Gramática del francés

El términu gramática francesa fai referencia a la gramática del francés —esto ye, l'estudiu de les regles que la rixen—, que ye similar a la d'otres Llingües romániques.

El francés ye un idioma moderadamente flexonal. Los sustantivos, los axetivos y la mayoría de los pronomes se flexionan pal númberu (singular o plural) y el xéneru (masculín o femenín); los pronomes personales, amás pa la persona y el casu, y los verbos pa la persona, el manera, el tiempu y el númberu del so suxetu. El casu márcase principalmente utilizando preposiciones y un orde pa les pallabres, y ciertes carauterístiques verbales márquense utilizando verbos auxiliares.

Les partes del discursu

El sustantivu

Xéneru

Cada sustantivu francés (en francés: le nom substantif, o a cencielles le nom) tien un xéneru gramatical, bien masculín bien femenín. El xéneru d'un sustantivu referíu a un ser humanu o a otru mamíferu correspuéndese xeneralmente col xéneru natural de dichu sustantivu, esto ye, el so sexu. Nesti casu, casi siempres se da la esistencia d'un sustantivu distintu pa cada xéneru, y la so eleición vese determinada pol xéneru natural del ser descritu; V.G.: chanteur fai referencia a un cantante varón, ente que chanteuse a una cantante muyer. En dellos casos, dambes formes son indénticas, marcándose la diferencia coles pallabres vecines (por cuenta de la concordanza de xéneru). Asina, un católicu va ser un catholique, ente que una católica va ser une catholique. Esisten sicasí dellos sustantivos que caltienen el so xéneru gramatical ensin importar el so xéneru natural: personne (persona) ye siempres femenín, ente que professeur (profesor) ye siempres masculín, siquier nel francés formal, ensin importar el sexu de la persona referida.

Magar el xéneru d'un sustantivu nun ta del tou determináu pola so forma, esisten dellos enclinos. Una de les más xenerales ye que los sustantivos acabaos en le tienden a ser femeninos, y el restu tiende a ser masculín; esisten sicasí munches esceiciones. Otru enclín más consistente ye que les terminaciones -sion y -tion danse casi siempres en sustantivos femeninos, ente qu'otres como -eau preséntense casi puramente nel xéneru masculín. Sicasí, un sustantivu que paez ser masculín pola so forma bien podría ser femenín (V.G.: souris, 'mure'), o viceversa (V.G.: squelette, 'cadarma').

En dellos casos raros, el sustantivu puede presentar dambos xéneros, y pueden usase tantu en masculín como en femenín calteniendo'l mesmu significáu, anque siempres se prefier un xéneru sobre l'otru. Esisten tamién dellos casos entá más raros nos que'l xéneru camuda d'alcuerdu al usu: les pallabres amour (amor) y délice (delicia, prestar) son masculines nel singular y femenines nel plural; la pallabra orgue (órganu) ye masculina, pero cuando ye usada enfáticamente pa referise a un órganu d'ilesia vuélvese femenina; el sustantivu plural gens (xente) camuda de xéneru de forma bien inusual, dependiendo de los axetivos que s'usen con él.

Regles de formación del femenín

Como enriba, el femenín fórmase añadiéndo-y -e al masculín: français → française. Sicasí, esisten los siguientes casos especiales:

• Si'l sustantivu termina en -er, el femenín fórmase camudando dicha terminación por -ère: boulanger → boulangère
• Si'l sustantivu termina en -e, el femenín fórmase camudando dicha terminación por -esse: maître → maîtresse
• Si'l sustantivu termina en -eur, el femenín fórmase camudando dicha terminación por -euse: voleur → voleuse; esisten bien pocos casos nos que se camuda la terminación del masculín por -eresse: demandeur → demanderesse
• En ciertos casos repite la consonante final y amiéstase una e: péruvien → péruvienne; lion → lionne; chat → chatte
• Si'l sustantivu termina en -x, el femenín fórmase camudando dicha terminación por -se: époux → épouse
• Si'l sustantivu termina en -el o -eau, el femenín fórmase camudando dicha terminación por -elle: différentiel → différentielle; jouvenceau → jouvencelle
• Si'l sustantivu termina en -teur, el femenín fórmase camudando dicha terminación por -trice o -teuse: porteur → porteuse; acteur → actrice
• Si'l sustantivu termina en -p o -f, el femenín fórmase camudando dicha terminación por -ve: loup → louve; veuf → veuve

Esisten, al igual que n'español, femeninos dafechu irregulares: père → mère; cheval → jument; parrain → marraine; oncle → tante, etc.

