Gabriel Narutowicz
Gabriel Narutowicz (17 de marzu de 1865, Telšiai – 16 d'avientu de 1922, Varsovia) foi un inxenieru polacu especializáu n'hidroeléctriques, que se convirtió en ministru d'Obres Públiques del so país y segundu presidente de Polonia en 1922, sol réxime de la Segunda República Polaca.
Gabriel Narutowicz | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
11 avientu 1922 - 16 avientu 1922 ← Józef Piłsudski - Stanisław Wojciechowski →
| |||||
| Vida | |||||
| Nacimientu | Telšiai, 17 de marzu de 1865[1] | ||||
| Nacionalidá |
 Imperiu Rusu  Segunda República Polaca | ||||
| Muerte | Varsovia[2], 16 d'avientu de 1922[1] (57 años) | ||||
| Sepultura |
Catedral de San Juan de Varsovia (es)  | ||||
| Causa de la muerte | mancada por arma de fueu | ||||
| Asesín | Eligiusz Niewiadomski | ||||
| Familia | |||||
| Fíos/es | 2 | ||||
| Hermanos/es |
Stanisław Narutowicz (es) | ||||
| Estudios | |||||
| Estudios |
Universidá Estatal de San Petersburgu 1886) Escuela Politéunica Federal de Zúrich Universidá de Zúrich Liepāja Gymnasium (en) | ||||
| Llingües falaes | polacu[3] | ||||
| Oficiu | políticu, diplomáticu, profesor universitariu, inxenieru civil, ministru de Rellaciones Esteriores | ||||
| Llugares de trabayu | Zúrich | ||||
| Premios | |||||
| Creencies | |||||
| Relixón | Ilesia Católica | ||||
| Partíu políticu |
Polish People’s Party “Wyzwolenie” (en) | ||||
 | |||||
Primeros años
editarGabriel Narutowicz nació nuna familia terrateniente de l'aristocracia szlachta en Telšiai, ciudá de l'actual Lituania que yera rexida entós pol Imperiu rusu, de fechu la familia de Narutowicz yera en parte lituana. Al morrer el so padre en prisión por sofitar la sulevación de payares de 1863, Narutowicz y la so familia treslladar a Liepāja, Letonia, en 1873.
Narutowicz acabó los sos estudios en Letonia y allegó a San Petersburgu pa estudiar nel Institutu de Física Matemática, pero per enfermedá tuvo d'abandonar dichu enfotu. Aun así llogró dirixise a Suiza pa estudiar ellí nel Politéunicu de Zúrich ente 1887 y 1891. Ellí sofitó a emigraos polacos que fuxíen de les autoridaes ruses y contactóse col partíu polacu Proletariat formáu por polacos independentistes nel exiliu. Ante ello, Narutowicz foi torgáu pol gobiernu rusu de retornar a Polonia y llanzóse una orde d'arrestu contra él si entraba a territoriu polacu.
Carrera en Suiza
editarAl acabar los sos estudios Narutowicz llogró'l so primer trabayu como inxenieru na construcción del ferrocarril de St. Gallen, onde destacó prontamente pol so talentu. En 1895 foi designáu xefe d'obres nel ríu Rin y se nacionalizó suizu; al añu siguiente los sos proyeutos y obres fueron exhibíos na Esposición Internacional de París y convirtióse n'unu de los pioneros de la electrificación masiva de Suiza, dirixendo tamién la construcción de numberoses plantes hidroeléctriques en Suiza y Austria.
En 1907 Narutowicz yera yá profesor del Politéunicu de Zúrich y foi decanu de la institución ente 1913 y 1919. Al españar la Primer Guerra Mundial cooperó coles autoridaes suices n'ayuda a les víctimes de la guerra en Polonia y xuntóse a les idees polítiques de Józef Piłsudski. En setiembre de 1919 Narutowicz foi convidáu pol gobiernu polacu pa volver al so país y ayudar na reconstrucción d'ésti, lo cual aceptó.
