El tujia o tuchia (en chinu estándar: 土家语, pinyin: Tǔjiāyǔ) ye una llingua tibetanu-birmana de difícil clasificación falada polos tujia del centru de China. Escontra 2005, envalorábase que'l númberu de falantes yera d'unos 70 000, anque'l grupu étnicu tujia algama los 8 millones (esto ye, menos del 1 % de los tujia étnicos falen la llingua propia del grupu).

Tujia, tuchia
Faláu en  China
Rexón Hunan y Hubei
Falantes 70 000 (2005)
Familia Sino-tibetanu

  Tibetanu-birmanu
    Tujia

Estatus oficial
Oficial en Nengún país
Reguláu por Nun ta reguláu
Códigos
ISO 639-1 nengún
ISO 639-2
ISO 639-3

Aspeutos históricos, sociales y culturales

editar

Dialeutos

editar

Esisten dos variedaes distintos, el tujia septentrional y el tujia meridional. Dambos dialeutos son llingües tonales con cuatro tono de contorna: ˥ ˥˧ ˧˥ ˨˩. La variedá septentrional almite 21 soníos iniciales distintos ente que la variedá meridional almite 26 (hai 5 consonates aspiraes adicionales). Al respective de los soníos finales la variedá spetentrional almite 25 y la meridional 30, anque 12 de los cualos apaecen namái en préstamos procedentes del chinu.

Preservación de la llingua

editar

Anque na actualidá bien pocos tuchia falen l'idioma étnicu, esisten munchos grupos entusiastes de la preservación trabayen viviegamente coles mires de caltenela. Nos últimos años editáronse dellos llibros d'aprendizaxe de la llingua, y tase ellaborando un diccionariu de la llingua. L'estudiosu de la llingua tuchia Chu Yongming (储永明) desenvolvió un trabayu na escuela Baifusi pa minoríes étniques (百福司民族小学) na llocalidá de Baifusi, asitiada nel condáu Fang (provincia de Hubei), pa promover l'usu de la llingua ente ellos.[1]

Clasificación

editar

El tuchia ye claramente una llingua de la subfamilia tibetanu-birmana, pero la so posición exacta dientro d'esa familia ye bien malo de determinar yá que pola influencia de les llingües siníticas la llingua camudó notablemente y nun resulta fácil identificar los sos parientes más próximos dientro d'esa subfamilia. Dalgunos propunxeron que podría tar más estrechamente rellacionáu cola caña lolo-búrmica y otros propunxeron que ye más cercanu al grupu qiang, pero nun esisten nicios fuertes en favor de nenguna d'estes posibilidaes.

Comparanza léxica

editar

Los numberales en distintes variedaes de tuchía son:[2]

GLOSA Tuchía
septentrional
Tuchía
meridional
PROTO-
TUJIA
'1' la˧˥ lã˨˩
ʑi˨˩
*lã
*ʑi
'2' ȵie˥ lie˥ *ȵie˥
'3' so˥ sa˥ *sɑ˥
'4' zie˥ zɨy˧ *zie˧
'5' oŋ˥ ŋɨ˧ *(o)ŋɨ
'6' wo˨˩ ɣʉ˧˥ *ɣʉ˧˥
'7' ȵie˨˩ kai˩˧tɕie
tɕi˥sa˧
*ȵie˨˩
'8' jie˨˩ a˩˧la˥so˧/˨˩ *jie˨˩
'9' kɯy˥ kai˩˧tɕie
tɕi˥tɕʰi˧
*kɯy˥
'10' xɯ˧˥ ħɨ˨˩ *xɨ

Referencies

editar
  1. Bruce Humes, Rejuvenating the Tujia Language Non Easy Feat, based on 王功尚,蒲哲,孙文振 (17 d'abril de 2012), 大山深处的土家语传承与坚守, http://iel.cass.cn/news_show.asp?newsid=10206  Archiváu 2016-03-03 en Wayback Machine
  2. «Sinón-Tibetan Numerals (Eugene Chan)». Archiváu dende l'orixinal, el 2012-03-05.