Númberu

Al igual que nel español, los sustantivos tamién se flexionan pal númberu; asina, el plural fórmase xeneralmente añadiendo una -s al singular, o delles vegaes -x. Sicasí, una y bones les consonantes finales xeneralmente nun se pronuncien nel francés, la adición de -s o -x nun afecta la pronunciación, polo que tanto la forma plural como la singular pronúnciense casi siempres de la mesma manera. Amás, los sustantivos qu'acaben en -s (français, francés), -x (choix, eleición) o -z (nez, ñariz) tienen la mesma forma escrita tantu pal singular como pal plural. Sicasí hai sustantivos que se pronuncien y hasta s'escriben distintu na forma plural: por casu: œil ("güeyu") camuda a yeux, cheval ("caballu") vuélvese chevaux, y vos ("güesu" o "güesos") pronúnciase distintu cuando ta en singular ([ɔs]) de cuando ta en plural ([o]); y entá colos sustantivos que nun encaxar nesti casu, va faese una distinción nel discursu, por cuenta de que suel haber un artículu o otru modificador que la so pronunciación sí camuda col númberu del sustantivu (concordanza de númberu).

Regles de formación del plural

Como yá se mentó, el plural fórmase, xeneralmente, añadiendo una -s a la fin de la pallabra. Sicasí, esisten dellos casos especiales nos que'l plural sigue otres pautes:

• Si la pallabra termina en -s, -x o -z, el plural queda esautamente igual: la croix → les croix; le français → les français; le nez → les nez.
• Si la pallabra termina en -au, -eau o -eu, el plural toma una x: étau → étaux; enjeu → enjeux; oiseau → oiseaux. Esisten les siguientes esceiciones: bleu → bleus; pneu → pneus; landau → landaus.
• Si la pallabra termina en -a el, el plural formar col sufixu -aux: journal → journaux; animal → animaux.
• Esisten siete sustantivos terminaos en -ou que faen el plural en -x: bijou → bijoux; caillou → cailloux; chou → choux; genou → genoux; joujou → joujoux; pou → poux.
• Esisten siete sustantivu acabaos en -ail que faen el plural en -aux: bail → baux; corail → coraux; émail → émaux; soupirail → soupiraux; travail → travaux; vantail → vantaux; vitrail → vitraux.

Artículos y determinantes

Los artículos y los determinantes concuerden en xéneru y númberu col sustantivu que modifiquen, y, a diferencia d'estos postreros, esta flexón faise tanto al falar como al escribir. Quiciabes ye por causa de esto que sían más utilizaos en francés que n'español: dexen que tanto'l xéneru como'l númberu de los sustantivos reflexar na llingua falada.

El francés presenta tres tipos d'artículu: definíu (le 'el', la 'la', les 'los, les'), indefiníu (un 'un', une 'una', des 'unos, unes') y partitivu (du, de la, de l', des, nun tienen traducción). La diferencia ente l'artículu definíu y l'indefiníu ye similar al presente nel español. L'artículu partitivu ye paecíu al indefiníu, pero usar con sustantivos incontables o cuando nun se tien noción de la cantidá referida (V.G.: elle mange du fromage, 'ella come quesu'; il boit de la bière, 'él bebe cerveza'; j'ai des enfants, 'tengo fíos').

El pronome

Nel francés, los pronomes (en francés: le pronom) puédense flexionar pa indicar la so función nuna proposición (suxetu, oxetu direutu, etc.), según tamién la persona, el xéneru y el númberu del referente (sustantivu al que reemplaza). Non toes estes flexones pueden presentase al empar; V.G., el pronome relativu que ('que', 'el cual') puede tener cualquier referente, ente que el pronome posesivu mien ('mio') puede tener cualquier función nuna proposición.

