Galende ye un conceyu y llocalidá española de la provincia de Zamora, na comunidá autónoma de Castiella y Lleón.

Galende
Alministración
País España
Autonomía Castiella y Lleón
Provincia provincia de Zamora
Tipu d'entidá conceyu d'España
Alcalde de Galende (es) Traducir Jesús Villasante Carnero
Nome oficial Galende (es)[1]
Códigu postal 49360
Xeografía
Coordenaes 42°06′19″N 6°39′44″W / 42.10517°N 6.66222°O / 42.10517; -6.66222
Galende alcuéntrase n'España
Galende
Galende
Galende (España)
Superficie 90.26 km²
Altitú 944 m[2]
Demografía
Población 996 hab. (2023)
- 507 homes (2019)

- 497 muyeres (2019)
Porcentaxe 0% de provincia de Zamora
Densidá 11,03 hab/km²
Más información
Estaya horaria UTC+01:00
aytogalende.com
Cambiar los datos en Wikidata

Atópase allugáu na contorna de Senabria, al noroeste de la provincia de Zamora. Nel so términu municipal atópense les llocalidaes de Cubiellu o Cubeillu[3], Galende, Eilanes, Al Pobláu, Pedrazales, La Ponte, Rabaniellu, Riballagu, Riballagu Nuevu, Samartín de Castañeda y Vigu[4].[5][6]

Galende asítiase en plenu parque natural del Llagu de Senabria, el mayor llagu d'orixe glaciar de la península ibérica, con 318,7 ha y una fondura máxima de 53 m, amás de ser un espaciu natural protexíu de gran curiosu turísticu.

Llocalización

editar

Falta 118 km de Zamora, la capital de la provincia, y a 24 km, aproximao, de tierres portugueses pertenecientes al distritu de Bragança.

 
Molín de La Ponte.

El ríu Tera crucia esta llocalidá, creando'l so especial paisaxe riberano. El pueblu atópase estremáu en tres barrios: Barrio Cima allugáu na zona de la carretera onde s'atopen los chigres, hostales, agospiamientos rurales, restoranes; Meillugar que s'atopa, como'l so nome indica, nel mediu del pueblu, onde ta la ilesia; y Barriu So, allugáu na marxe derechu del ríu Tera, qu'a esi altor caltién una antigua presa molinera.

Historia

editar

La primer referencia escrita a Galende data del añu 927, arriendes de un pleitu ente'l Monesteriu de Samartín de Castañeda y un tal Ranosindo por una pesquería y otres propiedaes que según un documentu posterior yá fueren vendíes nel 916 al monesteriu.[7] Darréu, nel añu 990 dase la presencia del rei Bermudo II de Lleón en Galende, al qu'acompañaron los obispos y magnates del Reinu de Lleón, comprobando la destrucción de la llocalidá poles razzias musulmanes.[8]

Mientres la Edá Moderna, Galende foi una de les llocalidaes que s'integraron na provincia de les Tierres del Conde de Benavente y dientro d'esta na receptoría de Senabria.[9] Sicasí, al reestructurase les provincies y crease les actuales en 1833, Galende pasó a formar parte de la provincia de Zamora, dientro de la Rexón Lleonesa, que, como toles rexones españoles de la dómina, escarecía de competencies alministratives.[10] Un añu dempués Galende foi adscrita al partíu xudicial de Puebla de Sanabria.[11]

Tres la constitución de 1978, Galende pasó a formar parte en 1983 de la comunidá autónoma de Castiella y Lleón, en tanto conceyu integráu na provincia de Zamora.[12]

Demografía

editar
Población municipal
× Total Varones Muyeres
1996 1.416 698 718
1998 1.379 677 702
1999 1.401 689 712
2000 1.363 665 698
2001 1.360 670 690
2002 1.374 688 686
2003 1.402 711 691
2004 1.359 688 671
2005 1.372 689 683
2006 1.381 691 690
2007 1.395 693 702
2008 1.374 689 685
2009 1.313 674 639
2010 1.308 676 632
2011 1.384 713 671
2012 1.361 708 653 Fonte: I.N.E. (España)
Gráfica d'evolución demográfica de Galende ente 1900 y 2017
Fonte: Institutu Nacional d'Estadística d'España - Ellaboración gráfica por Wikipedia.

Nucleos de población

editar

El conceyu estremar n'once nucleos de población, que teníen la siguiente población en 2017 según l'INE.[13]

Nome n'asturlleonés Nome oficial Población
La Ponte[ensin referencies] El Puente 340
Vigu[6] Vigo 152
Samartín de Castañeda San Martín de Castañeda 127
Galende[ensin referencies] Galende 107
Riballagu Nuevu Ribadelago Nuevo 85
Eilanes[6] Ilanes 71
Cubiellu o Cubeillu[3] Cubelo 65
Pedrazales[6] Pedrazales 50
Rabaniellu[6] Rabanillo 38
Riballagu[6] Ribadelago 30
Al Pobláu[6] Moncabril 3

Arquiteutura

editar
 
Casa típica nel Meillugar.

