".[12]
Ver tamién
editarBibliografía
editar- Castiella de Cortázar, Blanca (2015). «En redol a la fundamentación de la dignidá personal». Foro, Nueva dómina 18 (1): páxs. 61-80. ISSN 1698-5583. http://dx.doi.org/10.5209/rev_FORU.2015.v18.n1.49691. Consultáu'l 20 d'ochobre de 2016.
- Gómez Gallego, Rosada (2008). La dignidá humana nel procesu salú - enfermedá. Universidá del Rosario. ISBN 9789588378060.
- Spaemann, Robert (1988). «Sobre'l conceutu de dignidá humana». Persona y derechu: Revista de fundamentación de les Instituciones Xurídiques y de Derechos Humanos (19): páxs. 13-33. http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=630803. Consultáu'l 11 d'avientu de 2015.
- Corte Constitucional Colombiana [3]
- Antonio Pelé Un aproximamientu al conceutu de dignidá humana Universitas: revista de filosofía, derechu y política, Nᵘ 1, 2004-2005, páxs. 9-13.
- Roberto Andorno, "Human dignity and human rights as a common ground for a global bioethics" (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión). Journal of Medicine and Philosophy, 2009, vol. 34, nᵘ3, p. 223-240.
- "Dignidá de la persona humana", en: Catecismu de la Ilesia Católica, 3a. parte, 1a. seición, nᵘ1700 y ss..
- Erin Daly, Aharon Barak, Dignity Rights: Courts, Constitutions, and the Worth of the Human Person, 0812244400, 9780812244403 University of Pennsylvania Press
Notes
editar- ↑ Castiella de Cortázar, 2015, p. 76.
- ↑ 2,0 2,1 Castiella de Cortázar, 2015, p. 75.
- ↑ Castiella de Cortázar, 2015, p. 77.
- ↑ Castiella de Cortázar, 2015, p. 78.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Castiella de Cortázar, 2015, p. 70.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Castiella de Cortázar, 2015, p. 71.
- ↑ Castiella de Cortázar, 2015, p. 66.
- ↑ Castiella de Cortázar, 2015, p. 65.
- ↑ Roberto Andorno, "El principiu de dignidá humana nel bioderecho internacional". Boletín del Conseyu Académicu d'Ética en Medicina, Buenos Aires, Agostu 2011 [1] Archiváu 2016-03-04 en Wayback Machine
- ↑ Jesús Ballesteros, "Esixencies de la dignidá humana en Biojurídica", Bioeticaweb [2]
- ↑ http://www.corteconstitucional.gov.co/relatoria/2002/t-881-02.htm
- ↑ Hernández Gómez, José Ricardo (2010). Tratáu de Derechu Constitucional. Editorial Ariadna.
Enllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Dignidá.
Wikiquote tien frases célebres suyes o que faen referencia a Dignidá.
