Ferdousí
Hakim Abol-Qasem Ferdousí-y Tusí (en persa: حکیم ابوالقاسم فردوسی توسی[3]) (940, Tus – circa 1020, Tus), más conocíu como Ferdowsi, Ferdousí o Firdawsi, ye dablemente'l poeta persa más reconocíu. Ye universalmente conocíu por ser l'autor del inmortal Shāhnāma o Llibru de los Reis, epopeya nacional de Persia, anguaño Irán, y la mayor epopeya enxamás escrita por un namái autor. Ye consideráu l'escritor más importante de la llingua persa y unu de los más célebres de la lliteratura universal. Dióse-y el nomatu de «El Señor de la Pallabra».
Ferdousí | |
|---|---|
.jpg) | |
| Vida | |
| Nacimientu | Tus, 940[1] |
| Nacionalidá |
Imperio samánida Imperiu gaznávida |
| Muerte | Tus, 1020[1] (79/80 años) |
| Sepultura | Tus |
| Estudios | |
| Llingües falaes | persa[2] |
| Oficiu | poeta, escritor |
| Trabayos destacaos | Shahnameh |
| Creencies | |
| Relixón | xiísmu |
 | |
Biografía
editar
Pertenecía a una familia de ricos nobles terratenientes (dehqan). Casi tola so vida permaneció na rexón del Gran Jorasán, que tomaba les trés provincies orientales del Irán actual, llegando pel norte a Samarcanda y Bukhará (Uzbequistán actual), parte de Taxiquistán y la parte oeste d'Afganistán. Con éses movióse nel interior de la so estensa provincia viaxando ente Balj, Ghazni y los territorios asitiaos al norte del ríu Oxus.
Caltuvo la pureza de la llingua persa na qu'escribió les sos obres y magar que s'islamizó, nun arabizó los sos vezos nin la so llingua: los dehqans en particular guardaben más estrechamente que'l pueblu les antigües tradiciones orales, los mitos y lleendes perses antiguos. Ferdousí supo aprovechar esta circunstancia pa ellaborar la so epopeya y ellaborar un monumentu lliterariu colo que vio que se taba entamando a perder. Aprovechó'l trabayu de los poetes épicos de la xeneración anterior, como'l del bardu de la corte samaní y poeta zoroastrianu Daqiqi, autor d'una obra inacabada, y prosiguióla, de mou qu'esos milenta versos más o menos quedaron incorporaos a la so gran epopeya Shahnamé, que cunta con 60.000 y ye la epopeya más llarga de la lliteratura tres el Majabhárata.
El trabayu de recuperar tol pasáu, hestoria, mitos y lleendes d'Irán nesta xigantesca epopeya sumiólu mientres trenta años, tantu que desdexó los sos queferes como terrateniente y viose empuestu a vender munches de les sos tierres. Cuando'l Shahnamé tuvo termináu haza 1010, la dinastía Samaní fuera derrocada pola Gaznaví, que nada tenía que ver nin n'orixe nin en llingua cola anterior. Los gaznavíes yeren un pueblu túrquicu d'Asia Central y de fala y cultura túrquica, y, cuando Ferdousí apaeció na corte del gran sultán Mahmud de Ghazni nun foi bien recibíu, yá qu'allababa a una dinastía que nun yera la suya y del pasáu, daqué políticamente incorreuto. L'héroe del poema Rostam ye persa, noble; el sultán yera d'orixe humilde y nun podía identificase con él, col so llinaxe, colos sos vezos, cola so llingua; amás, los turanios (turcos d'Asia Central) quedaben en mal llugar na obra, y magar que'l sultán prometió-y a Ferdousí un dinar d'oru per cada versu (60.000), al pagar dio-y un dírham de plata per cada versu; ofendíu'l poeta, salió del palaciu y según la lleenda dio tol dineru a un vendedor ambulante. Pa cuelmu'l sultán yera suní y Ferdousí chiíta; el poeta dedicó al sultán versos de chancies sobre'l so orixe humilde de fíu de cocineru de la corte samaní. Medrosu de que s'enterara, fuxó a Herat y unos meses dempués a Tus, y d'ellí a Mazandarán. Nesta última provincia foi au atopó a un mecenes nel rei llocal de la rexón, Shariyar, que sí yera persa, anque-y pidió que destruyera los sos versos satíricos escontra'l sultán. Desconozse la fecha exauta de la so muerte, que pudo asoceder ente 1020 y 1025.
Ver tamién
editarReferencies
editar- ↑ 1,0 1,1 Afirmao en: autoridaes BNF. Identificador BnF: 11902551m. Data de consulta: 10 ochobre 2015. Autor: Biblioteca Nacional de Francia. Llingua de la obra o nome: francés.
- ↑ Biblioteca Nacional de Francia. «autoridaes BNF» (francés). Consultáu'l 10 ochobre 2015.
- ↑ En treslliteración más refecha, Ḥakim Abo-l-Qâsem Ferdousi-y Tusi o Ṭusi
Bibliografía adicional
editar- E.G. Browne. Literary History of Persia. (Four volumes, 2,256 pages, and twenty-five years in the writing). 1998. ISBN 0-7007-0406-X
- Jan Rypka, History of Iranian Literature. Reidel Publishing Company. 1968 OCLC 460598ISBN 90-277-0143-1
Enllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Ferdousí.