El francés — a diferencia del español — ye una llingua na que'l suxetu siempres ye espresu; ergo, los pronomes xueguen un rol prominente nel idioma. Los verbos impersonales (V.G.: pleuvoir, 'llover') usen el pronome impersonal il, que nun se traduz (il pleut, 'llueve').

Pronomes en Francés

Pronomes Personales
Persona		Suxetu		Oxetu Direutu		Oxetu Indireutu		Tónicos
		Singular	Plural	Singular	Plural	Singular	Plural	Singular	Plural
1ª		je	nous	me	nous	me	nous	moi	nous
2ª		el to	vous	te	vous	te	vous	toi	vous
3ª	Masculín	il	ils	le	les	lui	leur	lui	eux
	Femenín	elle	elles	la				elle	elles
Pronomes Posesivos
Persona	Xéneru	Un Posesor				Dellos Posesores
		Singular		Plural		Singular		Plural
1ª	Masculín	mien		miens		nôtre		nôtres
	Femenín	mienne		miennes
2ª	Masculín	tien		tiens		vôtre		vôtres
	Femenín	tienne		tiennes
3ª	Masculín	vidaya		siens		leur		leurs
	Femenín	sienne		siennes
Pronomes Demostrativos
Xéneru				Singular			Plural
Masculín				celui-ci	celui	celui-là	ceux-ci	ceux	ceux-là
Femenín				celle-ci	celle	celle-là	celles-ci	celles	celles-là
Pronomes Relativos
Formes Simples	qui		que		quoi		dont		où
Formes Compuestes	Xéneru	Singular				Plural
	Masculín	lequel				lesquels
		duquel				desquels
		auquel				auxquels
	Femenín	laquelle				lesquelles
		de laquelle				desquelles
		à laquelle				auxquelles
Pronomes Indefiníos
Formes Masculines		on		personne		quiconque		n'importe qui
Formes Neutres		quelque chose				rien
Formes Variables	Xéneru	Singular				Plural
	Masculín	l'un				les uns
		quelqu'un				quelques-uns
		chacun				—
		aucun				aucuns
		certain				certains
		tel				tels
	Femenín	l'une				les unes
		quelqu'une				quelques-unes
		chacune				—
		aucune				aucunes
		certaine				certaines
		telle				telles

L'axetivu

L'axetivu (en francés: l'adjectif) concuerda en xéneru y númberu col sustantivu que modifica. La forma del axetivu masculín ta dada por defectu; esto ye, la forma qu'apaez nos diccionarios. La forma de la mayoría de los axetivos femeninos singulares deriva de la de les sos respeutives formes masculines singulares añadiendo -e, anque delles terminaciones comunes tienen patrones distintos acordies coles regles de formación del femenín de los sustantivos. De la mesma, les formes plurales de la mayoría de los axetivos masculinos y femeninos construyir a partir de les sos formes singulares añadiendo -s, -x o nada si la forma singular termina en -s, -x o -z (vease Regles de formación del plural).

Casi tolos axetivos, cuando s'usen como atributos, allúguense dempués de los sos sustantivos (V.G.: la voiture rouge, 'el carru coloráu'). Ciertos axetivos, sicasí (frecuentemente, pero non siempres, aquellos rellacionaos con guapura, edá, bondá o talla), van primero que los sos sustantivos (une belle femme, 'una bella muyer'). Con unos pocos axetivos d'esta última clase, esisten dos formes pal masculín singular: una usada delantre de consonantes y otra delantre de vocales. Por casu, l'axetivu beau (bellu, guapu, formosu) camuda la so forma de un beau garçon (un mozu guapu) a un bel homme (un home guapu). Dellos otros axetivos, al igual que n'español, camuden de significáu dependiendo de la so posición, delles vegaes precediendo a los sos sustantivos y otres asocediéndo-yos; V.G., ancien significa 'anterior' cuando preciede al so sustantivu, pero significa 'antiguu' cuando va dempués d'ésti.

