Ríu Vístula
El ríu Vístula[1] (
[ˈvʲiswa] (?·i) polacu: Wisła, alemán: Weichsel) ye unu de los principales ríos de la Europa oriental, el más llargu de los que desagüen nel mar Bálticu y el más importante de Polonia, pola qu'escurre íntegramente. Tien un llargor de 1070 km —que lo converten nel 24º ríu más llargu d'Europa y nel 12º de los primarios— y drena una gran cuenca de más de 194 424 km² —la 14ª cuenca europea y la 2ª del mar Bálticu—: 168 699 km² correspuenden a Polonia (aproximao dos tercios del territoriu nacional) y el restu a Bielorrusia, Ucraína y Eslovaquia. El sistema fluvial más llargu de la cuenca correspuende al Vístula-Narew-Bug Occidental, con 1213 km.
El Vístula naz nel suroeste del país a 1220 m d'altitú, na aguada septentrional de los montes Cárpatos, y escurre primero en direición norte, dempués esti y, a lo último, oeste. Desagua nel golfu de Gdansk, un entrante del Bálticu, dempués d'estremase en dos ramales que dejanentre ellos un ampliu delta.
Alministrativamente, el ríu escurre por ocho de los dieciséis voivodatos de Polonia —Silesia, Pequeña Polonia, Santa Cruz, Subcarpacia, Łódź, Mazovia, Cuyavia y Pomerania y Pomerania— y ciudaes más importantes nel so cursu son Cracovia, Sandomierz, Tarnobrzeg, Puławy, Varsovia, Płock, Włocławek, Toruń, Bydgoszcz, Grudziądz y Tczew; la ciudá portuaria de Gdansk topar al oeste de la so desaguada. Trés d'eses ciudaes, Cracovia, Varsovia y Toruń, tienen los sos cascos históricos declaraos Patrimoniu de la Humanidá (en 1978, 1980 y 1998 respeutivamente).
Los sos principales afluentes son los ríos Narew-Bug Occidental (796 km), San (433 km), Pilica (319 km), Wieprz (303 km), Drwęca (253 km), Dunajec (247 km), Brda (238 km) y Wda (210 km.
El ríu ye navegable hasta la ciudá de Bydgoszcz (onde coneuta cola canal de Bydgoszcz) y na so totalidá solamente pa barcos de poco tonelaxe. Ta comunicáu per mediu de delles canales cola cuenca del ríu Óder (Odra).
El ríu da nome, no que fai a Europa norcentral, a la última glaciación del Pleistocenu que terminó alredor de 10000 e. C., la glaciación Vistuliana o glaciación Weichseliense.[2]
Etimoloxía
editarEl nome Vístula foi recoyíu per primer vegada por Pliniu'l Vieyu nel añu 77 e. C. nel so Historia Natural. Utiliza Vistula (4.52, 4.89) con una variante masculina Vistillus (3.06). La raigañu del nome Vistula ye indoeuropea *o̯eis-, 'supurar, fluyir amodo' (cf., sánscritu aveṣan, 'fluyíen', en nórdicu antiguu veisa, ‘slime') y atópase en munchos hidrónimos europeos (por casu, Weser, Viesinta).[3] Les terminaciones en diminutivu -ila, -ula, utilizar en munches llingües indoeuropees, incluyendo'l llatín (vease Úrsula).
Al escribir sobre'l ríu Vístula y los sos pueblos, Ptolomeo utiliza la grafía griega Ouistoula. Otres fontes antigües lo grafían Istula. Pomponio Mela referir al Visula (De chorographia libri trés, llibru 3, ad 44) y Amiano Marcelino al Bisula (llibru 22), dambos nomes ensin la -t-. Jordanes (Getica 5 y 17) utiliza Viscla ente que'l poema anglosaxón Widsith referir al ríu como'l Wistla.[4] El cronista polacu del sieglu XII Wincenty Kadłubek latiniza l'hidrónimu como Vandalus, una forma presumiblemente influyida pola lituana vanduõ, 'agua', ente que Jan Długosz, nel so Annales seu cronicae incliti regni Poloniae, llapada al Vístula Alba aqua ('agües blanques'), seique refiriéndose al Pequeñu Vístula Blanco (Biała Wisełka): «a nationibus orientalibus Polonis vicinis, ob aquae candorem Alba aqua ... nominatur».
Mientres la dómina romana, el Bálticu yera conocíu como'l Mare Suebicum, pola tribu xermana de los suevos, qu'aparentemente s'aniciaron na rexón del Oder. El nome créese que provendría del proto-xermánicu *swēbaz, basada de la mesma nel raigañu proto-xermánica *swē-, que significa 'el mesmu pueblu', na tercer persona pronome reflexivu[5] a partir d'un raigañu proto-indoeuropea *swe-.[6]
Relevancia histórica
editar
Munches partes de la cuenca del Vístula yá taben ocupaes na Edá del Fierro, nel I mileniu d. C., poles cultures cultura lusaciana y Przeworsk. L'analís xenéticu indica qu'hubo una continuidá xenética ininterrumpidaPlantía:Clarify de los habitantes del área nos postreros 3500 años.[7] Los autores romanos del sieglu I d. C..[7] llamaben Germania Magna a la parte de la cuenca del Vístula, xunto coles tierres de los ríos Rin, Danubiu, Elba y Oder. Esto nun implica qu'esos habitantes fueren «xermánicos» nel sentíu modernu del términu. Tácito, al describir a los veneti, peucini y fenni, escribió que nun taba seguru de si tenía de llamalos xermanos, yá que teníen asentamientos y lluchaben a cuerpu, o más bien sármatas, yá que teníen dellos costumes similares a ellos.[8] Tolomeo, nel sieglu II d. C., describió'l Vístula como la frontera ente la Germania y la Sarmatia.
La ruta mar Bálticu–Vístula–Dnieper–mar Negru, colos sos ríos, foi una de les rutes comerciales más antigües, conocida como ruta del ámbare, na que s'axustaben l'ámbare y otros bienes dende'l norte d'Europa hasta Grecia, Asia, Exiptu y otros llugares.[9][10] (Más palantre, el Vístula foi utilizáu pa coneutar col ríu Dnieper, y dende ellí col mar Negru, al traviés de la canal Augustów (1823-1839), una maravía teunolóxica con numberoses escluses que contribúin al so curiosu estéticu. Foi la primer vía fluvial n'Europa Central qu'apurrió un enllaz direutu ente dos grandes ríos, el Vístula y el Niemen. Dexó un venceyu col mar Negru escontra'l sur al traviés de la canal Oginski, el ríu Dnieper, la canal Berezina y el ríu Dvina.)