El so cascu antiguu ye un claru exemplu de l'arquiteutura sanabresa, con belles cases fabricaes en piedra del llugar y teyaos de cayuela. D'ente los sos inmuebles destaca la ilesia parroquial, dedicada a San Mamés, d'una sola nave y con un retablu com la imaxe del santu.

Xunto al ríu Tera hai una pequeña presa artesanal y un molín.

Paisaxe

editar
 
Vista del llagu de Senabria.

Unu de los aspeutos más curiosos d'esta llocalidá ye'l paisaxe y la naturaleza que lu arrodia. El so ríu, llagos, llagunes, valles y praderíes convertir nun llugar aparente pa la contemplación y el descansu. D'esti territoriu destaca'l parque natural del Llagu de Senabria, espaciu natural que colos sos 22 000 ha afecta inclusive a les sierres Segundera y Cabreira.

Equí se dislumbra la morfoloxía creada polos glaciares que mientres el Cuaternariu afectaron a estes sierres como puede trate na mesma cuenca del llagu de Sanabria y del ríu Tera. D'esta forma, la contorna de Senabria conserva na actualidá'l mayor númberu de llagunes d'orixe glaciar de la península ibérica dempués de los Pirineos. Hasta 35 llagunes fueron contabilizaes, toes elles caracterizaes por tar asitiaes na altiplanicie (1600 msnm) y pola pureza de les sos agües, lo que redunda en beneficiu de la fauna y la flora específica que vive nesti hábitat.

La consecuencia más notable d'esta glaciación, ye'l mesmu llagu de Senabria. Ésti foi escaváu pol xelu de la postrera glaciación de Würm, algamando una fondura de 53 m y un llargor que supera los 3 km. Estos datos conviérten-y nel mayor llagu glaciar de la Península. Pero amás atópase nuna bella paraxa que dio orixe a una particular lleenda, qu'asitia'l so orixe nuna maldición divina del pueblu que, anubiertu, fuelga so les sos agües y del que s'escucha'l tañimientu de les sos campanes cada nueche de San Xuan.[14]

Fiestes

editar

Galende festexa Los Mártires, el 21 de xineru, y San Mamés, el 7 d'agostu.

El pueblu tien dellos equipos de fútbol en distintes categoríes amateurs. Xuega nun tornéu que s'entama pa tou Senabria onde compiten otros pueblos de la contorna en dómina veraniega.

Ver tamién

editar

Referencies

editar
  1. Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
  2. URL de la referencia: https://www.aemet.es/es/eltiempo/prediccion/municipios/galende-id49085.
  3. 3,0 3,1 https://tierraalantre.wordpress.com/2010/08/10/que-facemos-cola-toponimia-de-zamora/
  4. https://tierraalantre.wordpress.com/2010/08/10/que-facemos-cola-toponimia-de-zamora/
  5. Galende na páxina de la Diputación de Zamora
  6. 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 2i_Fernando ALVAREZ-BALBUENA.pdf Páxina 10.
  7. Martín Viso, Iñaki (1993). Universidá de Salamanca (Studia Histórica-Historia Medieval Vol.XI): valle_de_Sanabria_(.pdf?sequence=1 La feudalización del valle de Sanabria (sieglos X-XIII) (en castellanu), páx. 38. «El primer documentu que figura nel TMC que trata sobre Senabria ye del añu 927 y fai referencia a un pleitu ente'l monesteriu y un tal «Ranosindo et suos gasalianes» sobre una pesquería y les sos tierres sitas en Galende. Diches propiedaes fueren vendíes al monesteriu nel 916, según afírmase nun testimoniu posterior.»
  8. (1988) Cortes de Castiella y Lleón: Les Cortes de Castiella y Léon na edá media (en castellanu), páx. 113. «L'añu 990 una escritura dada pol rei Vermudo II en favor del monesteriu bercianu de Carracedo fala de la presencia del monarca acompañáu de los sos obispos y de tolos magnates del reinu ...et comparuimus cum episcopos nostros seu et omnes magnates regi [sic] nostri na villa senabresa de Galende que fuera destruyida poles razzias musulmanes.»
  9. Salgado Fuentes, Carlos Javier (2016). Universidá de Salamanca: La evolución de la identidad regional en los territorios del antiguo Reino de León (Salamanca, Zamora y León) (en castellanu), páx. 149-150.
  10. «Real Decretu de 30 de payares de 1833 sobre la división civil de territoriu español na Península ya islles axacentes en 49 provincies» (castellanu). Gaceta de Madrid.
  11. INE: Provincia de Zamora. Entiende esta provincia los siguientes conceyos por partíos xudiciales
  12. {{cita web|url=http://www.jcyl.es/web/jcyl/binarios/195/628/ESTATUTU%20DE%20AUTONOMIA.pdf%7Ctítulu =Ley Orgánica 14/2007, de 30 de payares, de reforma del Estatutu d'Autonomía de Castiella y Lleón|autor=
  13. Institutu Nacional d'Estadística. «Nomenclátor: Población del Padrón Continuo por Unidad Poblacional». Consultáu'l 19 de marzu de 2017.
  14. «Datos sobre Galende n'El Norte de Castiella». Archiváu dende l'orixinal, el 2013-09-28.

Enllaces esternos

editar