Idioma chochu
L'idioma chochu, chocholteco, chuchon o chochon, ye una llingua otomangueana que se fala nes llocalidaes oaxaqueñas de Santa María Nativitas, San Juan Bautista Coixtlahuaca, San Martín Toxpalán y San Miguel Tulancingo.
 Ngigua | |
|---|---|
| Faláu en |  Méxicu
|
| Rexón | Oaxaca |
| Falantes | 442[1] |
| Puestu | [http://www.davidpbrown.co.uk/help/top-100-languages-by-population.html Non
nos 100 mayores] (Ethnologue 1996) |
| Familia | Llingües otomangueanas Otomangueanas orientales |
| Estatus oficial | |
| Oficial en | En Méxicu tien reconocencia como llingua nacional. [1] |
| Reguláu por | Nun ta reguláu |
| Códigos | |
| ISO 639-1 | nengunu
|
| ISO 639-2 | nengunu
|
| ISO 639-3 | coz
|
 Estensión del chochu | |
Clasificación editar
El chochu ye una llingua que xunto al idioma popoloca pertenez al grupu chochu-popoloca y ésti a les llingües popolocanas perteneciente al gran tueru otomangue.[2]
Estatus oficial editar
Esta llingua xunto con toles llingües indíxenes de Méxicu y l'español fueron reconocíes como "llingües nacionales" gracies a la Llei Xeneral de Derechos Llingüísticos de los Pueblos Indíxenes promulgada nel añu 2003.
Variantes editar
Acordies con l'INALI, esisten trés variantes:[1][3]
- Chochu del este o Ngiba, faláu per cerca de 180 persones en Ocotlán, San Miguel Tulancingo, San Francisco Teopan, etc.
- Chochu del Oeste o Ngigua, faláu per cerca de 62 persones en San Miguel Huautla, Santa María Nativitas.
- Chochu del sur o Ngiba, faláu per cerca de 200 persones en San Juan Bautista Coixtlahuaca, y nuna llocalidá de San Miguel Chicahua.
Fonoloxía editar
Les tables siguientes contienen los fonemes del idioma chochu.[4]
Vocales editar
| Anterior | Central | Posterior | |
|---|---|---|---|
| Zarrada | i | o | |
| Entemedia | y | o | |
| Abierta | a |
Calidá de les vocales editar
El chochu cuenta con cinco vocales básicos. Caúna d'elles pue ser nasal [ã]. Tenemos tamién vocales orales y nasales glotalizadas [aʔ], [ãʔ], [aʔa] y [ãʔã].[4]
Consonantes editar
| Billabial | Labiodental | Dental | Alveolar | Post- alveolar |
Retroflexa | Palatal | Velar | Glotal | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Oclusiva | p b | t d | k g | ʔ | |||||
| Fricativa | f | θ | s z | ʃ ʒ | ʂ ʐ | x | |||
| Africada | ts͡ | tʃ͡ | tʂ͡ | ||||||
| Nasal | m | n | |||||||
| r | |||||||||
| Vibrante simple | ɾ | ||||||||
| Llateral | l |
Tonos editar
L'idioma chochu, al igual qu'otres llingües otomangues, ye una llingua tonal. Tien tres tono básicos. El tonu 3 ye altu; 2 ye tonu mediu y 1 ye tonu baxu.
- 3 (á)
- 2 (ā)
- 1 (à)
Cuenta con tres tono de contorna:
- Tonu altu descendente [â]
- Tonos mediu ascendente [aá]
- Tonu baxu ascendente [ǎ]
Carauterístiques editar
Tocantes a la so alliniadura morfosintáctica ye una llingua de tipu activu-inactiva, onde l'usu de pronomes y el tratamientu de suxetu d'una oración intranstiva depende del significáu de dichu verbu.
Notes y referencies editar
- ↑ 1,0 1,1 INALI (2010). «Población de 5 años y más falante de dalguna llingua indíxena por variante llingüística según bilingüismo lengua indíxena-español. Llocalidaes con asentamientos históricos , 2000». Estadística básica de la población falante de llingües indíxenes nacionales. Consultáu'l 26 de xunu de 2012.
- ↑ (2009) Ethnologue: Languages of the world, 6ª (n'inglés), Dallas, Texas: SIL International. Consultáu'l 18 de xunetu de 2012.
- ↑ INALI (2008). «Chocholteco». Catálogu de les llingües indíxenes nacionales: variantes llingüístiques de Méxicu coles sos autodenominaciones y referencies geoestadísticas. Consultáu'l 19 de xunetu de 2012.
- ↑ 4,0 4,1 Mock, Carol C. (1982). «Los casos morfosintácticos del chochu». Añales d'antropología 19 (20): páxs. 345-378. http://revistas.unam.mx/index.php/antropologia/article/download/16504/pdf_89. Consultáu'l 19 de xunetu de 2012.
Bibliografía editar
- Belmar, Francisco (1899). Idiomes indíxenes del estáu d'Oaxaca. El chochu.
- Veerman-Leichsenring, Annette (2000). Gramática del chochu de Santa Catarina Ocotlán, Oaxaca. Leiden, Países Baxos: CNWS Publications. ISBN 978-90-5789-038-3.
Datos: Q2964262