Munches pallabres compuestes contienen un axetivu, como por casu belle-mère ('suegra', distintu de belle mère, 'madre bella'). Dalgunos utilicen una forma arcaica del axetivu femenín la cual escarez de la le final, como ye'l casu de grand-rue ('cai mayor', distintu de grande rue, 'cai llarga') y de grand-mère ('güela', distintu de grande mère, 'madre alta').

Axetivos en Francés

Axetivos Demostrativos
Xéneru | bgcolor="lightcyan" align="center" colspan="2" | Singular	Plural
Masculín	ce		ces
	ce...-ci		ces...-ci
	ce...-là		ces...-là
Femenín	cette		ces
	cette...-ci		ces...-ci
	cette...-là		ces...-là
Axetivos Posesivos
Xéneru	Un Namái Posesor		Dellos Posesores
	Singular	Plural	Singular	Plural
Masculín	mon	mes	notre	nos
	ton	tes	votre	vos
	son	ses	leur	leur
Femenín	ma	mes	notre	nos
	ta	tes	votre	vos
	sa	ses	leur	leurs
Axetivos Interrogativos
Xéneru | bgcolor="lightcyan" align="center" colspan="2" | Singular	Plural
Masculín	quel		quels
Femenín	quelle		quelles
Axetivos Indefiníos
Xéneru | bgcolor="lightcyan" align="center" | Singular	Plural	Singular	Plural
Masculín	aucun	aucuns	certain	certains
	autre	autres	chaque	—
	maint	maints	même	mêmes
	nul	—	—	plusieurs
	quelconque	quelconques	quelque	quelques
	tel	tels
Femenín	aucune	aucunes	certaine	certaines
	autre	autres	chaque	—
	mainte	maintes	même	mêmes
	nulle	—	—	plusieurs
	quelconque	quelconques	quelque	quelques
	telle	telles

El verbu

Al igual que n'español, en francés el verbu ye l'elementu principal na mayoría d'oraciones, anque ye más frecuente la esistencia d'oraciones ensin verbu en francés que n'español. Los verbos conxugar pa señalar la información siguiente:

• un manera (indicativu, imperativu, suxuntivu, condicional, infinitivu, participiu, o xerundivu);
• un tiempu (presente, pasáu, futuru, o condicional anque non tolos tiempos tán presentes en toles maneres);
• un aspeutu (perfectu o imperfectu);
• una voz (activa, pasiva, o reflexiva).

Los verbos nes maneres finitos (ex:, indicativu, imperativu, suxuntivu y condicional) tamién se conxuguen pa concordar colos sos suxetos en númberu (plural o singular) y persona (primer, segunda o tercer), mas a diferencia del español el suxetu debe siempres tar presente salvu nel imperativu.

El tiempu y la manera

El tiempu dexa, como'l so nome indica, asitiar l'acción nel tiempu. Ciertos verbos tienen un calter absolutu (presente, imperfectu, pasáu simple, pasáu compuestu, futuru) y otros, relativu (como'l pasáu anterior, el pluscuamperfeutu y el futuru anterior); los primeres asitien l'acción "nel tiempu" ente que los segundos facer en función de los otros tiempos.

La manera ye un aspeutu de la forma del verbu qu'indica'l grau de realidá dau pol falante na proposición que fizo. Nel francés esisten dos maneres reales (indicativu ya infinitivu) y cuatro irreales (suxuntivu, condicional, imperativu y participiu); estos cuatro últimos dexen espresar ficciones, camientos, órdenes, etc.

Los distintos tiempos y maneres tienen básicamente la mesma función en francés que n'español, anque se presenten ciertes diferencies. Sicasí, dalgunos cayeron en desusu na llingua oral, y escasamente atopar na llingua escrita. Ésti ye'l casu del pasáu simple y el pasáu anterior del indicativu, y del imperfectu y pluscuamperfeutu del suxuntivu. Otru exemplu ye'l imperativu de pasáu, que sirve pa ordenar que daqué seya fechu antes d'un momentu dau. L'imperativu de pasáu francés casi nun s'utiliza, siendo xeneralmente reemplazáu pol imperativu de presente — que cumple les mesmes funciones del imperativu español — más un complementu circunstancial; y yá que espresa en realidá un orde a futuru, suélse-y llamar imperativu de futuru anterior.