L'estuariu del Vístula foi colonizáu polos primeros eslavos nos sieglu VII y VIII.[11] Basándose nos afayos arqueolóxicos y n'investigaciones llingüístiques, postulóse qu'esos colonos treslladaríense escontra'l norte siguiendo'l cursu del Vístula.[11] Sicasí, esto contradiz otra hipótesis sofitada por dellos investigadores que sostién que fueron los veletos quien se movieron escontra l'oeste dende'l delta del Vístula.[11]
Un bon númberu de tribus polaques eslaves occidentales formaron pequeños dominios yá nel sieglu VIII, dalgunes de les cualos xuniéronse más tarde formando otros grupos tribales más grandes. Ente les tribus que figuren nel documentu del sieglu IX del Xeógrafu bávaru taben los vistulanos (Wiślanie) nel sur de Polonia. Cracovia y Wiślica yeren los sos principales centros.
Munches lleendes polaques tán rellacionaes col Vístula y colos entamos del Estáu polacu. Una de les más perdurables ye alrodiu de la princesa Wanda co nie chciała Niemca (que refugó al xermanu).[12] Acordies cola variante más espublizada, popularizada pol historiador del sieglu XV Jan Długosz,[13] Wanda, fía del rei Krakus, convertir en reina de los polacos tres la muerte del so padre.[12] Negar a casase con Rytigier (Rüdiger), un príncipe xermanu, quien s'ofendió ya invadió Polonia, pero foi refugáu.[14] Wanda decidió suicidase afogándose nel ríu Vístula p'asegurase de que nun volvería invadir el so país de nuevu.[14]
Principal arteria comercial
editar
Mientres cientos d'años el ríu foi una de les principales arteries comerciales de Polonia, y por ello los castiellos que bordiaben les sos veres yeren posesiones bien envaloraes. Sal, madera, granu y piedra pa la construcción d'edificios fueron dalgunos de los bienes unviaos al traviés d'esa ruta ente los sieglos X al XIII.[15]
Nel sieglu XIV el Vístula inferior yá taba controláu pola Orde Teutónica, convidada en 1226 por Conrado I de Mazovia p'ayudar a lluchar contra los prusianos paganos que s'atopaben na frontera de les sos tierres. En 1308, los caballeros teutónicos prindaron el castiellu de Gdańsk y asesinaron a la so población,[16] un sucesu conocíu como la masacre de Gdansk. La Orde heredara Gniew de Sambor II, consiguiendo asina un puntu de sofitu na marxe esquierda del Vístula.[17] Munches tenaes y almacenes fueron construyíos nel sieglu XIV nes veres del Vístula.[18] Nel sieglu XV, la ciudá de Gdansk consiguió gran importancia na zona del Bálticu como centru de mercaderes y comerciantes y como ciudá portuaria. Ente que nesi momentu les tierres circundantes taben habitaes por pomeranianos, Gdansk convirtióse llueu nun puntu de partida pa la colonización alemana del país vistulano, en gran parte en barbechu.[19]
Antes del picu de mayor puxanza qu'asocedió en 1618, el comerciu aumentara nun factor de 20 dende 1491. El tonelaxe de granos axustáu nel ríu n'años clave demostrar: en 1491, 14 000 to; en 1537, 230 000 to; en 1563, 1 500 000 to; en 1618, 3 100 000 to.[20]
Nel sieglu XVI la mayor parte del granu esportáu per Polonia yá salía al traviés de Gdańsk, que por cuenta del so allugamientu como puntu terminal del Vístula y los sos afluentes navegables, y a la so posición como puertu comercial nel Bálticu, convertir na ciudá polaca más rica, más altamente desenvuelta (de lloñe el mayor centru d'artesanía y manufactura) y más autónoma.[22] Otres ciudaes viéronse afeutaes negativamente pol casi monopoliu que Gdansk exercía sobre'l comerciu esterior. Mientres el reináu d'Esteban I Báthory, Polonia gobernaba dos de los principales puertos del Bálticu: Gdansk,[23] que controlaba'l comerciu fluvial del Vístula, y Riga, que lo faía nel Dvina Occidental. Entá güei dambes ciudaes atopar ente les más grandes de la rexón. Alredor del 70% de les esportaciones de Gdańsk yeren de granu.[20] El granu foi tamién el mayor productu esportáu pola Mancomunidá de Polonia-Lituania. El volume de granu comercializáu puede considerase un bon indicador y bona midida pa la crecedera económica de la Comunidá.
El propietariu d'un folwark —un tipu de granxa esplotada por señores y pola Ilesia— roblaba xeneralmente un contratu colos comerciantes de Gdansk, que controlaben el 80% d'esi comerciu interior, pa unviar el granu escontra'l norte a esi puertu del Bálticu. Munchos ríos de la Comunidá utilizar pa los embarques, incluyendo'l Vístula. El ríu tenía una infraestructura relativamente bien desenvuelta, con puertos fluviales y tenaes. La mayoría de les unviaes fluviales viaxaben en direición norte, yá que escontra'l sur el tresporte yera menos rentable, de cuenta que munches vegaes hasta les barcaces y balses yeren vendíes en Gdansk pa ser desguazaes como madera.
Los Estaos alemanes consiguieron el control total de la rexón ente 1795 y 1812 (ver: Particiones de Polonia), según mientres les guerres mundiales, en 1914-1918 y 1939-1945.
De 1867 a 1917, el gobiernu zarista rusu llamó al reinu de Polonia'l País del Vístula dempués del colapsu del llevantamientu de Xineru (1863 a 1865).[24] Casi'l 75% del territoriu del interbellum de Polonia drenaba escontra'l norte nel mar Bálticu pol Vístula (la cuenca de drenaxe del ríu Vístula dientro de les llendes de la Segunda República Polaca yera de 180 300 km²), el Niemen (51 600 km²), el Oder (46 700 km²) y el Daugava (10 400 km²).
En 1889–1895 , col fin de detener los hinchentes recurrentes na parte del Vístula inferior, el gobiernu de Prusia construyó una canal artificial d'alredor de 12 km alcontráu al este de Gdansk (alemán: Danzig) —conocíu como la Corte Vístula (alemán: Weichseldurchstich; polacu: Przekop Wisły)— qu'actuó como una gran esclusa, qu'esviaba gran parte del caudal del Vistula direutamente al Bálticu. Como resultancia, el calce históricu del Vístula al traviés de Gdańsk perdió gran parte del so caudal, y pasu a ser conocíu dende esi momentu como'l Vístula Muertu (alemán: Tote Weichsel; polacu: Martwa Wisła).
