Guañu

En botánica un guañu ye un muérganu complexu de los vexetales que se forma davezu na axila de les fueyes ensamáu por un meristemu apical, (célules con capacidá de división), a mou de botón escamosu (catáfilos) que llueu darán llugar a fueyes (foliíferes) y flores (floríferes).

Guañu d'una caña de pládanu (Acer pseudoplatanus)

Los guaños úsense pa facer los inxertos o garcios (inxertu/garciu de xema), sobro too en frutales y les sos variedaes.

Llingüísticamente, el diccionariu de l'ALLA diz que'l sustantivu "guañu" tien les siguientes acepciones y usos:

• 1 Brotu [pequeñu que ñaz a la pataca, a la faba].
• 2 Bultu [que formen nuna planta les flores, les fueyes cuando entamen a salir].
• 3 Pación [qu'empieza a brotar, a ñacer dempués de segar un prau].
• 4 Morgazu, yerba [dañible qu'empieza a ñacer nun prau].
• 5 Principiu [de daqué que llueu espoxiga.

|| En guañu, a puntu de nacer, de surdir. || Salir del guañu, espoxigar, crecer [una persona]. Tovía nun salió del guañu y yá quier cortexar.

Formación y desendolcu del guañu

El guañu de munches plantes lleñoses, especialmente nos climes tépedos y fríos, salen protexíos por una cobertura de fueya modificao chamada escama que protexe'l delicáu tecíu interior. En dalgunes plantes, l'escama ta cubierta por una substancia mucilaxinoso qu'aumenta la proteición. De la que cada guañu se desendolca, les escames pueden medrar un poco, mas xeralmente caen, dexando na superficie del ramu una serie de marques horizontales. Por aciu d'estes marques ye posible determinar la edá del ramu, yá qu'en cada añu'l so crecimientu remata cola formación d'un guañu, que va producir un nuevo conxuntu marques. Col pasar del tiempu y el desenvolver de la so casca, estes marques tienden afitase en forma obleru, polo que depués de dalgunos años, yá nun ye posible determinar la edá de los ramos por esti métodu.

Dacuandu, pue distinguise nun guañu una serie bien marcada de tipos d'escama: nel Aesculus, por exemplu, fórmanse pequeñes escames pardes per fuera, cubriendo otres mayores que, cuando'l brote abre tornen verde, hasta la fueya interno, de color y forma típico. Estes series suxeren que la escama del guañu seya fueya verdadero, modificao pa protexer los delicaos tecios meristemáticos durante periodos desfavoratibled.

En munches plantes, nun se forma escama nos guaños, que son entós llamaos guaños espidos. Nestos guaños, les minúscules fueyes en desendolcu son munches veces tomentoses (con llongos ciclios), como en delles especies de Rhus y de Viburnum. En munches plantes yerbácees, el guañu ye entá más reducío, munches vegaes consiste cásique nuna masa de célules indiferenciaes nes axiles de les fueyes. Un repollu, sicasí, (ver Brassica ) ye un guañu terminal escepcionalmente grande, y les coles de Bruxeles son sólo guaños llaterales.

Una vez que dellos guaños se formen nes axiles de les fueyes, la so distribución nel tallu ye la mesma que de les fueyes: pueden ser alternos, opuestos o verticilados. En delles plantes pueden formase guaños en puntos atípicos y son llamaos guaños alventicios buds.

Tipos de guañu

Clasifiacación de guañu de plantes

El guañu ye muérganu útiles na identificación de les plantes, especialmente nes lleñoses que nel iviernu perden la fueya. Pa ello, los estremaos tipos de guañu son clasificaos y descritos n'acorde a diferentes criterios: llocalización na planta, status, morfoloxía y función:

• N'acorde cola llocalización,
  • terminales, cuando s'atopen na estremidá del tallu (el términu apical ye equivalente, pero xeneralmente ta reserváu pa los que se localizen nel sitiu de la planta),
  • axilares, cuando s'atopa na axila d'una fueya (llateral sería tamién equivalente, pero dalgunos guaños alventicios pueden tamién ser llaterales),
  • alventicios, cuando se formen n'otros llugares de la planta, por exemplu nel troncu o nel raigame (dalgunos guaños alventicios pueden formase n'axiles de fueyes, tornándose más llueu reducíos pol crecimientu de la casca del ramu),

• d'acuerdu col so status,
  • accesorios, los guaños secundarios formaos xunto a un guañu principal (axilar ou terminal),
  • adormentaos, los guaños con un desenvolvimientu interrumpíu metanes un periodu relativamente grande (el términu ye usáu pa los guaños que nun se desendolquen durante l'iviernu o una estación seca, pero normalmente ye emplegáu pa aquellos que nun anicien por dalgunos años),
  • pseudoterminales,los guaños axilares que se tresformen en terminales, carauterísticos de les especies con crecimientu simpodial, nel que'l guañu terminal nun termina aniciar y la planta miedra a partir del guañu axilar más próximu, como nel casu del pládanu,

• de según la so morfoloxía,
  • escamosos o cubiertos, cuando la superficie externa del guañu ta cubierto por escama pardo,
  • espidos, cuando nun ta cubiertu por escama,
  • tomentosos, cuando van protexíos por pelo (pueden ser escamosos o espidos),

• d'acordu cola función,
  • vexetativos, si namái contienen pieces vexetatives, o embriónes de fueya,
  • reprodutivos, si contienen los embriones de les pieces que formarán una flor,
  • mixtos, si contienen tanto embriones de fueyes como de flores.

Bibliografía

• Ferri, Mário Guimarães – Botânica. Morfologia Externa das Plantas. (En portugués)

Referencies

• Datos: Q189838
• Multimedia: Buds