Conxugación

El francés, como otres llingües romances incluyíu'l español medieval, intercambia l'usu de être (ser, tar; haber) y avoir (tener; haber; faer) cuando se conxuguen los verbos nos tiempos compuestos. Asina, esisten dieciséis verbos que los sos tiempos compuestos construyir col verbu être, ente que los demás faen los tiempos compuestos col verbu avoir. Estos dieciséis verbos son: aportar, monter, sortir, venir, aller, naître, retourner, revenir, descendre, entrer, rentrer, tomber, rester, arriver, mourir, y partir. Tamién se conxuguen col verbu être tolos verbos pronominales y tolos derivaos de los dieciséis anteriores (anque esta regla ye duldosa). Los que se conxuguen con être faen concordanza ente'l suxetu (singular o plural, masculín o femenín) y el participiu:

• Il est tombé ([él] cayóse/cayó) frente a Elle est tombée ([ella] cayóse/cayó)
• Ils sont tombés / Elles sont tombées (cayéronse/cayeron [ellos / elles])
• Je suis allé / Je suis allée (fui/fui [yo = masculín/femenín])
• Nous sommes sortis / Nous sommes sorties (nós/nós salimos/salimos)
• El to t'es llavé / El to t'es lavée (te llavasti/llavasti [tu = masculín/femenín])

Pero los que se conxuguen con avoir nun faen concordanza:

• J'ai mangé ([yo] comí/comí)
• Il a vu ([él] vio/vio)
• Elle a vu ([ella] vio/vio)
• Nous avons fait ([nosotros] fiximos/fiximos)

La siguiente tabla correspuende a la conxugación de dellos tiempos d'exemplu del verbu "chanter", un verbu regular perteneciente a la primer conxugación (verbos acabaos en -er):

Pronom	Présent de l'indicatif	Présent du subjonctif	Présent du conditionnel	Passé Simple	Imparfait de l'indicatif
Je	chante	chante	chanterais	chantai	chantais
El to	chantes	chantes	chanterais	chantas	chantais
Il / Elle / On	chante	chante	chanterait	chanta	chantait
Nous	chantons	chantions	chanterions	chantâmes	chantions
Vous	chantez	chantiez	chanteriez	chantâtes	chantiez
Ils / Elles	chantent	chantent	chanteraient	chantèrent	chantaient

Pa la conxugación completa del verbu aimer, vease Conxugación del verbu aimer en Wikibooks.

Sintaxis

La negación

Nel francés, la negación siempres ye doble, esto ye, esprésase xeneralmente en dos Partes, col alverbiu de negación ne xuníu al verbu y una o más pallabres negatives que modifiquen al verbu o a unu de los sos argumentos. Por casu, la negación verbal simple espresar con ne antes del verbu o auxiliar (y de cualquier pronome d'oxetu direutu o indireutu) y l'alverbiu pas dempués del verbu:

• Je les ai pris ('coyer') → je ne les ai pas pris ('nun los coyer')

Úsense tamién otres pallabres negatives en conxunción con ne pa espresar tipos más complexos de negación:

1. Alverbios negativos: ne … plus ('non más'), ne … jamais ('nunca'), ne … nulle part ('[en] nengún llau'), ne … guère ('non muncho, difícilmente'), ne … point / aucunement / nullement ('non, pa nada')
2. Pronomes negativos: ne … rien ('nada'), ne … personne ('naide')
3. Otros determinantes: ne … aucun(e) / nul(le) ('nunguno/a'), ne … que ('non … más que')

Exemplos:

• Je ne sais pas ('nun sé')
• Il ne fume plus ('yá nun fuma/nun fuma más')
• Nous n'avons vu personne ('nun vimos a naide')
• Rien n'est certain ('nada ye seguro')
• Je n'ai aucune idée ('nun tengo nenguna idea')
• Vous ne mangez que des légumes? ('¿nun coméis más que verdures?')

