Idioma chortí
El chortí o ch'orti' ye una llingua mayense falada pola población chortí, principalmente nos conceyos de Jocotán y Camotán nel departamentu de Chiquimula, Guatemala. Tien los sos raigaños nel idioma chol. En tiempos prehispánicos tamién foi faláu nel occidente d'Hondures y nel norte d'El Salvador, pero na actualidá ye casi estinguíu nestos dos países. De los 4,200 chortí n'Hondures, quedaron namái 10 falantes del idioma chortí en 1997.[3][4] El grupu cholano de la familia de llingües mayenses ye consideráu como un conxuntu de llingües bastante conservadores. Sostúvose qu'esta llingua, xunto col chontal y el chol, taría rellacionada col idioma maya clásicu utilizada na antigua escritura maya del periodu clásicu.[5]
 'Ch'orti | |
|---|---|
| Faláu en |  Guatemala Hondures El Salvador (estinguíu)
|
| Rexón | Chiquimula |
| Falantes | ~30.010 |
| Puestu | Non nos 100 mayores (Ethnologue 1996) |
| Familia | Llingües mayenses Choleano-Tzeltaleano |
| Alfabetu | Alfabetu llatín |
| Estatus oficial | |
| Oficial en | Nengún país. Reconocíu como llingua nacional en Guatemala.[1][2] |
| Reguláu por | L'Academia de Llingües Mayes de Guatemala |
| Códigos | |
| ISO 639-1 | nengún |
| ISO 639-2 | myn
|
| ISO 639-3 | caa
|
Historia prehispánica
editar
Pa principios del sieglu XVI los chortís entamar nuna confederación conocida como reinu o señoríu Payaquí.[6] Mientres la conquista española fueron lideraos por Copán Galel quien presentó resistencia na actual Copán Ruines n'Hondures y darréu en Citalá (El Salvador), siendo nesta postrera ganáu colo cual aceptó la rindición y la evanxelización.[7]
Ver tamién
editarReferencies
editar- ↑ Congresu de la República de Guatemala. «Decreto Númberu 19-2003. Llei d'Idiomes Nacionales». ALMG. Archiváu dende l'orixinal, el 29 d'abril de 2009. Consultáu'l 22 de xunu de 2009.
- ↑ «Proyeutu de Reformes a la Constitución Política» (castellanu). Base de Datos Políticos de les Amériques (Llunes 26 d'ochobre de 1998). Consultáu'l 21 de xunetu de 2006. La Consulta Popular realizóse'l 16 de mayu de 1999. Les Reformes Constitucionales nun fueron aprobaes pol pueblu.
- ↑ Error de cita: La etiqueta
<ref>nun ye válida; nun se conseñó testu pa les referencies nomaesethnologue - ↑ Fhis Los Chortis Archiváu 2008-04-08 en Wayback Machine, Consultáu'l 31 de xunetu de 2009
- ↑ Houston, S., O. Chinchilla, Stuart D. "The Decipherment of Ancient Maya Writing", O. of Oklahoma Press, 2001.
- ↑ Chiquimula Online Oríxenes de Chiquimula, consultáu'l 31 de xunetu de 2009
- ↑ Fuercia Armada d'El Salvador Historia de la Fuercia Armada: Fuercies Armaes Medievales, consultáu'l 31 de xunetu de 2009
Bibliografía
editar
- Houston, SD, J. Robertson, y DS Stuart, The Language of Classic Maya Inscriptions, Antropoloxía actual 41:321-356 (2000).
- Hull, Kerry M, (2003). Verbal art and performance in Ch'orti' and Maya hieroglyphic writing electronic resource. Disertación doctoral, Universidá de Texas n'Austin. Disponible en http://hdl.handle.net/2152/1240
Enllaces esternos
editar- Vocabulariu del Ch'orti'
- L'idioma Ch'orti' Archiváu 2018-10-18 en Wayback Machine
- Versión en llinia del diccionariu Wisdom (1950)
- Mapa de falantes de chortí
- Consulta'l portal dedicáu diversidá llingüística d'Hondures, con consultes a los diccionarios de Hondureñismos y de les Llingües d'Hondures DLH de l'Academia Hondurana de la Llingua AHL.
Datos: Q35177
