Xeografía de Méxicu

Méxicu ye un país alcontráu nel estremu meridional d'América del Norte. Tien una mariña oriental bañada pol golfu de Méxicu, y el mar Caribe, que formen parte del océanu Atlánticu. Pel poniente, tien una enorme mariña bañada pol Océanu Pacíficu. Llenda al norte con Estaos Xuníos y al sur con Centroamérica, específicamente con Guatemala y Belize. Méxicu comparte una llarga frontera norte con Estaos Xuníos d'América y una al sur con Guatemala y Belice. Al este llenda col Golfu de Méxicu y al oeste col Océanu Pacíficu. Aproximao'l 85 % del país (con esceición de la península Yucatán y de les llanures costeres del este y noroeste) ta formáu por cadenes montascoses, pandos y numberosos valles. La sierra Madre Occidental y la sierra Madre Oriental cuerren paraleles a dambes mariñes. Ente elles atopa una vasta rexón de valles, altiplanicies y pandos (altitú media 2000 msnm.). Nel estremu sur de la altiplanicie tópense los visos más elevaos de Méxicu: el picu de Orizaba o Citlaltépetl, el Popocatépetl y el Iztaccíhuatl. El territoriu mexicanu entiende numberoses islles alcontraes na so mar patrimonial, de les que sobresalen la isla Guadalupe y l'archipiélagu de Revillagigedo. La superficie averada del país ye de 1 964 375 km², que lo alluguen nel décimu cuartu puestu a nivel mundial y el quintu n'América, dempués de Canadá, Estaos Xuníos, Brasil y la República Arxentina. Méxicu tien pocu más de 3200 km de llongura ente los sos puntos terrestres más alloñaos. La más amplia frontera de Méxicu ye la que comparte con Estaos Xuníos, d'un llargor de 3326 km lliniales, la mayor parte de la cual ta definida pol ríu Bravo, que ye tamién el más llargu del país. El restu d'esta frontera ye definida por una serie de marques artificiales y naturales. La frontera con Guatemala ta formada pelos ríos Suchiate, l'Usumacinta y tres llinies artificiales. El llargor d'esta frontera ye de 871 km. La frontera de 251 km con Belice coincide col calce del ríu Fondu.

Xeografía de Méxicu
Llocalización
Continente	América
Rexón	América del Norte
Carauterístiques xeográfiques
Superficie	1 964 375 km²
	1 959 248 km² (tierra)
	49 609 km² (agua)
Llinia de costa	11 122 km
Puntos estremos
Puntu más baxu	Llaguna Salada (-5 m)
Puntu más altu	Picu de Orizaba (5715 msnm)
Fronteres territoriales
•  Estaos Xuníos d'América	3.141 km
•  Guatemala	871 km
• Belize	251 km
• Plataforma continental	1000 mn
• Mar territorial	16 mn
[editar datos en Wikidata]

El mar patrimonial de Méxicu ta constituyíu por dos rexones: el mar territorial, que se mide dende la llinia costera hasta 25 km mar adientro; y la zona económica esclusiva, qu'algama 200 milles náutiques dende la mariña. La superficie del mar patrimonial mexicanu ye d'unos 2,7 millones de km².

Relieve natural

Mapa físicu de Méxicu, onde se señalen dalgunes de los accidentes y rexones más notables del país.

Dos grandes cadenes montascoses dan forma al relieve de Méxicu. Nel oeste, paralela a la mariña del Pacíficu, llevántase la pimpana sierra Madre Occidental, que s'estiende por unos 1250 km ente la frontera con Estaos Xuníos y la desaguada del ríu Lerma. La sierra Madre Occidental algama'l so puntu más altu nel cuetu Gordu, nel sur del estáu de Durango, con una altitú de 3340 msnm. La distancia que dixebra a esti cordal de les mariñes del golfu de California ye d'unos 300 quilómetros a lo más, nel norte de Sonora, anque la llanura costera del Pacíficu contráise gradualmente escontra'l sur, onde en Nayarit (sierra del Nayar) algama'l so anchor mínimo, d'unos venti quilómetros con respectu a la mariña del Pacíficu.