En 1920 la guerra polacu-soviética la decisiva batalla de Varsovia (referida dacuando como'l Milagru nel Vístula), llibróse cuando les fuercies del Exércitu Coloráu comandadas por Mijaíl Tujachevski averar a la capital polaca de Varsovia y la cercana fortaleza de Modlin asitiada na boca del Vístula.[25]
II Guerra Mundial
editar.jpg)
La campaña polaca de setiembre incluyó delles batalles pol control de la desaguada del Vístula, y de la ciudá de Gdansk, mui cerca del delta del ríu. Mientres la Invasión alemana de Polonia de 1939, dempués de les batalles iniciales en Pomerelia, los restos del exércitu polacu de Pomerania retirar a orellar sur del ríu Vístula.[27] Dempués de defender la ciudá de Toruń mientres dellos díes, l'exércitu retirar escontra'l sur so la presión de la tirante situación estratéxica xeneral, y tomó parte na principal batalla de Bzura.[27]
El complexu de campos de concentración d'Auschwitz atopar a veres del Vístula, na confluencia del Vístula y del ríu Solá.[28] Les cenices de les víctimes asesinaes en Auschwitz fueron refundiaes al ríu. [29] Tamién mientres la Segunda Guerra Mundial dellos prisioneros de guerra del campamentu nazi Stalag XX-B yeren asignaos pa cortar bloques de xelu del Vístula, que depués yeren tresportaos en camiones hasta les cerveceríes locales.
El 1944 entamóse'l llevantamientu de Varsovia cola mira de que les fuercies soviétiques, que llegaren nel cursu de la so ofensiva y esperaben nel otru llau del Vístula, ayudaríen na batalla por Varsovia.[30] Sicasí, los soviéticos decepcionaron a los polacos deteniendo la so meyora nel Vístula y tratando a los insurxentes como criminales nes sos emisiones de radio.[30][31][32] A principios de 1945, l'Exércitu Coloráu crució finalmente'l Vístula y emburrió a la Wehrmacht alemana na ofensiva Vístula-Oder más allá del ríu Oder, yá n'Alemaña.
Xeografía
editar
El Vístula drena una amplia cuenca de 194 424 km² (en Polonia 168 700 km²); la so altitú media ye d'unes 270 m sobre'l nivel del mar. Amás, la mayor parte de la so cuenca (55%) atopar a un altor de 100 a 200 m sobre'l nivel del mar; más de 3/4 de la cuenca del ríu varia ente 100−300 m d'altitú. El puntu más altu de la cuenca del ríu atopar a 2655 m (picu Gerlach, nos montes de Tatra).
Una de les carauterístiques de la cuenca del Vístula ye la so asimetría, causáu en gran midida por enclín de les Tierres Baxes d'Europa Central escontra'l noroeste —que provocó la direición del fluxu de les agües glaciales— según por una considerable predisposición de la so base más vieya. L'asimetría de la cuenca,(marxe derecha al respective de la esquierda, ye del 73 a 27%.
El cursu del Vístula considérase estremáu, hidrográficamente, en tres tramos:
- el Vístula Altu o superior, dende la so nacencia hasta la ciudá de Sandomierz.
- el Vístula Mediu o central, que va dende Sandomierz hasta la confluencia col Narew-Bug Occidental.
- y el Vístula Baxu o inferior, dende la boca de Narew hasta la desaguada del mesmu delta del Vístula nel Bálticu.
Fuentes
editarEl ríu Vístula formar nel sur del país, na parte meridional del voivodatu de Silesia, pola confluencia de dos pequeños regueros de monte qu'escurren pola aguada occidental del monte Barania Góra nes Beskides de Silesia:[33] el Vístula Negru (Czarna Wisełka), que naz a una altitú de 1107 m, y el Vístula Blanco (Biała Wisełka), que lo fai a una altitú de 1080 m.[34]
Dambes fontes conflúin nuna zona agora anubierta nun pequeñu banzáu, el Jezioro Czerniańskie. Esta parte alta del Vístula escurre pol parque paisaxísticu Beskides de Silesia (Park Krajobrazowy Beskidu Śląskiego), una área protexida de 386,2 km² establecida en 1998.
Cursu cimeru
editar
Na so parte alta'l Vístula emponer escontra'l noroeste, recibiendo llueu, pela derecha, al curtiu ríu Malinka, antes de llegar a la pequeña ciudá de Wisła (Weichsel) (que tenía 11 450 hab. en 2011[35]). Depués llega a la ciudá d'Ustroń (15 415 hab.), onde se vuelve más escontra'l norte. En recibiendo pela derecha al curtiu Brennica, llega a la ciudá de Skoczów (Skotschau, 25 648 hab.). Continua'l Vístula la so meyora escontra'l norte hasta llegar a la pequeña llocalidá de Strumień, pasada la cual vuélvese escontra l'este, xustu antes d'algamar la cola del banzáu de Goczałkowice —construyíu en 1950-1956 con una área embalsada de 32 km²— que'l so fin, amás de regular y prevenir hinchentes, yera suministrar agua a la rexón industrial d'Alta Silesia. Pasada la presa, que tien 2980 m en coronación, el ríu llega a la llocalidá que da nome al banzáu, Goczałkowice-Zdrój (6689 hab.) y, al otru llau, frente a Czechowice-Dziedzice (35 498 hab.). Sigue dempués el Vístula el so escurrir agües embaxo pasando peles pequeñu ciudaes de Jawiszowice (6794 hab.) y Brzeszcze (11 691 hab.).
.jpg)
Al poco el ríu pasa a ser la llende provincial ente'l voivodatu de Pequeña Polonia (SO) y el de Silesia (NE), nun tramu d'orientación xeneral NON con munchos y curtios meandros, propios d'un ríu d'enllanada. Nesta parte alta, el valle del ríu ta chiscáu por pequeñu llagunes d'hinchente, que'l ríu foi abandonando a entrambos llaos del so cursu nes dómines de crecida. Enceta depués al Vístula, pela marxe esquierda y llegando dende'l norte, el pequeñu ríu Przemsza (28 km); a partir d'ende'l ríu enfusar nel voivodatu de la Pequeña Polonia. Llega aína a la pequeña llocalidá de Broszkowice (595 hab.), onde recibe, pela derecha y llegando dende'l sur, al ríu Soła (80 km), mui cerca de la ciudá d'Oświęcim (Auschwitz), (41 287 hab.), tristemente famosa por allugar el campu nazi.
Sigue la so meyora'l Vístula escontra l'este y en Smolice (651 hab.) recibe pela derecha al pequeñu Skawa. Depués, en pasando por Łączany (1589 hab.), y recibir pela derecha al curtiu Skawinka (34 km), el ríu traviesa l'área protexida del parque paísajistico Bielany-Tyniec, un parque suburbano establecíu en 1981 con una superficie de 65,02 km²). Depués el Vístula entra pol suroeste na ciudá más importante del so cursu altu, Cracovia (757 430 hab.). En Cracovia bordia la llomba Wawel onde ta'l castiellu de Wawel, que constitúi'l llugar histórico y cultural más importante de Polonia: foi mientres sieglos la residencia de los reis polacos y símbolu del estáu.
