Cordobeyu
El cordobeyu ye un animal imaxinariu al que se fai referencia n'Asturies pa gastar chancies, tanto a neños como a cazadores, pescadores novatos, escursionistes, etc. La más habitual consiste en convencer al novatu de que'l cordobeyu ye un animal fuxidizu que namái pue cazase de nueche.
| Cordobeyu | ||
|---|---|---|
| Información | ||
| [editar datos en Wikidata] |
Orixe y chancia
editarEl diccionariu DALLA[1] defínelu como: «Animal imaxinariu [col que s’engaña a daquién pa rise d'elli].»
El cordobeyu úsase, ente estudiantes, como chancia a los novatos, o ente cazadores non esperimentaos a los que se-yos fai creer que ye una pieza de caza. Pa ello, los esperimentaos faen ver que cuerren y coyer al empar que'l novatu tien de cargar col sacu nel que los zarren. Mientres el novatu carga col sacu ensin ver nada, los chanciosos van enllenando'l sacu con piedres. La fras: «Cordobeyu al cestu», (DALLA)[1] ye una espresión «cola que s’insulta, cola que se fai risión de daquién».
Son frases perconocíes les siguientes tocante al cordobeyu:
Que'l d'Uviéu equí t'aguarda.
Y el que ye llistu y agudu
Caliente ta yá na cama»
Tamién sirve como xuegu pa los más pequeños mientres la nueche. Convidaos a dir cazar cordobeyos, nun dexen d'entrugar cómo son. Los responsables del xuegu faen volar la imaxinación a los más pequeños hasta'l puntu de face-y los ver ente los árboles, per aciu solombres con una llinterna. Lo más probable ye qu'una piedra o tueru sirva pa ello. Los neños tán convencíos de que lo que vieron ye esta especie imaxinaria.
El cordobeyu n'otres zones
editarNel País Vascu, Navarra y La Rioxa, tamién ye común utilizalo como xuegu nos campamentos infantiles de branu, saliendo de nueche a cazalo, pero protexíos úntandose con farina y agua la cara y los brazos, pa que los sos orinos nun amburen la piel.[2]
En Cuba denómase-y gamusino, y úsase n'ocasiones pa gastar chancies a los soldaos novatos acabante ingresar nel serviciu militar obligatoriu. Col enfotu de llevar a cabu l'engañu, los chanciosos describen al gamusino como un animal asemeyáu a una jutía conga, pero de menor tamañu y que la so carne resulta ser d'un ricu sabor. Tamién a escursionistes y espeleólogos novatos gástase-yos esta chancia y la forma de dar caza a los gamusinos cubanos ye asemeyáu a la d'otres rexones. Según los chanciosos el gamusino ye un animal que gusta del ruiu. Puede atraer faciendo sonar una llata de tamañu medianu colos golpes d'un palu. El cazador (la víctima) tien de garrar con una mano un sacu que tien d'asitiar tendíu sobre'l pisu y cola boca abierta y de forma tal que'l gamusino pueda entrar nél si avérase corriendo. Al pie de él y nel pisu'l cazador sofita la llata y empieza a faela sonar col palu sosteníu na otra mano. El cazador tien de cantar la cancioncita «Un, dos, tres, cuatro, gamusino al saco» de forma continua. El soníu y la cancioncina atrayeríen al gamusino, qu'entraría corriendo al sacu.
Pese a lo absurdo d'esta forma de cacería, son munchos los que cayen víctimes d'esta chancia. En munches ocasiones son delles persones que se ponen d'alcuerdu xuntes pa gastar la chancia a un novatu y los chanciosos tienden a faer toa una puesta n'escena empezando por entablar charres, frente a la persona qu'intenten engañifar. Falando de les sos fazañes n'antigües supuestes caceríes y de los cordobeyos que xintaron asaos van poniéndose d'alcuerdu sobre una cacería a realizar nesa nueche. Adulces impliquen a la víctima, que se va amosando comenenciuda y que valientemente participa na cacería.
Otros nomes
editarOtros términos que recibe son: en castellán gamusino, n'estremeñu gangüezno, en portugués gambozino, maimones(pl) nel monte oriental lleonesa, biosbardos, gazafellos o cocerellos en Galicia, en valencianu gambosí y el términu catalán gambutzí (‘nanu tan diminutu qu'apenes ye visible’; esti términu foi recoyíu pol folclorista catalán Joan Amades nel so Costumari Català en 1950); esti postreru, de la mesma, rellaciónalu col provenzal gambosí o gabuzo (‘engañu’). Nel altoaragonés de la contorna d'Ayerbe utilízase pela so parte el vocablu bambosino. En Francia esiste un animal fantásticu equivalente, el dahu, y la chasse au dahu (caza del dahu) ye una chancia tradicional. En Cuba, tamién se-y denoma gamusino
Ver tamién
editarReferencies
editar- ↑ 1,0 1,1 https://diccionariu.alladixital.org/index.php?cod=14192
- ↑ Cuentu de Ion Arretxe El campamentu de Manolo Consultáu'l 5 de payares de 2017
Bibliografía
editar- Buesa Oliver, Tomás (1958). «Dalgunos derivaos hispánicos de los raigaños onomatopéyicos bamb- y sar (r)». Archivo de Filoloxía Aragonesa VIII-XIX. ISSN 0210-5624 , págs. 73-104 (Institución Fernando'l Católicu). http://ifc.dpz.es/recurso/publicaciones/02/02/04buesa.pdf.
Datos: Q2145610