Al sureste alcuéntrase la sierra Madre Oriental, qu'empecipia mui cerca de la frontera mexicanu-estauxunidense y estiéndese 1350 km escontra'l sur hasta'l escudu Mixteco y l'exa Neovolcánico. El puntu más altu d'esta cadena montascosa ye la Peña Nevada, compartida polos estaos de Nuevo León y Tamaulipas, con 3664 msnm. La sierra Madre Oriental empieza como una cadena de cuetos de poca elevación, pero a midida que avanza escontra'l sur los sos altores álcense cada vez más, lo que pon de manifiestu que la gran actividá xeolóxica qu'anició la serranía tuvo'l so centru más prominente cerca de lo que güei ye l'Escudu Mixteco. Como nel casu de la sierra Madre Occidental, la Oriental tamién cuerre paralela a la mariña, anque la distancia ente'l piemonte y la mariña nunca ye tan amenorgada como nel occidente.

Ente estos dos grandes cadenes montascoses y la exa Neovolcánico, del cual vamos falar más embaxo, alcuéntrase la Mesa del Centru. Trátase d'una amplia pandu, a un altor permediu de 1200 msnm. Por cuenta de la presencia de los altos montes en tolos lladrales ye bastante seca, nella tán conteníes los desiertos de Chihuahua y el bolsón de Mapimí (esti postreru conocíu tamién como Contorna Lagunera), que son dalgunos de los puntos onde llueve menos en tol país. La Mesa del Centru ta estremada por una serie de pequeñes serranías d'escasu valumbu, conocíes nel so conxuntu como sierres Tresversales, conxuntu qu'entiende la sierra de Zacatecas, la de San Luis y la sierra del Argañal. Estes sierres estremen l'altiplanu en dos metaes, que dellos especialistes quixeron denominar Altiplanu Nortizu y Altiplanu Sur. Nesta última rexón alcuéntrase'l Bajío, una rica rexón agrícola compartida polos estaos de Guanajuato, Querétaro de Arteaga, Jalisco y Aguascalientes.

La Mesa del Centru ye llindada al sur pela exa neovolcánico. Trátase d'una cadena de volcanes que formen parte del llamáu Cinturón de Fueu del Pacíficu, carauterizáu pol so gran actividá volcánica. Empecipia nel estáu de Nayarit, y cuerre al oriente aproximao sobre la llinia del paralelu 19°. La Exa forma numberosos valles de tierres altes, ente ellos los de Toluca, Méxicu, y el Poblano-Tlaxcalteca, qu'agospien xuntos 24 millones de persones, equivalentes a pocu menos del 25% de la población mexicana. Nesta cordal alcuéntrense dalgunes de les mayores elevaciones del país, como'l picu de Orizaba, el Popocatépetl, y el Iztaccíhuatl. Anque los volcanes Fueu de Colima y Colima alcuéntrense más al sur, suelen considerase como parte d'esta exa. Tanto'l volcán de Fueu como'l Popocatépetl son monitoreados pol so incesante actividá volcánica. Forma parte d'esti cordal el célebre Paricutín, el volcán más nuevu del mundu, que foi vistu nacer por un llabrador purépecha de Michoacán, y soterró el pueblu de San Juan Parangaricutiro.

Al sur de la Exa Neovolcánico alcuéntrase la rexón más baxa de tol país. Esta rexón correspuende al calce mediu del ríu Balsas-Atoyac, y conozse precisamente como Depresión de la Balses; ye una rexón de clima bien calorosu, con vexetación de tipu subtropical. Anque ye una estensa rexón con abondosos recursos hídricos, ye una de les más despoblaes del país, debíu ente otres coses a que ta arrodiada per altos montes qu'enzanquen la so comunicación. La cuenca de la Balses empieza nel valle Poblano-Tlaxcalteca, pero por cuenta de que ésti ye una zona de tierres altes, nun se considera parte de la depresión. Al oriente la zona ta llindada pol Escudu Mixteco, que xune a la sierra Madre del Sur cola Exa Neovolcánico.