- Pontes en Cracovia
-
Antigua ponte de 1850 -
El Vístula xeláu y la ponte Dębnicki voláu polos alemanes na II Guerra Mundial -
Pontes en Cracovia -
Ponte Most Kotlarski Mostostal -
Ponte Pilsudski
Depués el Vístula sigue en direición este alcanzáu la pequeña ciudá de Niepołomice (14 700 hab.) y, en recibiendo pela marxe derecha al ríu Raba (132 km) y pasar frente a Wola Rogowska (499 hab.), recibe, tamién pela derecha, a la llongura ríu Dunajec (247 km). En encetándo-y depués, pela esquierda, el ríu Nida (151 km), sigue pela pequeña llocalidá de Szczucin (4166 hab.). Recibe dempués al curtiu ríu Breń pela derecha (52 km), y dempués pela esquierda al Wschodnia (48,5 km) y nuevamente pela derecha al ríu Wisłoka (164 km). Algama'l Vístula dempués la ciudá de Tarnobrzeg (50 008 hab.) y aína llega a la ciudá de Sandomierz (25 300 hab.). Namás dexar tras la ciudá, el ríu pasa a ser de nueva llende alministrativa, esta vegada ente los voivodatos de Santa Cruz (NO) y Subcarpacia (E). Recibe al poco, pela derecha, al ríu San (433 km), nuna confluencia onde se considera davezu da empiezu'l cursu mediu o central. Los postreros 120 km del San son tamién navegables.
Cursu mediu
editar
En recibiendo al ríu San, el Vístula volver en direición norte. Al pasar por Zawichost (1821 hab.), pasa ser la llende, agora ente'l voivodatu de Santa Cruz (O) y el de Łódź (E). Continua por Piotrowice y depués recibe pela derecha al curtiu ríu Sanna (51 km). Pasa por Basonia y Józefów nad Wisłą (1023 hab.). El so cursu sigue delimitando llendes, ta vegada ente los voivodatos de Łódź (E) y de Mazovia (O). Pasa peles pequeñes llocalidaes de Piotrawin, Kamień (290 hab.), Kłudzie y Chotcza Dolna, onde recibe pela esquierda al ríu Iłżanka (77 km). Dexa de ser momentáneamente llende alministrativa pa enfusase nel voivodatu de Łódź, pasando por Bochotnica (1069 hab.), Kazimierz Dolny (3618 hab.) y la ciudá de Pulawy (49 839 hab.), alcontrada na confluencia col curtiu ríu Kurówka. Vuelve al poco a ser el Vístula llende, esta vegada ente los voivodatos de Łódź (E) y de Mazovia (O). Algama la pequeña ciudá de Dęblin (17 707 hab.) onde recibe pela marxe derecha al ríu Wieprz (303 km). Entra nel voivodatu de Mazovia y llega a les pequeñes llocalidaes de Swierze Górne (1080 hab.) y Mniszew (500 hab.), onde recibe pela esquierda al ríu Pilica (319 km). Pasa frente a Sobienie-Jeziory (700 hab.) y Góra Kalwaria (11 130 hab.), p'algamar dempués Otwock (45 044 hab.) y Okrzeszyn (120 hab.), yá nos suburbios de la capital Varsovia. La capital polaca desenvolvióse en dambes márxenes del ríu, coneutaes por bastantes pontes.
- Pontes en Varsovia
-
Ponte Poniatowski (1914) -
Ponte Łazienkowski (1974) -
Ponte Świętokrzyski (1998) -
Ponte Siekierki (2002)
Dexada tras la capital el ríu vuélvese cada vez más en direición NNO. Llega a la ciudá de Nowy Dwór Mazowiecki (42 452 hab.), onde recibe pela marxe derecha al ríu Narew-Bug Occidental (796 km), la so más importante afluente, nuna confluencia que marca'l final del cursu mediu.
Cursu inferior
editar
El Vístula volver escontra l'oeste, pasando peles pequeñes llocalidaes de Zakroczym (d), Czerwińsk nad Wisłą (d) y Wyszogród (d), onde en recibiendo pela esquierda al ríu Bzura (166 km), que lu enceta dende'l sur, vuelve dirixise al noroeste. Llega dempués a la importante ciudá de Płock (127 224 hab.). Al salir de la ciudá recibe dos nuevos afluentes, coles sos boques casi engarraos, el Linke Skrwa (esquierda, 51,7 km) y el Rechte Skrwa (derecha, 114 km). Depués el so cursu marca la llende septentrional del parque paisaxísticu Gostynińsko-Włocławski (Gostynińsko-Włocławski Park Krajobrazowy), un parque compartíu ente los voivodatos de Mazovia y Cuyavia y Pomerania. El Vístula entra en Cuyavia y Pomerania y, na vera opuesta al parque, pasa frente a la pequeña llocalidá de Dobrzyń nad Wisłą (d) (2302 hab.). Llega aína'l ríu a otra importante ciudá, Włocławek (119 939 hab.), capital hasta 1998 del desapaecíu voivodatu homónimu de Włocławek, onde recibe pela esquierda al ríu Zgłowiączka (79 km).
Continua la so lenta meyora y recibe pela esquierda al ríu Tążyna (49,8 km), que'l so cursu foi ente 1815–1918 la frontera ente Prusia y l'Imperiu rusu. Depués pasa frente a la pequeña llocalidá de Nieszawa (i) (2047 hab.), onde recibe pela derecha al ríu Mień (53,5 km) y Ciechocinek (i) (10 839 hab.). En recibiendo pela marxe derecha a otru de los sos importantes afluentes, el ríu Drwęca, 253 km —qu'ente 1231–1466 foi'l llende sur del Estáu monásticu de los Caballeros Teutónicos y en 1815-1918 tamién de la frontera ente l'Imperiu rusu y Prusia—, llega darréu a otra importante ciudá, Toruń (213 278 hab.), actual cocapital del voivodatu de Cuyavia y Pomerania y dende 1997 declarada Patrimoniu de la Humanidá (Ciudá medieval de Toruń).
Continua'l Vístula pasando frente a la pequeña Solec Kujawski (i), pa dar una gran curva al recibir pela esquierda a otru gran afluente, el Brda (238 km) y emponer dempués al nordeste. Na ribera del Brda, a unos 5 km de la boca col Vístula, ta otra importante ciudá, Bydgoszcz (Bromberg) (i) (368 235 hab.), la otra cocapital de Cuyavia y Pomerania, una ciudá que foi nel so orixe una comunidá de pescadores que se convirtió n'unu de los grandes centros de comerciu na cuenca del Vístula. La ciudá ta coneutada por aciu la canal de Bydgoszcz —una canal de 27 km de llargor, construyíu en 1772-1775— cola ciudá de Nakło, que coneuta cola otra cuenca principal polaca, la del ríu Oder.