Los alverbios negativos (y tamién rien) asoceden a les formes finitas de los verbos, mas precieden al infinitivu (xunto con ne):

• Il prétend ne pas/ne jamais/ne rien fumer ('afirma non/nunca/nada fumar')

Delles pallabres negatives distintes de pas pueden apaecer na mesma oración, pero ésta interprétase usualmente como una negación simple. Cuando otra pallabra negativa presentar xunto a pas, la oración interprétase como una doble negación.

• Elle n'a plus jamais rien dit à personne ('nunca dixo namás a naide')
• Elle n'a pas vu personne ('non a naide nun vio', ex: 'vio a daquién'

Nel francés coloquial ye común evitar l'usu de ne nel falar rápido, anque esto puede crear dalguna ambigüedá cola construcción ne … plus yá que plus puede significar 'más' o 'non más'. Xeneralmente, cuando plus usar pa dicir 'más', la s final pronúnciase, ente que esta s nunca se pronuncia cuando toma'l sentíu de 'non más'. Asina, la oración informal il y en a plus puede pronunciase cola s final pa dicir 'hai más', o ensin ella pa dicir 'yá nun hai más'.

En ciertes construcciones — xeneralmente lliteraries — ne puede espresar la negación por sigo mesmu (ensin nenguna otra pallabra negativa). Esto ye posible con ciertos verbos (V.G., pouvoir, savoir, oser).

• (estándar, ne + pas) Je n'ai pas pu venir ('nun pudi venir')
• (casual, pas solamente) J'ai pas pu venir
• (lliterariu, ne solamente) Je n'ai pu venir

El ne espletivu

En ciertos casos, la pallabra ne puede ser usada ensin qu'ésta implique negación; el ne en tales situaciones ye llamáu'l ne espletivu (en francés: ne explétif):

• J'ai peur que cela ne se reproduise ('tengo mieu de qu'eso se vuelva a producir')
• Il est arrivé avant que nous n'ayons commencé ('llegó primero qu'empecemos')
• Ils sont plus nombreux que tu ne le crois ('son más numberosos que lo que crees')

El ne espletivu atopar nes proposiciones con verbos finitos — esto ye, nes maneres finitos (indicativu, suxuntivu, imperativu, condicional) — y nunca antes d'una proposición infinitiva (manera infinitivu y formes non personales, ex:, xerundiu y participiu). Ye propiu del llinguaxe lliterariu y non del coloquial.

Los contestos siguientes dexen el ne espletivu:

• La proposición complemento de los verbos qu'espresen mieu o fuximientu: craindre ('tarrecer'), avoir peur ('tener mieu'), empêcher ('torgar'), éviter ('evitar')
• La proposición complemento de los verbos qu'espresen dulda o: douter ('duldar'), nier ('negar')
• Les proposiciones alverbiales qu'empiecen coles siguientes espresiones: avant que ('primero que'), à moins que ('nun siendo que'), de peur/crainte que ('por mieu de que')
• Les construcciones comparatives qu'espresen inequidad: autre ('otru/a'), meilleur(e) ('meyor'), plus fort(e) ('más fuerte'), moins intelligent(e) ('menos intelixente'), etc.

L'orde de les pallabres

Los componentes d'una proposición dispónense típicamente nel siguiente orde, (anque non siempres tán presentes toos estos componentes):

• Alverbiu(s)
• Suxetu *

ne (xeneralmente pa marcar la negación, magar tien otros usos)

• Los pronomes reflexivos (ex:, me, te, se, nous, vous, se)
• Los pronomes d'oxetu direutu
• Los pronomes d'oxetu indireutu
• El pronome e
• El pronome en
• El verbu finito, seya ésti un auxiliar o'l verbu principal
• Alverbiu(s)
• El pronome rien
• El verbu principal (si'l verbu finito ye un auxiliar)
• Alverbios y oxetos

Ver tamién

• Idioma francés
• Manera suxuntiva francés
• Gramática

Referencies

• Datos: Q11923
• Multimedia: French grammar
• Llibros: Francés/Gramática