Ente la Depresión de la Balses y l'océanu Pacíficu atópase otra gran cadena montascosa, ésta ye la sierra Madre del Sur, que cuerre casi al ras de la mariña pacífica de los estaos de Jalisco, Michoacán de Ocampo, Guerrero y Oaxaca, onde conclúi nel ismu de Tehuantepec. La sierra Madre del Sur ta enllazada col cordal Neovolcánica y la sierra Madre Oriental pol escudu Mixteco, que como queda deducíu de los últimos párrafos constitúi unu de los puntos centrales de la oroxenia mexicana. L'Escudu Mixteco ye una de les zones más antigües del país. En redol a él desenvolviéronse notables procesos xeolóxicos que dieron orixe a los cuatro grandes cordales que percuerren el país.

Al oriente d'esti Escudu Mixteco alcuéntrase otra notable cadena montascosa, la sierra Madre d'Oaxaca, conocida tamién como sierra de Juárez. Estender pel norte d'Oaxaca y forma la llende natural col so vecín nortizu, Veracruz. El relieve de la sierra de Juárez ye abrupto, algama picos de más de 3000 msnm. Termina nel ismu de Tehuantepec, una zona baxa onde'l golfu de Méxicu y l'océanu Pacíficu topar a menor distancia nel territoriu mexicanu. La planicie del ismu ye atayada pola sierra Trevesada, que como'l so nome indica, traviesa la rexón de norte a sur. Al oriente d'ella atopen les sierres Madre de Chiapas y les serranías de Soconusco, qu'enmarquen la Mesa Central de Chiapas, una zona d'unos 1200 msnm de clima fríu en plena zona tropical. La sierra Madre de Chiapas tien el so picu culminante nel volcán Tacaná, a 4117 msnm, na frontera chiapaneca con Guatemala.

La planicie costera del Golfu ye abondo más amplia que'l so par del Pacíficu. Empieza nel nordeste de Coahuila y termina na cuenca del ríu Candelaria, nel estáu de Campeche. Ye una rexón de relieve más o menos planu (apenes atayáu pola sierra de los Tuxtlas y les serranías de Tamaulipas), que suel ser estremada en dos partes: la llanura septentrional, que s'alcuentra al norte del ríu Pánuco; y la meridional, en Veracruz y Tabasco. Al oriente de la llanura tabasqueña atópase la Plataforma de Yucatán, una estensa península de piedra caliar, que remaneció del mar depués del impautu d'un meteoritu a final de la yera mesozoica, solo carauterizada topográficamente por una leve serranía de 130 m d'altitú nel so puntu más altu, denomada La Sierrita.

Nel noroeste, la separación ente la península de Baxa California y el restu del territoriu continental ta ocupada pol golfu de California, declaráu patrimoniu de la Humanidá. La península bajacaliforniana ta travesada de norte a sur por un cordal conocida genéricamente col nome de sierres de Baxa California, anque recibe distintos nomes según la rexón. Una falla xeolóxica pasa mui cerca de la llinia costera de la península, lo que causa que bien amodo se tea dixebrando del continente americanu. Este mesmu procesu xeneró, al norte, ente la sierra de Juárez y la sierra Cucapá una depresión conocida como: Llaguna Salada, que ye la zona más baxa del país. En dellos sieglos, la falla de San Andrés va convertir a Baxa California y California nuna enorme isla.

Mariña de Méxicu

Ver tamién: Entidaes federatives de Méxicu por Mariña

Mariña de Méxicu por entidaes federatives

Nᵘ	Nome	Mariniegu (km)	%
01	Baxa California Sur	2131	19,2
02	Baxa California	1493	13,4
03	Sonora	1209	10,9
06	Sinaloa	622	5,6
13	Nayarit	296	2,7
11	Jalisco	351	3,2
17	Colima	142	1,3
15	Michoacán	228	2,0
08	Estáu de Guerrero	522	4,7
07	Oaxaca	568	5,1
14	Chiapas	266	2,4
04	Quintana Roo	1176	10,6
12	Yucatán	340	3,1
10	Campeche	425	3,8
16	Tabasco	200	1,8
05	Veracruz de Ignacio de la Llave	720	6,0
09	Tamaulipas	433	3,9

Méxicu tien 11 122 km de mariña continental bañáu por dos grandes océanos, el Pacíficu y l'Atlánticu, tantu a la parte del golfu de Méxicu como al mar Caribe. Diecisete entidaes federatives tienen mariniega y quince nun lu tienen: Chihuahua, Coahuila de Zaragoza, Nuevo León, Durango, Zacatecas, San Luis Potosí, Aguascalientes, Guanajuato, Querétaro, Estáu d'Hidalgo, Puebla, Estáu de Méxicu, Distritu Federal, Tlaxcala y Morelos.