Siguiendo col Vístula, el ríu pasa al poco pela ciudá de Fordon (76 800 hab.), asitiada tamién na so ribera esquierda, agora yá nes contornes de Bydgoszcz. Algama dempués les pequeñes ciudaes de Chełmno (Kulm) (20 822 hab.) y Świecie (i) (Schwetz) (25 790 hab.), esta postrera alcontrada na confluencia col ríu Wda (Schwarzwasser), un llargu afluente de 210 km que lu enceta pela esquierda llegando dende'l noroeste. Aína llega dempués el Vístula a Grudziądz (d) (Graudenz) (99 283 hab.), otra importante ciudá histórica a que les sos contornes recibe, pela derecha, al Osa (96 km). Depués, mientres un curtiu tramu'l so cursu va ser per última vegada de nueva llende alministrativa, esta vegada ente los voivodatos de Pomerania y de Cuyavia y Pomerania, nun tramu nel que ta la pequeña ciudá de Nowe (i) (Neuenburg) (6238 hab.) y onde recibe, pela esquierda, al ríu Wierzyca (o Ferse) (112 km).
Delta
editar
Entra d'últimes el Vístula nel voivodatu de Pomerania. En pasando frente a Gniew (i) (Mewe) (6771 hab.), el ríu estremar na pequeña llocalidá de Biała Góra (50 hab.), yá cerca de la desaguada, en dos ramales ente los que dexa un ampliu delta, conocíu como Żoławy Wiślane: el ramal de la esquierda o ríu Leniwka y el ramal de la derecha, el ríu Nogat, de 62 km de llargor, totalmente reguláu pa prevenir hinchentes. (Nes riberes del Nogat atópase la ciudá de Malbork (nad Nogatem) (Marienburg) (38 747 hab.)).
El ramal principal, el Leniwka, pasa dempués frente a Tczew (i) (Dirschau) (60 283 hab.), la última ciudá d'importancia nel so cursu. Xustu antes de desaguar, el Leniwka foi enriáu pa entrar direutamente na llaguna del Vístula al traviés del ramal Szkarpawa y evitar los hinchentes qu'asocedíen antes na ciudá portuaria de Danzig (Gdańsk), (460 014 hab.) en dómines de grandes crecíes. El calce anterior, un tramu de daqué más de 25 km, protexóse agora por aciu una esclusa que fai que tea totalmente reguláu y por eso llámase agora'l Vístula Muertu (Martwa Wisła). Nesti curtiu tramu final del antiguu calce desagua'l ríu Motława (Mottlau) (65 km). El Vístula Muertu estrémase de la mesma otra vegada na caña Przegalinie, que flúi finalmente na badea de Gdansk.
Hasta'l sieglu XIV, el Vístula estremar nuna caña principal del este, el Vístula de Elbląg, y una caña occidental más pequeña, el Vístula de Gdansk. Dende 1371 el Vístula de Gdansk yera l'arteria principal del ríu. Dempués del hinchente de 1840 formóse un nuevu ramal adicional, llamáu'l Śmiała Wisła ("Vístula Negrina"). Ente 1890 y 1895 llevar a cabu obres d'acondicionamientu hidráulicu adicionales hasta'l Świbna.
Ciudaes nel Vístula
editarLes principales llocalidaes nel ríu, siguéndolo agües embaxo, son les siguientes (les principales ciudaes en negrina):
Afluentes del ríu Vístula
editarEl ríu Vístula tien munchos afluentes, siendo los más importantes los que recueye la Tabla siguiente, ordenada en direición agua embaxo. (Los tributarios de los afluentes, ordenar en sentíu inversu, dende la boca a la fonte).
bgcolor=#e3f6ce | bgcolor=#d8d8d8 | - || bgcolor=#d8d8d8 | D || colspan=4 | Ríu Biała || align=right| Vístula || align=right| 28,6 || align=right| 139 || ||
Polonia || bgcolor=#cce0b5 | Silesia || rowspan=21 | Superior
bgcolor=#d8d8d8 | - || bgcolor=#d8d8d8 | D || colspan=4 | Ríu Soła || align=right| Vístula || align=right| 80 || align=right| 1400 || || Polonia Polonia || bgcolor=#cfe8b2 rowspan=2 | Pequeño Polonia - Silesia
bgcolor=#d8d8d8 | I || bgcolor=#d8d8d8 | - || colspan=4 | Ríu Przemsza || align=right| Vístula || align=right| 28 || align=right| 2121 || || Polonia Polonia
bgcolor=#d8d8d8 | - || bgcolor=#d8d8d8 | D || colspan=4 | Ríu Skawa || align=right| Vístula || align=right| 96 || align=right| 1160 || 11,1 || Polonia || bgcolor=#cce0b5 rowspan=4 | Pequeño Polonia
bgcolor=#e3f6ce |
bgcolor=#d8d8d8 | - || bgcolor=#d8d8d8 | D || colspan=4 | Ríu Raba || align=right| Vístula || align=right| 132 || align=right| 1537 || || Polonia
bgcolor=#d8d8d8 | I || bgcolor=#d8d8d8 | - || colspan=4 | Ríu Szreniawa || align=right| Vístula || align=right| 80 || align=right| 706 || || Polonia
bgcolor=#d8d8d8 | I || bgcolor=#d8d8d8 | - || colspan=4 | Ríu Nidzica || align=right| Vístula || align=right| 66 || align=right| 708 || 2,3 || Polonia Polonia
bgcolor=#d8d8d8 | - || bgcolor=#d8d8d8 | D || colspan=4 | Ríu Dunajec || align=right| Vístula || align=right| 247 || align=right| 6804 || || Polonia
Eslovenia || bgcolor=#cfe8b2 rowspan=6 | Pequeño Polonia - Santa Cruz
bgcolor=#f6f6f6| - || bgcolor=#f6f6f6| - || bgcolor=#ffffff | - || colspan=3 | Ríu Łososina || Dunajec || 56 || 410,6 || || Polonia
bgcolor=#f6f6f6| - || bgcolor=#f6f6f6| - || bgcolor=#ffffff | - || colspan=3 | Ríu Poprad || Dunajec || 174,2 || 2081 || 22,3 || Polonia
bgcolor=#f6f6f6| - || bgcolor=#f6f6f6| - || bgcolor=#ffffff | - || colspan=3 | Ríu Biała || Dunajec || 101,8 || 983,3 || || Polonia
