Idioma lisu

ꓡꓲ-ꓢꓴ, ꓡꓲ‐ꓢꓴ ꓥꓳꓽ, 傈僳语 y လီဆူဘာသာစကား
Faláu en
Faláu en	República Popular China y Myanmar
Númberu de falantes
Datos
Familia	Llingües sino-tibetanes
Códigos
ISO 639-3	lis

Lisu (Lisu: ꓡꓲ-ꓢꓴ or ꓡꓲꓢꓴ; birmanu: လီဆူ ဘာသာစကား, Plantía:IPA-my) ye un idioma tonal tibeto-birmanu faláu en Yunnan (suroeste de China), el norte de Birmania (Myanmar), y Tailandia y una pequeña parte d'India. Xunto col lipo, ye unu de los dos idiomes de los Lisu. El lisu tien munchos dialeutos que s'anicien nel país nel que viven. Los dialeutos Hua Lisu, Pai Lisu, y Lu Shi Lisu falar en China. Anque son mutuamente intelixibles, cada unu afixo pallabres estranxeres distintes.

L'idioma lisu ta estrechamente rellacionáu colos idiomes lahu y akha y tamién rellacionáu col birmanu, kachin, y los idiomes yi.

Dialeutos

El lisu puede estremase en tres dialeuto: septentrional, central, y meridional, siendo l'estándar el septentrional.^[1]

Bradley (2003)

Bradley (2003) numbera los siguientes trés dialeutos lisu.^[2]

Septentrional (/lo˧˥nɛ̱˦/ 'Black Lo' (autonym), /lo˧˥wu˥/ 'Northern Lo' (name given by other Lisu)): noroeste de Yunnan, Kachin y Arunachal Pradesh, India.
Central (/ɕɑ̱˦ɕɑ̱˦/ Flowery Lisu): oeste de Yunnan, nordeste de Burma.
Meridional (/lo˧˥ʂɨ˧/ 'Yellow Lo'): estremu suroeste de Yunnan, estáu Shan de Burma, y Thailand.

Mu & Sun (2012)

Na introducción de Un estudiu de los dialeutos lisu (傈僳语方言研究), Mu & Sun (2012) estremen al lisu en tres dialeuto.

Nujiang 怒江方言: 550 000 falantes na prefeutura de Nujiang (tolos condaos), la prefeutura de Baoshan (tolos condaos), la prefeutura de Dehong (dellos condaos), la prefeutura de Lincang (dellos condaos), la prefeutura de Dali (unos pocos condaos), y el condáu de Weixi.
Luquan 禄劝方言: 65 000 falantes en partes de la prefeutura de Chuxiong (nos condaos de Luquan, Wuding, etc.), y partes de les prefeutures vecines.
Yongsheng 永胜方言: 18 000 falantes nos condaos de Yongsheng, Huaping, Panzhihua, Muli, Yanyuan, y otros.

Sicasí, nel restu de Mu & Sun (2012), compárense 5 dialeutos.

Fugong 福贡: 140 000 falantes en Fugong, Gongshan, Lanping, etc.
Luquan 禄劝: más de 45 000 falantes en Binchuan, Wuding, Yuanmou, Dayao, Yao'an, Yongren, Dechang, Huili, Huidong, Yanyuan, etc.
Weixi 维西: más de 100 000 falantes en Weixi, Deqin, Zhongdian, Lijiang, etc.
Tengchong 腾冲: más de 120 000 falantes en in Longling, Dehong Prefecture, Gengma, Simao, Lushui, Estáu Shan, Chiang Mai.
Yongsheng 永胜: más de 90 000 falantes en in Yongsheng, Huaping, Ninglang, Dayao, Yongren, Dechang, etc.

Ortografía

Alfabeto Pollard

La escritura de Sam Pollard pal a-hmao foi afechu pa escribir el lipo, otru idioma lisoico (dacuando llamáu lisu oriental) faláu polos lisu.

Alfabetu Fraser

L'alfabetu lisu anguaño n'usu en toles rexones de fala Lisu en China, Birmania y Tailandia foi desenvueltu principalmente por dos misioneros protestantes de distintes organizaciones misioneres. El más famosu de los dos ye James O. Fraser, un evanxelista británicu de la Misión Interior de China. El so colega, quien desenvolvió la versión orixinal del alfabetu (darréu revisáu y ameyoráu con Fraser y dellos colegues de la Misión Interior de China) foi Sara Ba Thaw, una políglota karen predicadora basáu en Myitkyina, Birmania, quien perteneció a la Misión Bautista Americana.

Ba Thaw preparara un catecismu senciellu en lisu pol 1915. La escritura agora llargamente conocíu como l'"alfabetu Fraser" terminar en 1939, cuando les cases de misión de Fraser nes zones de minoríes étniques lisu de la provincia de Yunnan (China) recibieron les sos copies recién impreses del Nuevu Testamentu lisu.

Silabariu lisu

De 1924 a 1930, un granxeru lisu llamáu Ngua-ze-bo (pronunciáu Plantía:IPA-bodia; chinu: 汪忍波/哇忍波) inventó'l Silabariu lisu (竹书) de la escritura china, escritura dongba y la escritura geba. Sicasí, paezse más distintu de la escritura china que Chu Nom y Sawndip (logoramas zhuang).

Tien un total de 1250 glifos y 880 calteres.

Alfabetu lisu llatín

Un nuevu alfabetu lisu basáu nel pinyin foi creáu en 1957, pero la mayoría de los lisu siguieron utilizando l'antiguu alfabetu. L'alfabetu Fraser foi oficialmente reconocíu pol gobiernu chinu en 1992, y dende entós fomentóse el so usu.

Referencies

↑ *Proto-Lolo–Burmese velar clusters and the origin of Lisu palatal sibilant — PDF (76.2 KB), p. 2.
↑ Bradley, David. 2003. "Lisu". In Thurgood, Graham and Randy J. LaPolla (eds.) (2003). The Sinón-Tibetan Languages. London: Routledge. ISBN 0-7007-1129-5.

Mu Yuzhang, Sun Hongkai [木玉璋, 孙宏开]. 2012. A Study of Lisu dialects [傈僳语方言研究]. Beijing: Ethnic Publishing House.

Enllaces esternos

Guía del idioma lisu (n'inglés)

[1] *Proto-Lolo–Burmese velar clusters and the origin of Lisu palatal sibilant — PDF (76.2 KB), p. 2.

[2] Bradley, David. 2003. "Lisu". In Thurgood, Graham and Randy J. LaPolla (eds.) (2003). The Sinón-Tibetan Languages. London: Routledge. ISBN 0-7007-1129-5.

[1]

[2]