El mayor mariniegu correspuende al Pacíficu, que baña 11 estaos y tien un llargor de 7828 km. La llinia de la mariña del Pacíficu tien como principal carauterística la península de California, que crea un llargu entrante de 1200 km de llargor, el golfu de California o mar de Cortés, abrigáu de les corrientes océaniques direutes. Nesta llarga mariña danse toa clase de mariñes, dende les predreses y serrapatoses con altos cantiles, pasando peles zones llanes con estenses y arenoses sableres hasta les llanures mareales con pervalibles ecosistemes. La mariña del Pacíficu puede considerase estremáu en dos: la mariña de la península de California, con más de 3600 km de llargor y dos riberes bien distintos, l'abierta al océanu y l'interior más protexida; y la mariña dafechu continental, qu'empezaría nel estremu noroccidental na desaguada del ríu Colorado y que s'estendería primero en direición suroeste hasta'l cabu Corrientes, y depués empondríase cada vez más al este hasta algamar la desaguada del Ocós, nel golfu de Tehuantepec, la mariña meridional del ismu de Tehuantepec.

La mariña de l'aguada atlántica tien un llargor de 3294 km y baña seis estados. Tamién puede considerase estremáu en dos partes: el norte, correspondiente a la ribera del golfu de Méxicu, qu'empezaría na desaguada del ríu Grande y describiría un ampliu arcu en direición sur hasta volver cerrase escontra'l norte nel estremu de la península de Yucatán; y el que correspuende al mar Caribe, de menos de 1000 km, na parte oriental de la península del Yucatán mexicana y que diría dende'l cabu Catoche hasta la desaguada del ríu Fondu na badea de Chetumal.

Na tabla al marxe, ordenada xeográficamente, recuéyense les mariñes estatales del país.

Puntos estremos de Méxicu

Los puntos estremos del país, referíos a la so llatitú y llargor, son, pal Méxicu continental:

• puntu más septentrional: Monumentu 206, nel pobláu mexicalense de Los Algodones, Baxa California, frontera con Estaos Xuníos (32°38′N 114°45′W)
• puntu más occidental: cerca de Tijuana, Baxa California (32°32′N 117°5′W)
• puntu más meridional: Desaguada del ríu Suchiate cerca de Ciudad Hidalgo, na frontera con Guatemala, al sur de Tapachula, Chiapas (14°32′27″N 92°13′0″W)
• puntu más oriental: cerca de Cancún, Quintana Roo (21°8′N 86°44′W).

Si se consideren les zones insulares, solamente camuden :

• puntu más occidental: roca Elefante na isla Guadalupe, nel Océanu Pacíficu (29°4′N 118°26′W).
• puntu más oriental: punta sureste d'isla Mujeres, Quintana Roo (21°11′N 86°42′W).

Ver tamién: Puntos estremos de Méxicu

Hidroloxía

Ver tamién: Ríos de Méxicu

La presencia d'enormes cadenes montascoses nes cercaníes de les mariñes causa que los ríos de Méxicu sían polo xeneral curtios, innavegables y con un caudal relativamente modestu. Esto ye especialmente ciertu nel Pacíficu en que la so aguada, sicasí, desagüen dalgunos de los ríos más llargos de Méxicu.

Méxicu tien cuarenta y dos ríos principales, que pueden arrexuntase en tres vertientes:

• l'aguada occidental correspuende al Pacíficu;
• la oriental al golfu de Méxicu y al mar Caribe;
• y esiste amás una aguada interior, conformada por tolos ríos que nun tienen salida a nengún de los mares nin desagüen nuna cuenca con desaguadoriu marín.