bgcolor=#d8d8d8 | I || bgcolor=#d8d8d8 | - || colspan=4 | Ríu Nida || align=right| Vístula || align=right| 151 || align=right| 3865 || || Polonia
bgcolor=#f6f6f6| - || bgcolor=#f6f6f6| - || bgcolor=#ffffff | - || colspan=3 | Ríu Mierzawa || Nida || 64,18 || 563,6 || || Polonia
bgcolor=#d8d8d8 | I || bgcolor=#d8d8d8 | - || colspan=4 | Czarna Staszowska || align=right| Vístula || align=right| 61 || align=right| 1358 || || Polonia || bgcolor=#DCE0D7 rowspan=18 | Santa Cruz - Subcarpacia
bgcolor=#d8d8d8 | - || bgcolor=#d8d8d8 | D || colspan=4 | Ríu Breń || align=right| Vístula || align=right| 52 || align=right| || || Polonia Polonia
bgcolor=#d8d8d8 | I || bgcolor=#d8d8d8 | - || colspan=4 | Ríu Wschodnia || align=right| Vístula || align=right| 48,5 || align=right| || || Polonia
bgcolor=#d8d8d8 | - || bgcolor=#d8d8d8 | D || colspan=4 | Ríu Wisłoka || align=right| Vístula || align=right| 164 || align=right| 4110 || || Polonia
bgcolor=#f6f6f6| - || bgcolor=#f6f6f6| - || bgcolor=#ffffff | - || colspan=3 | Río Ropa (Wisłoka) || Wisłoka || 78,7 || 974,1 || || Polonia Polonia
bgcolor=#d8d8d8 | I || bgcolor=#d8d8d8 | - || colspan=4 | Ríu Koprzywianka || align=right| Vístula || align=right| 66 || align=right| 707 || || Polonia
bgcolor=#d8d8d8 | - || bgcolor=#d8d8d8 | D || colspan=4 | Ríu Trześniówka || align=right| Vístula || align=right| 56,9 || align=right| 569,6 || || Polonia Polonia
bgcolor=#d8d8d8 | - || bgcolor=#d8d8d8 | D || colspan=4 | Ríu Łęg || align=right| Vístula || align=right| 81 || align=right| 960 || || Polonia| Ramal | Nome afluente |
width=120px| Desaguada |
width=70px| Llargor |
Cuenca (km²) |
Caudal (m³/s) |
Voivodato(s) por qu'escurre | Tramu |
width=50px| Cursu | |||||||
| - | D | Río San | Vístula | 433 | 16 861 | 210 | Polonia Ucraína |
Mediu | ||||
| - | - | - | Ríu Vosława | San | 64,8 | 504,4 | Polonia
| |||||
| - | - | - | Ríu Wisłok | San | 205 | 3528 | Polonia
| |||||
| - | - | - | Ríu Wiar | San | 70,4 | 798,2 | Polonia
| |||||
| - | - | - | Ríu Wisznia | San | 78 | 1200 | Polonia
| |||||
| - | - | - | Ríu Szkło | San | 75 | 596 | Polonia
| |||||
| - | - | - | Ríu Lubaczówka | San | 88,2 | 1129 | Polonia Ucraína
| |||||
| - | - | - | Ríu Tanew | San | 113 | 2339 | Polonia
| |||||
| - | - | - | Ríu Bukowa | San | 52 | 662 | Polonia
| |||||
| I | - | Ríu Opatówka | Vístula | 51,5 | 282 | Polonia
| ||||||
| - | D | Ríu Sanna | Vístula | 51 | 606 | Polonia Polonia |
Mazovia - Lublin | |||||
| I | - | Ríu Kamienna | Vístula | 138 | 2007,9 | Polonia Polonia
| ||||||
| I | - | Ríu Iłżanka | Vístula | 77 | 1127 | Polonia
| ||||||
| - | D | Ríu Wieprz | Vístula | 303 | 10 400 | Polonia
| ||||||
| - | - | - | Ríu Tyśmienica | Wieprz | 75 | 2689 | Polonia
| |||||
| - | - | - | Ríu Bystrzyca (Wieprz) | Wieprz | 70,3 | 1320,7 | Polonia
| |||||
| I | - | Ríu Radomka | Vístula | 100 | 2000 | Polonia |
Mazovia | |||||
| I | - | Ríu Pilica | Vístula | 319 | 9245 | Polonia Polonia
| ||||||
| - | - | - | Ríu Czarna Konecka | Pilica | 85 | Polonia
| ||||||
| - | - | - | Ríu Drzewiczka | Pilica | 81,3 | Polonia
| ||||||
| - | - | - | Ríu Wolbórka | Pilica | 48,8 | Polonia
| ||||||
| - | - | - | Ríu Luciąża | Pilica | 48,7 | Polonia
| ||||||
| - | D | Ríu Wilga | Vístula | 67 | 569 | Polonia Polonia
| ||||||
| - | D | Ríu Świder | Vístula | 89,1 | 1161,5 | Polonia Polonia
| ||||||
| - | D | Ríu Narew | Vístula | 484 | 75 200 | 328 | Polonia Polonia |
Baxu | ||||
| - | - | bgcolor=#ffffff | ||||||||||
| - | - | - | Ríu Łydynia | Wkra | 72 | 698 | Polonia
| |||||
| - | - | - | Ríu Sona | Wkra | 73 | 536,5 | Polonia
| |||||
| - | - | - | Ríu Raciążnica | Wkra | 56,9 | Polonia
| ||||||
| - | - | bgcolor=#ffffff | ||||||||||
| - | - | - | Ríu Bug Occidental | Vístula | 772 | 39 420 | 157 | Polonia Polonia Polonia Ucraína Bielorrusia
| ||||
| - | - | - | Ríu Poltva | Bug Occidental | 70 | 1440 | Ucraína
| |||||
| - | - | - | Ríu Sołokija | Bug Occidental | 71 | 939 | Polonia Ucraína
| |||||
| - | - | - | Ríu Huczwa | Bug Occidental | 79 | 1394 | Polonia
| |||||
| - | - | - | Ríu Krzna | Bug Occidental | 120 | 3353 | 10,5 | Polonia Polonia
| ||||
| - | - | - | Ríu Liwiec | Bug Occidental | 142 | 2780 | 10,5 | Polonia Polonia
| ||||
| - | - | - | Ríu Ług | Bug Occidental | 93 | 1348 | Polonia
| |||||
| - | - | - | Ríu Muchawiec | Bug Occidental | 150 | 6350 | 33,6 | Polonia Bielorrusia
| ||||
| - | - | - | Ríu -yśna | Bug Occidental | 85 | 2650 | 13 | Polonia Bielorrusia
| ||||
| - | - | - | Ríu Nurzec | Bug Occidental | 100,2 | 2102 | Polonia
| |||||
| - | - | - | Ríu Brok | Bug Occidental | 73 | 811 | 2 | Polonia
| ||||
| - | - | - | Río Pełta | Narew | 50,7 | 368,7 | ||||||
| - | - | - | Ríu Orzyc | Narew | 146 | 2077 | Polonia Polonia
| |||||
| - | - | - | Ríu Wymakracz | Narew | 48 | Polonia