Vida política en Polonia
editarEn volviendo a Polonia, Narutowicz foi designáu ministru d'Obres Públiques el 20 de xunu de 1920 nel gabinete de gobiernu del Primer Ministru de Polonia Władysław Grabski, mientres el mariscal Józef Piłsudski yera xefe d'Estáu. Narutowicz retuvo esi puestu magar camudar cuatro veces la xefatura del gabinete, gracies al so talentu y capacidá téunica, aprovechando la so vasta esperiencia llaboral en Suiza pa reconstruyir Polonia. Alministrador eficaz, so la so direición reconstruyéronse cerca de 270 000 edificios, 300 pontes y 200 quilómetros de ferrocarril, diseñando tamién diques y plantes hidroeléctriques, amás de trabayar nel control de les corrientes del Vístula.
Narutowicz participó dempués na delegación polaca a les Conferencies de Xénova d'abril de 1922, con notable ésitu, polo cual pasó del Ministeriu d'Obres Públiques al d'Asuntos Esteriores el 28 de xunu de 1922. N'ochobre del mesmu añu volvió participar nuna delegación polaca en Tallin (Estonia). Nes eleiciones llexislatives del mes de payares de 1922 Narutowicz xunir a la "Unión Nacional Popular", el partíu sofitáu pol mariscal Józef Piłsudski pero nun llogró un escañu parllamentariu. Sicasí, pocos díes dempués quedó sorprendíu al ser escoyíu como candidatu a la eleición presidencial pol Partíu Popular Polacu Wyzwolenie (en polacu Polskie Stronnictwo Ludowe “Wyzwolenie").
El mesmu mariscal Józef Piłsudski pidió a Narutowicz abstenese de participar, ensin ésitu, en tanto'l puestu presidencial nun yera escoyíu por votación direuta sinón polos miembros del parllamentu polacu. Pa sorpresa xeneral, el "Partíu Popular Polacu Piast" (en polacu Polskie Stronnictwo Ludowe “Piast”) sofitó a Narutowicz xunto con parte de la esquierda y los representantes de les minoríes nacionales, ganando la presidencia pa Narutowicz por 289 votos contra 227, siendo que s'esperaba'l sofitu del "Piast" a los candidatos aliaos cola derecha.
Tres la eleición, Narutowicz asumió'l poder el 11 d'avientu de 1922 pero metanes una fola de protestes caleyeres de grupos nacionalistes y de derecha, que lu acusaben de "pro xudíu, masón y atéu" y de ser escoyíu "solo por colloraos, xudíos y aleesquites", al estremu d'encarar una manifestación opositora en Varsovia asitiada nel so propiu camín a la ceremonia de xuramentu nel Sejm. La so cercanía al mariscal Piłsudski tamién foi motivu de severes crítiques. Al notar que gobernaría con un Sejm contrariu y ensin mayoría parllamentaria, Narutowicz trató d'incluyir a los sos adversarios nel gobiernu, en tanto él mesmu considerábase un candidatu de circunstancies qu'escarecía de venceyos con dalgún partíu en concretu, menos entá colos partíos d'esquierda o de minoríes étniques.
Pocos díes dempués, el 16 d'avientu, Narutowicz foi asesináu frente al públicu al visitar una esposición d'arte. L'asesín resultó ser un pintor y críticu d'arte de 53 años llamáu Eligiusz Niewiadomski, adherente al derechiegu Partíu Nacional Democráticu, que foi arrestáu pola policía dos selmanes dempués. El criminal foi rápido sentenciáu a muerte y executáu el 31 de xineru de 1923, pero esti asesinatu amosó la fuerte intolerancia política esistente na entá moza Segunda República Polaca.
Fuentes
editar
| Predecesor: Józef Piłsudski |
Presidente de Polonia 1922 |
Socesor: Maciej Rataj |
Referencies
editar- ↑ 1,0 1,1 Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Data de consulta: 9 abril 2014. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
- ↑ Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Data de consulta: 30 avientu 2014. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
- ↑ «idRef» (francés). Agencia Bibliográfica de Enseñanza Superior. Consultáu'l 10 mayu 2020.
Enllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Gabriel Narutowicz.- «Gabriel Narutowicz». en Find a Grave. (n'inglés)
Datos: Q55836- Multimedia: Gabriel Narutowicz