La Comisión Nacional de l'Agua (Conagua) estremó Méxicu, hidrológicamente, en 13 Rexones Hidrolóxicu-Alministratives, que son agrupaciones de cuenques que procuren respetar les llendes municipales, pa integrar con facilidá la xestión socioeconómica. De la mesma, estes rexones alministratives subdividir en 37 rexones hidrolóxiques, que tienen un nivel de escurrimiento similar (lleguen hasta 33 en númberu, pero la nᵘ 24 ta repitida) nes que tán arrexuntaes les 718 cuenques hidrográfiques del país. Conagua ye l'órganu alministrativu, normativu, téunicu y consultivu encargáu de la xestión de diches rexones hidrolóxiques. Nel cuadru axuntu recuéyense tantu les 13 Rexones Hidrolóxicu-Alministratives como les 37 rexones hidrolóxiques, utilizándose'l siguiente códigu de colores pa reflexar l'aguada:

Les más húmedes son la del Usumacinta-Grijalva, la del Papaloapan, la de Coatzacoalcos, y la llamada Mariña de Chiapas. Los trés primeres correspuenden a l'aguada del golfu de Méxicu, y la postrera al Pacíficu. Los cuatro alcontrar nos estaos del sureste de Méxicu. Nel puntu contrariu, les más seques son les d'El Vizcaín, Madalena y Llaguna Salada, na península de Baxa California; y la de Sonora, nel estáu del mesmu nome.

Según el Institutu Nacional d'Estadística, Xeografía ya Informática (INEGI), los ríos más caudalosos son l'Usumacinta, que desalluga 900 000 l/s nel golfu de Méxicu, y el Grijalva, con 700 000 l/s, tamién nel golfu. Dambos formen parte de la rexón hidrolóxica 30, de Usumacinta-Grijalva, la más húmeda del país. Sicasí, trátase de ríos relativamente curtios.

El ríu Bravo, el más llargu de los que rieguen el país, apenes desalluga 120 000 l/s na aguada oriental. El sistema Lerma-Chapala-Santiago, que riega una de les zones más densamente poblaes del país, apenes tien una capacidá de 8500 m³ añales de escurrimiento, contra los más de 50 000 del ríu Usumacinta.

L'aguada interior ta formada por rexones zarraes que torguen la salida de les sos agües al mar. Les más importantes son les de los ríos Nazas y Aguanaval, que s'alcuentren nos estaos de Zacatecas, Durango y Coahuila. Les sos agües son enriaes pa dotar d'agua ciudad tan importantes como la zona metropolitana de Torreón, qu'alluga a más d'un millón de persones, según los estensos cultivos de la Contorna Lagunera. Sicasí, tratar de ríos con escasu caudal, que nun son abondos p'abastecer la demanda de la rexón.

Esisten amás numberoses y pequeñes cuenques llacustres, ente les qu'hai que destacar les de los llagos Pátzcuaro y Cuitzeo, en Michoacán de Ocampo. Formaba parte d'esti grupu la cuenca del llagu de Texcoco, que sicasí, foi abierta artificialmente escontra'l ríu Tula, col propósitu de desecar los más de mil quilómetros de superficie llacustre, nos que güei s'asitia la Ciudá de Méxicu.

Clima

El territoriu mexicanu ta allugáu al altor del Trópicu de Cáncer. Les sos condiciones climátiques varien: aridez nel norte del territoriu, climes templaos, húmedos y subhúmedos nel sur, sureste y climes fríos o templaos nes rexones xeográfiques elevaes. Al norte del país, na frontera colos Estaos Xuníos, el territoriu ye semidesértico, con clima grebu. Escontra'l sur-sureste atópense selves tropicales, zones pantanoses na rexón norte del estáu de Tabasco.

El clima de Méxicu, al igual que'l de cualesquier otra parte del planeta, ye resultáu de la interacción de diversos fenómenos atmosféricos y xeográficos, y ye unu de les traces del mediu físicu más influyente nes actividaes humanes. La distinta rellación ente los fenómenos atmosféricu y xeográficu provoca la diversidá climática.