| ||||||
| - | - | - | Ríu Orz | Narew | 54,3 | 609 | Polonia Polonia
| |||||
| - | - | - | Ríu Omulew | Narew | 114 | 493 | Polonia Polonia
| |||||
| - | - | - | Ríu Rozoga | Narew | 82 | 493 | Polonia Polonia
| |||||
| - | - | - | Ríu Szkwa | Narew | 103 | 483 | Polonia Polonia
| |||||
| - | - | - | Ríu Pisa | Narew | 80,4 | 4500 | Polonia
| |||||
| - | - | - | Ríu Biebrza | Narew | 155 | 7057 | 34,9 | Polonia
| ||||
| - | - | - | Ríu Manda | Biebrza | 157 | 1016 | Polonia
| |||||
| - | - | - | Ríu Supraśl | Narew | 93,8 | 1844,4 | Polonia
| |||||
| - | - | - | Ríu Sokołda | Supraśl | 57,5 | 464 | Polonia
| |||||
| - | - | - | RíoTurośnianka | Narew | 68 | Polonia
| ||||||
| - | - | - | Ríu Orlanka | Narew | 52,5 | 520 | Polonia
| |||||
| - | - | - | Ríu Narewka | Narew | 61,1 | 711 | Polonia Bielorrusia
| |||||
| I | - | Ríu Bzura | Vístula | 166 | 7660 | Polonia Polonia
| ||||||
| - | - | - | Ríu Rawka | Bzura | 97 | 1192 | Polonia
| |||||
| I | - | Skrwa Lewa (Skrwa esquierdu) | Vístula | 51,7 | area | Polonia
| ||||||
| - | D | Skrwa Prawa (Skrwa derechu) | Vístula | 114 | 1704 | Polonia
| ||||||
| I | - | Ríu Zgłowiączka | Vístula | 79 | 1495,6 | Polonia |
Cuyavia y Pomerania | |||||
| - | D | Ríu Mień | Vístula | 53,5 | area | Polonia Polonia
| ||||||
| I | - | Ríu Tążyna | Vístula | 49,8 | area | Polonia
| ||||||
| - | D | Ríu Drwęca | Vístula | 253 | area | Polonia Polonia
| ||||||
| - | - | - | Ríu Wel | Drwęca | 118 | 822 | Polonia
| |||||
| I | - | Ríu Brda | Vístula | 238 | 4634 | 238 | Polonia Polonia
| |||||
| I | - | Ríu Wda (Schwarzwasser) | Vístula | 210 | 2345 | 17 | Polonia Polonia
| |||||
| - | D | RíuOsa | Vístula | 96 | 1600 | 5 | Polonia
| |||||
| I | - | Ríu Wierzyca (Ferse) | Vístula | 112 | 1600 | Polonia
| ||||||
| I | - | Ríu Motława | Vístula | 65 | 1511,3 | Polonia
| ||||||
| - | - | - | Ríu Radunia | Motława | 103 | 837 | Polonia
| |||||
Conexones de canales
editar- Narew – Biebrza – Augustów-Kanal (Kanał Augustowski, Schifffahrt eingestellt) – Czarna Haińcza – Njemen (Memel)
- Narew – Bug Occidental – Dnepr-Bug-Kanal – Dnepr
- Zgłowiączka – Kanał Bachorze (historische lokale Bedeutung, heute Kanurevier) – Gopło-See (s.o.)
- Brda – Bromberger Kanal (Kanał Bydgoski) – Netze (Noteć) – Warthe (Warta) – Oder
- Brda – Bromberger Kanal (Kanał Bydgoski) – Kanał Notecki (Netzekanal, benutzt auf großen Teilen seiner Strecke das Bett der Netze, Schifffahrt eingestellt) – Gopło-See – Ślesiński-Kanal (Kanał Ślesiński oder Kanał Warta-Gopło) (touristische Schifffahrt) – obere Warthe (Warta)
- Nogat – Jagiellonenkanal (Kanał Jagielloński) – Elbląg (Fluss) – Oberländischer Kanal (Kanał [Ostródzko-] Elbląski, touristische Schifffahrt) – Stadt Ostróda
Hidroloxía
editarL'aspeutu bien planu de les contornes que traviesa esplica que'l Vístula dacuando cause hinchentes catastróficos, por casu, en 1813, 1888, 1934 y 1960.
El caudal añal o módulu del Vístula ye 248 m³/s pa una cuenca drenada d'área d'influencia de 23 901 km² en Szczucin, de 561 m³/s pa una cuenca de 84 857 km² en Varsovia y de 1042 m³/s pa una cuenca de 194 376 km² en Tczew, a 64 km de la so desaguada. El caudal mediu mensual del ríu nun tien fluctuaciones estacionales significatives.
El réxime de precipitaciones varia aproximao en dos veces en Tczew, con un caudal máximu de 1879 m³/s n'abril, cuando la nieve se derrite, y un caudal mínimu de 733 m³/s en setiembre (en Tczew el caudal del ríu foi reparáu mientres 94 años, 1900-1994[36]).
| Caudal mediu mensual del Vístula na estación de Tczew (en m³/s. Datos calculaos nel periodu de 94 años, 1900-1994) |
 |
Navegación
editarEl Vístula ye navegable dende'l mar Bálticu hasta la ciudá de Bydgoszcz (onde coneuta cola canal de Bydgoszcz). El Vístula puede afaer modestes embarcaciones fluviales CEMT Clase II. Ríu arriba la fondura mengua. A pesar de que se llevó a cabu un proyeutu p'aumentar la capacidá de tresporte fluvial agües enriba de Varsovia por aciu la construcción d'una serie de esclusas en, y pela redolada de, Cracovia, el proyeutu nun s'estendió más allá, de manera que la navegabilidad del Vístula sigue siendo llindada. El potencial del ríu aumentaría considerablemente si considerárase una restauración de la conexón esti oeste al traviés de los cursos d'agua del Narew–Bug Occidental–Mukhovets–Prípiat–Dnieper. La importancia económica cambiante de delles partes d'Europa puede faer qu'esta opción sía más probable.
Referencies
editar- ↑ Esti términu apaez nel Diccionariu de l'Academia de la Llingua Asturiana. Ver: vándalu, -a, -o
- ↑ «Record of the Vistula ice lobe advances in the Late Weichselian glacial sequence in north-central Poland». Quaternary International 207: páxs. 26. 2009. doi:..
- ↑ D.Q. Adams, Encyclopedia of Indo-European Culture (London: Fitzroy-Dearborn, 1997), 207.
