Idioma takelma
El takelma yera la llingua del pueblu takelma, orixinariu del suroeste d'Oregón. El autónimo usáu polos takelma yera taakelmàʔn (de < taa-kemá-aʔn: a.lo.larg-río-persona, 'persona [que vive] a lo llargo del ríu').
 'Taakelmàʔn' | |
|---|---|
| Faláu en |  Estaos Xuníos d'América
|
| Rexón | SO d'Oregón |
| Falantes | estinguida hacia 1940 |
| Familia | Penutia (?) / Aisllada (?) Takelma-Kalapuya |
| Estatus oficial | |
| Oficial en | Nengún país |
| Reguláu por | Nun ta reguláu |
| Códigos | |
| ISO 639-1 | nengún |
| ISO 639-2 | |
| ISO 639-3 | tkm
|
 Estensión del takelma | |
Dialeutos
editar- Latgawa (Latkawa o Hanesak), faláu en suroeste d'Oregón a lo llargo del altu ríu Rogue
- Takelma de les tierres baxes, faláu nel valle del Rogue.
Esiste posiblemente un dialeutu cow creek faláu tamién nel sureste d'Oregón a lo llargo del ríu Umpqua Sur, Myrtle Creek y Cow Creek.
Clasificación
editarRellaciones xenealóxiques
editarEl takelma ye una llingua aisllada, dellos autores proponen que podría esistir parentescu col kalapuya y falen d'una familia takelmana (o Takelma-Kalapuyana) xunto a les llingües kalapuya (Swadesh 1965, Shipley 1969). Sicasí, una recién publicación de Tarpent y Kendall (1998) atopa esta rellación infundada en razón a les estremes dferencias ente les estructures morfolóxiques del takelma y de les llingües kalapuya.
Entá subsiste muncha especulación alrodiu de si'l tekelma (xunto col grupu kalapuya y otros) pueda formar parte de la hipotética macrofamilia de llingües penutíes, d'alcuerdu a Edward Sapir (1921).
Descripción llingüística
editarLos primeros datos llingüísticos sobre'l takelma fueron arrexuntaos por Hazen (1857), Barnhardt (1859), Dorsey (1884), St. Claire (1903-04). El principal trabayu ye'l realizáu por Sapir que trabayó con una sola falante, Frances Johnson, mientres un mes y mediu nel branu de 1906 na reserva de Siletz, sobre la base d'esti trabayu Sapir publicó un esbozu gramatical (1912) y recoyó numberosos testos. F. Johnson falaba so takelma (takelma puramente dichu). En 1933 Harrington compiló un diccionariu trabayando con F. Johnson y otros dos falantes. En 1934 Philip Drucker trabayu con un falante llamáu Willie Simmons, falante de latkawa (hanesak).
Fonoloxía
editarL'inventariu de consonantes del takelma ye'l siguiente:
| Billabial | Alveolar | Postalveolar o palatal |
Velar | Glotal | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| central | llateral | sonora | sorda | |||||
| Oclusiva | non aspirada | p | t | k | ʔ | |||
| aspirada | pʰ | tʰ | kʰ | |||||
| Eyectiva | pʼ | tʼ | kʼ | |||||
| Africada | Eyectiva | ʦʼ | ʧʼ | |||||
| Fricativa | s | ɬ | ʃ | x | h | |||
| Nasal | m | n | ||||||
| Aproximante | l | j | w | ʍ | ||||
Léxicu
editar- [mìːʔskaʔ] - unu *
[kàːʔm] - dos
- [xìpiní] - trés
- [kamkàm] - cuatro *
[deaːhal] - cinco * [haiʔiːmìʔs] - seis
- [haiʔiːkàːʔm] - siete *
[haiʔiːxín] - ocho * [haiʔiːkó] - nueve * [ìxtiːl] - diez
Referencies
editarBibliografía
editar- Shipley, William (1969): "Proto-Takelman", International Journal of American Linguistics, Vol. 35, Non. 3 (Jul., 1969), páxs. 226-230.
- Campbell, Lyle (1997): American Indian languages: The historical linguistics of Native America. New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-509427-1.
- Goddard, Ives (Ed.). (1996). Languages. Handbook of North American Indians (W. C. Sturtevant, Xeneral Ed.) (Vol. 17). Washington, D. C.: Smithsonian Institution. ISBN 0-16-048774-9.
- Mithun, Marianne. (1999). The languages of Native North America. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-23228-7 (hbk); ISBN 0-521-29875-X.
- Sturtevant, William C. (Ed.). (1978-present). Handbook of North American Indians (Vol. 1-20). Washington, D. C.: Smithsonian Institution. (Vols. 1-3, 16, 18-20 not yet published).
Datos: Q56710