L'allugamientu de Méxicu nes cercaníes del Ecuador y el fechu de ser travesáu pol Trópicu de Cáncer tienen una gran importancia, pos ente 50 y 60 per cientu de los rayos solares cayen na so superficie, lo cual déxa-y tener un clima que, en principiu, podría catalogase como tropical y templáu.

Les temperatures del país non solo tán en función del impautu de los rayos solares, pos aquelles aumenten conforme l'altitú averar al nivel del mar y mengüen en razón del aumentu de la mesma. Por casu, la ciudá de Méxicu alcontrar a 2.240 msnm y tien una temperatura medio de 15º C, ente que el puertu de Veracruz, que s'alluga a nivel del mar, ye de 25º C.

Otros factores d'importancia pa determinar el clima son les barreres meteorolóxiques (que llinden la entrada del aire húmedo), la distancia al mar (que determina en cierta midida la aridez) y les corrientes marines (como la corriente fría de California y la templada del Golfu), que modifiquen el clima nes mariñes del país, pos tresporten el calor del Ecuador escontra los polos.

• Usu del suelo *

Altitúes y depresiones xeográfiques importantes de Méxicu

Mapa de Méxicu cola Clasificación Climática de Köppen

Acordies cola Clasificación climática de Köppen, Méxicu cunta colos siguientes climes:

Climes Tropicales

• Af, Tropical con agües tol añu o Ecuatorial, Ye'l llar de les selves altes perennifolias que se distribúi principalmente na frontera de los estaos de Tabasco y Chiapas lo mesmo que de Veracruz y Oaxaca (selva de los Chimalapas). Delles ciudaes carauterístiques son Palenque, y el conceyu de Martínez dela Torre en Veracruz.

• Am, Tropical monzónicu, desenvuélvese alredor del clima Af como transición col Aw ya inclúi los mesmos estaos de Tabasco, Chiapas, Veracruz y Oaxaca. Minatitlán, Tuxtepec, Coatzacoalcos, Heroica Cárdenas y Villahermosa son ciudaes carauterístiques d'esti Clima

• Aw, Tropical con agües pel branu, desenvuélvese principalmente pola mariña del Pacíficu dende'l sur de Mazatlán hasta la frontera con Guatemala, y zones baxes circundantes, lo mesmo que na península de Yucatán y remanentes de la Planicie del Golfu de Méxicu en Veracruz. Munches tienen esti clima, ciudaes con más de 100,000 habitantes son: Acayucan, Tuxtla Gutierrez, Playa del Carmen, Puerto Vallarta, Acapulco, Colima, Chetumal, Iguala, Manzanillo, Campeche, Mérida, Ciudad del Carmen, Cancún, Tapachula, Lázaro Cárdenas y Tehuantepec.

Climes Secos

• BWh, Grebu Templáu, son el nucleu o'l centru más grebu de los 2 principales desiertos de Méxicu, el desiertu de Sonora (incluyendo la península de Baxa California), y les zones baxes del desiertu de Chihuahua, carauterizáu pola cuenca del Nazas o'l Bolsón de Mapimí. Delicies, Mexicali, Torreón, San Luis Río Colorado, Ríu Verde, Monclova, Guaymas, Hermosillo, La Paz, Ciudad Obregón, Los Mochis y Los Cabos conformen un grupu de ciudaes que tienen esti clima.

• BWk, Grebu Fríu, desenvuélvese principalmente nel norte de Chihuahua, formando parte del desiertu de Chihuahua. Esistiendo tamién en zones altes de la sierra de San Pedro Mártir y l'altiplanu mexicanu en San Luis Potosí, como nota importante, esti clima atópase na Isla Guadalupe a nivel del mar. Ciudad Juárez ye la ciudá más importante en Méxicu perteneciente a esti clima.