- ↑ William Napier (20 de payares de 2005). «mio_qn4159/is_20051120/ai_n15851679/ Building a Library: The Fall of Rome». findarticles.com. Independent Newspapers UK Limited. Consultáu'l 1 d'abril de 2009.
- ↑ Peterson, Lena. «Swābaharjaz» (pdf). Lexikon över urnordiska personnamn páxs. page 16. Institutet för språk och folkminnen, Sweden. Archiváu dende l'orixinal, el 18 de mayu de 2011. Consultáu'l 11 d'ochobre de 2007. (Text in Swedish); for an alternative meaning, as "free, independent" see Room, Adrian (2006). Swabia, Sweden. «Placenames of the World: Origins and Meanings of the Names for 6,600 Countries, Cities, Territories, Natural Features and Historic Sites: Second Edition». McFarland & Company, Inc., Publishers (Jefferson, North Carolina, and London): páxs. 363, 364. ISBN 0786422483; compare Suiones.
- ↑ Pokorny, Julius. «Root/Lemma se-». Indogermanisches Etymologisches Wörterbuch páxs. pages 882–884. Indo-European Etymological Dictionary (IEED), Department of Comparative Indo-European Linguistics, Leiden University. Archiváu dende l'orixinal, el 9 d'agostu de 2011. (testu n'alemán); locate by searching the page number.Köbler, Gerhard. «*se-» (pdf). Indogermanisches Wörterbuch: 3. Auflage páxs. page 188. Archiváu dende l'orixinal, el 25 d'ochobre de 2007. (testu n'alemán); la etimoloxía n'inglés ta en Watkins, Calvert. «s(w)y-». The American Heritage Dictionary of the English Language: Fourth Edition. Dellos vocablos rellacionaos n'inglés son sibling, sister, swain, self.
- ↑ 7,0 7,1 Jędrzej Giertych. «Tysiąc lat historii narodu polskiego» (polacu). www.chipublib.org. Consultáu'l 3 d'abril de 2009.
- ↑ «De origine et situ Germanorum by Cornelius Tacitus». Archiváu dende l'orixinal, el 2009-06-25.
- ↑ Augustów Canal on UNESCO Tentative List of Cultural Properties
- ↑ «The Augustów Canal at www.suwalszczyzna.pl». Archiváu dende l'orixinal, el 2014-07-07.
- ↑ 11,0 11,1 11,2 Jan M. Piskorski (1999). Pommern im Wandel der Zeit (n'alemán). ISBN 8-3906-184-8-6. p.29
- ↑ 12,0 12,1 Paul Havers. «The Legend of Wanda». www.kresy.co.uk. Archiváu dende l'orixinal, el 2012-02-05. Consultáu'l 31 de marzu de 2009.
- ↑ Leszek Paweł Słupecki. «The Krakus' and Wanda's Burial Mounds of Cracow». sms.zrc-sazu.si. Consultáu'l 31 de marzu de 2009. p.84
- ↑ 14,0 14,1 «Wanda». www.brooklynmuseum.org. Consultáu'l 31 de marzu de 2009.
- ↑ Władysław Parczewski, Jerzy Pruchnicki. «Vistula River». Encyclopedia Britannica. Consultáu'l 3 d'abril de 2009.
- ↑ «History of the City Gdańsk». www.en.gdansk.gda.pl. Archiváu dende l'orixinal, el 2012-10-17. Consultáu'l 3 d'abril de 2009.
- ↑ Rosamond McKitterick, Timothy Reuter, David Abulafia, C. T. Allmand (1995). Vol.5: The New Cambridge Medieval History: C. 1198-C. 1300. ISBN 0-521-36289-X.
- ↑ Krzysztof Mikulski. «Dzieje dawnego Torunia» (polacu). www.mowiawieki.pl. Archiváu dende l'orixinal, el 26 de payares de 2015. Consultáu'l 3 d'abril de 2009.
- ↑ Oskar Halecki, Antony Polonsky (1978). A history of Poland (n'alemán). ISBN 0-7100-8647-4. p.35
- ↑ 20,0 20,1 Krzysztof Olszewski (2007). The Rise and Torne of the Polish-Lithuanian Commonwealth due to Grain Trade.; a: p. 6, b: p. 7, c: p. 5, d: p. 5.
- ↑ Jerzy S. Majewski (29 d'abril de 2004). «Most Zygmunta Augusta» (polacu). miasta.gazeta.pl. Consultáu'l 25 d'ochobre de 2009.
- ↑ «Gdańsk (Poland)». Encyclopedia Britannica. Consultáu'l 3 d'abril de 2009.
- ↑ «Stephen Bathory (king of Poland)». Encyclopedia Britannica. Consultáu'l 3 d'abril de 2009.
- ↑ The name of the kingdom was changed to Privislinsky Krai, which was reduced to a tsarist province; it lost all autonomy and separate administrative institutions. Richard C. Frucht (2008). Eastern Europe: An Introduction to the People, Lands, and Culture. ISBN 1-57607-800-0. p. 19
- ↑ «Vistula River Victory». www.electronicmuseum.ca. Archiváu dende l'orixinal, el 4 de marzu de 2016. Consultáu'l 3 d'abril de 2009.
- ↑ «SEPTEMBER 13, 1944». www.1944.pl. Consultáu'l 25 d'ochobre de 2009.
- ↑ 27,0 27,1 Marek Jan Chodakiewicz (1978). Between Nazis and Soviets: Occupation Politics in Poland, 1939–1947. ISBN 0-7391-0484-5.
- ↑ US Holocaust Memorial Museum, Holocaust Encyclopedia, Auschwitz Environs, Summer 1944, online map
- ↑ Auschwitz-Birkenau: History & Overview Jewish Virtual Library
- ↑ 30,0 30,1 «Warsaw Uprising of 1944». www.warsawuprising.com. Archiváu dende l'orixinal, el 2018-08-03. Consultáu'l 14 de xunetu de 2008.
- ↑ The Uprising remained the ultimate symbol of Communist betrayal and bad faith for Poles. John Radzilowski. «Warsaw Uprising». ww2db.com. Consultáu'l 25 de marzu de 2010.
- ↑ The Warsaw Rising was termed a “criminal organization” Radzilowski, John (2009). «Remembrance and Recovery: The Museum of the Warsaw Rising and the Memory of World War II in Post-communist Poland». The Public Historien 31 (4): páxs. 143–158. doi:.
- ↑ Nazewnictwo geograficzne Polski. T.1: Hydronimy. 2cz. w 2 vol.. ISBN 8323996075.
- ↑ Żaneta Kosińska: Rzeka Wisła.
- ↑ Tolos habitantes de llocalidaes que se menten nesti artículu entiéndense que se refieren, salvo indicación espresa, al añu 2011.
- ↑ La Vistule à Tczew
Enllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Ríu Vístula.