• BSh, Semiárido Templáu, naturalmente ye un clima de transición ente'l grebu y el subhúmedo y alcuéntrase principalmente nel nordeste y noroeste del país según en zones d'altor mediu alredor del altiplanu mexicanu como son n'árees importantes del bajío y San Luis Potosí. Nel sur, la zona de Tierra Caliente y el valle d'Oaxaca tienen esti tipu de clima. Ye'l segundu clima con más población nes ciudaes con más de 100,000 habitantes, lo que lo fai bien carauterísticu en Méxicu. De siguío se enlistan les ciudaes con esti clima: Ciudá Acuña, Saltillo, Nuevo Laredo, Piedras Negras, San Francisco del Rincón, Monterrey, Tehuacán, Celaya, Querétaro, Reynosa, Cd. Victoria, Navojoa, Culiacán, Mazatlán y Tecomán.

• BSk, Semiárido Fríu, al igual que'l semiárido templáu, ye una zona transitoria, pero alcuéntrase principalmente en zones altes del centro-norte del país, carauterizáu pola so vexetación estepárica, pero tamién inclúi una'l semiárido con carauterístiques mediterránees nel norte de Baxa California. Ciudá Cuauhtemoc, Chihuahua, Parral, Durango, Pachuca, Zacatecas, Aguascalientes, Fresnillo, Tulancingo, San Juan del Ríu, San Luis Potosí, Tula, Tijuana y Ensenada son ciudaes con esti clima.

Climes Templaos

• Csa, Mediterraneu con branu templáu (subtropical), esti clima ye raru en Méxicu y atópase principalmente en Baxa California na rexón mediterránea carauterizada principalmente por un clima semiárido, sicasí esti clima desenvolver a altores medios capaces de captar el mugor proveniente del océanu. Per otru llau, esiste una rexón peculiar nel norte de Sonora, que nun cumple cabalmente col clima típicu mediterraneu, como lo son los branos secos. Esta rexón onde s'alcuentren Nozales y Cananea, ye pel branu onde más precipitaciones tien, sicasí la temporada de precipitaciones ye tardida, y tien seques intermitentes. El fenómenu de seques intermitentes tamién asocede pel hibiernu, finalmente detéctase que pola evapotranspiración condicionada a la temperatura, esta rexón tien una seca puntual más pronunciada pel branu, xusto dempués de la primavera, que pel hibiernu, lo que-y da la carauterística de clima mediterraneu. Tecate ye'l principal esponente d'esti clima, ente que la ciudá de Nozales transita ente esti clima y el BSk dependiendo del periodu históricu de la so carta climática.

• Csb, Mediterraneu con branu nidiu (templáu), desenvuélvese principalmente nes sierres de Juárez y San Pedro Mártir, según nes llamaes "islles del cielu" nos montes del norte de Sonora, cerca de Cananea.

• Cwa, Subtropical con estación seca, Esti clima atópase-y esvalixáu por tol país, la mariña tamaulipeca, la cuenca del llagu de Chapala y el Bajío son les principales zones con esti clima, tamién s'atopa'l piedemonte de la Sierra Madre Occidental y la Huasteca Potosina. Ye'l 3er clima con más población nes ciudaes con más de 100,000 habitantes, ente elles tán: Guanajuato, La Piedá, Salamanca, León, Tepatitlán de Morelos, Moroleón, Ocotlán, Irapuato, Zamora, Guadalaxara, Tepic, Cuautla y Oaxaca.

• Cwb, Templáu con iviernu secu, ye'l principal esponente de les sierres más importantes del país, La Sierra Madre Occidental y l'Exa Neovolcánico, tamién inclúi la parte norte de la Sierra Madre Oriental y la Sierra Madre del Sur nes partes más altes. La vexetación ye bien carauterística poles sos encines y pinos. Ye'l clima cola mayor población en ciudaes con más de 100,000 habitantes (un 38% de la población), como lo son: Valle de Méxicu, Toluca, San Cristóbal de las Casas, Tlaxcala, Puebla, Orizaba, Morelia, Uruapan, Santiago Tianguistenco.

• Cwc, Subpolar con iviernu secu, ye un clima desaxeradamente estrañu nel país, la Conagua nun tien nenguna estación climatolóxica con estes carauterístiques, sicasí deduzse por interpolaciones y modelos climáticos, según les carauterístiques de la flora que coesiste qu'esti clima esiste na Sierra de Arteaga, solamente nos montes más altos de la rexón como en La Marta. Tamién se deduz qu'esisten círculos concéntricos ente los climes Cwb y los glaciares de la Exa Neovolcánico que presenten estes carauterístiques.

• Cfa, Subtropical húmedu, alcontrar nes rexones medies de la Sierra Madre Oriental nos estaos de San Luis Potosí, Hidalgo, Puebla, Veracruz y Oaxaca, más conocíu como'l Monte Mesófilo, y en transición cola Selva. Esisten árees na Sierra Madre Occidental, ente Chihuahua y Sinaloa, que nun atopen otra categoría que pueda describilos y por esclusión entren nesti clima, una y bones esta zona tien una pequeña estación seca na primavera. Tamién esiste na frontera ente Tamaulipas con Texas, nel rincón qu'esiste cola mariña del golfu de Méxicu, la mesma zona ye una estensión d'esti clima bien carauterísticu nel sur de EE. XX. Les ciudaes con esti clima son Matamoros y Córdoba.

• Cfb, comúnmente llamáu oceánicu, polos llugares nel mundu onde s'alcuentra, esti clima alcuéntrase principalmente na Sierra Madre Oriental, captando toa'l mugor proveniente del Golfu de Méxicu, y torgando que llegue a los pandos. Esta zona ye'l meyor esponente del monte mesófilo en Méxicu. Tamién esisten zones na Sierra Madre Occidental que por esclusión se -y asignó esti clima, yá que entá teniendo una pequeña estación seca en primavera, nun coincide con otros climes. La ciudá de Xalapa ye'l principal esponente d'esti clima.
• Cfc, llamáu tamién Subpolar con agües tol añu, Alcontrar na zona más elevada de la Sierra de San Pedro Mártir según el rexistru d'una estación climatolóxica llamada Observatoriu a un altor de 2830 msnm y principalmente na arca de Perote na comunidá d'El Coneyu y Tembladeras

Climes Fríos

• ET, Tundra que nel casu de Méxicu tien una carauterística Alpina, alcuéntrase principalmente en penriba de los 4,000 msnm nos picos del Popocatepetl, Ixtacihuatl, Picu de Orizaba, Malinche y Neváu de Toluca.

• EF, Glaciar, son los glaciares alcontraos nos más altos picos de los montes antes mentaes.

la lletra x' nel cambéu de Enriqueta García a la clasificación de Köppen, usada oficialmente poles entidaes de gobiernu mexicanu, espliquen dalgunes de les acepciones o climes que s'otorgaron por esclusión a les carauterístiques descrites primeramente, principalmente na Sierra Madre Occidental y na planicie tamaulipeca.

Xeoloxía de Méxicu

Artículu principal: Xeoloxía de Méxicu

El territoriu contién gran diversidá de formaciones xeolóxiques. Nel centru contién zones montiegues, llagos y montes con actividá volcánica siendo la franxa del "exa Volcánica", que crucia los estaos de Colima, Michoacán, Estáu de Méxicu, Ciudá de Méxicu, Puebla, Tlaxcala y Veracruz, la de mayor actividá na actualidá. La península de Yucatán

Definición constitucional de territoriu nacional

Según dictamina l'artículu 42 de la Constitución Política de los Estaos Xuníos Mexicanos: "El territoriu nacional entiende: el de les partes integrantes de la Federación; el de les islles, incluyendo los petones y cayos nos mares axacentes; el de la isla Guadalupe y les Revillagigedo asitiaes nel Océanu Pacíficu; la plataforma continental y los zócalos submarinos de les islles, cayos y petones; les agües de los mares territoriales na estensión y términos qu'afite'l derechu internacional y les marítimes interiores, y l'espaciu asitiáu sobre'l territoriu nacional, cola estensión y modalidaes qu'estableza'l mesmu derechu internacional."

Ver tamién

• Mesa del Centru
• Islles de Méxicu
• Rexones peninsulares de Méxicu
• Xeoloxía de Méxicu
• Volcanes de Méxicu

Referencies

Méxicu ye unu de los países más bellos nel mundu, por cuenta de la so gran diversidá de distintos tipos

• Datos: Q580061
• Multimedia: Geography of Mexico