Legarda ye un conceyu de la Comunidá Foral de Navarra, asitiáu na merindad de Pamplona, na contorna de Puente la Reina, nel Valdizarbe y a 15 km de la capital de la comunidá, Pamplona. La so población ye de 135 habitantes (2023)[2][3].

Legarda
Alministración
País España
Comunidá foral Navarra
Tipu d'entidá conceyu d'España
Alcalde de Legarda (es) Traducir Silvestre Belzunegui Otano
Nome oficial Legarda (es)[1]
Códigu postal 31133
Xeografía
Coordenaes 42°43′01″N 1°46′32″W / 42.7170066°N 1.77550444°O / 42.7170066; -1.77550444
Legarda alcuéntrase n'España
Legarda
Legarda
Legarda (España)
Superficie 8 km²
Altitú 479 m
Llenda con
Demografía
Población 135 hab. (2023)
- 65 homes (2019)

- 52 muyeres (2019)
Porcentaxe 0.02% de Navarra
Densidá 16,88 hab/km²
Más información
Estaya horaria UTC+01:00
Cambiar los datos en Wikidata
Ilesia de Legarda.

Asitiada nel tramu de Pamplona a Puente la Reina nel Camín de Santiago, una vegada baxáu'l puertu del Perdón.

Topónimu

editar

El nome de Legarda probablemente proceda del términu euskérico Legarreta que significa llugar de graves o cascayos (mandar `grava y el sufixu qu'indica llugar -eta).

D'alcuerdu a esta posibilidá'l nome orixinal podría tresformase por 2 víes distintes; una pola aplicación de les regles fonétiques propies del romance que tresforma la lletra t na d (Legarreta → Legarreda → Legarda) y la otra posibilidá sería pola tranformación fonética vasca, síncopa de la vocal y sonorización de la lletra t na d dempués d'una r (Legarreta → Legarta → Legarda).

Dambes posibilidaes son un tanto escures y tamién esiste la posibilidá de qu'esistiera d'antiguo nel euskera tal que suxirió'l llingüista, Koldo Michelena el sufixu «da» que'l so significáu sería desconocíu.

El nome de la llocalidá según figura recoyíu nel Nomencládor Euskérico de Navarra (NEN) yá apaez na so forma actual nel añu 1095.

El so xentiliciu ye legardero y legardera aplicable al masculín y femenín respeutivamente.[4]

Símbolos

editar

Escudu

editar

L'escudu d'armes del llugar de Legarda tien el siguiente blasón.

Trai d'azur y una caña de vide de la qu'escolga un recímanu, tou ello nel so color natural. Por timbre un yelmu empenachado.

Nesti blasón representa'l frutu´que produz de forma destacada la contorna, daqué abondo habitual na heráldica municipal.[5]

Xeografía física

editar

Situación

editar

La llocalidá de Legarda ta asitiada na parte central de la Comunidá Foral de Navarra dientro de la rexón xeográfica de la Zona Media o Navarra Media y el Valdizarbe o valle de Izarbe. El so términu municipal tien una superficie de 8,30 km² y llinda al norte col conceyu de la Cendea de Cizur al sur colos de Muruzábal y Obanos al este col d'Uterga y al oeste col de Puente la Reina.

Relieve ya hidrografía

editar

El conceyu asitiar na cara sur de la Sierra del Perdón, el terrén inclinar dende'l norte onde s'asitia la cota máxima de 700 msnm hasta'l sur onde llega a los 420 msnm. El nucleu de viviendes atópase na metá d'esti enclín a una cota de 420 msnm.[6]


Demografía

editar

Evolución de la población

editar

Dende principiu del sieglu XX, la población de Legarda hai esperimentu un sópitu descensu que se caltuvo hasta los años 1990 onde s'algamar la cifra de 73 habitantes nel censo de 1991. A partir d'ende foi tímidamente recuperándose llegando a tar percima de los 100 habitantes a partir del padrón municipal de 2004.

Si analizamos los padrones municipales de los postreros 10 años de forma xeneral (yá que hubo dellos añu en que la población baxó de forma intermitente) apréciase una llixera medría de la so población de 3,75% ente l'añu 2000 y 2017.[7]

Gráfica d'evolución demográfica de Legarda ente 1900 y 2017

     Población de derechu (1900-1991) o población residente (2001) según los censos de población del INE.[8]      Población según el padrón municipal de 2017 del INE.

Política y alministración

editar

Alministración municipal

editar

Legarda conforma un conceyu el cual ta gobernáu por un conceyu de xestión democrática dende 1979, formáu por 5 miembros escoyíos nes eleiciones municipales según ta dispuestu na Llei Orgánica del Réxime Eleutoral Xeneral. La sede del consistoriu ta asitiada na cai Mayor, nᵘ 4 de la llocalidá de Legarda.

Alcaldes

editar

Estos son los últimos alcaldes de Legarda:

Alcaldes dende les eleiciones de 1979
Llexislatura Nome Partíu
1979-1983
1983-1987
1987-1991
1991-1995
1995-1999
1999-2003
2003-2007 Montés Belzunegui Otano AEIL
2007-2011 Montés Belzunegui Otano AEIL
2011-2015 Montés Belzunegui Otano AEIL
2015-2019 n/d n/d
2019-2023 n/d n/d
2023- n/d n/d

Economía

editar

La vide foi hasta finales del sieglu XIX el cultivu más importante. Tres la filoxera nunca lo había de ser tantu, y menos entá dempués de la concentración parcelaria, efectuada en 1972.

Hubo una propuesta d'instalar nel futuru polígonu de Legarda la Ciudá de la Carne», pero dichu proyeutu foi refugáu pol Gobiernu de Navarra en xineru de 2012.[9]

Monumentos

editar

Monumentos relixosos

editar

Monumentos civiles

editar
  • Antiguu Señoríu de Basongaiz o Berasongaiz

Fiestes

editar

Romería de Santa Bárbara: 15 de mayu

Referencies

editar
  1. Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
  2. Afirmao en: Padrón municipal d'España de 2023. Autor: Institutu Nacional d'Estadística. Data d'espublización: 13 avientu 2023.
  3. oficina de rexistru
  4. Belasko, Mikel (1999). Diccionariu etimolóxicu de los pueblos, villes y ciudaes de Navarra. Pamiela, páx. 275-276. ISBN 978-84-7681-301-0.
  5. Otazu Ripa, Jesús Lorenzo (1990). Navarra. Temes de Cultura Popular nᵘ 303 - Heráldica Municipal Merindad de Pamplona (II). Gobiernu de Navarra, páx. 26. ISBN 8423501310.
  6. Varios. Caja d'Aforros y Monte de Piedá de Navarra (ed.): «Artículu de Legarda». Gran Enciclopedia Navarra. Consultáu'l 30 de setiembre de 2012.
  7. Datos llograos de:Gobiernu de Navarra - Datos ya información de Legarda y institutu d'estadística de navarra consultáu: 17-03-2009
  8. Institutu Nacional d'Estadística (España) (ed.): «Censos de población de Legarda». Alteraciones de los conceyos nos Censos de Población dende 1842. Consultáu'l 16 de payares de 2011.
  9. Diariu de Noticies (ed.): «mataderu-a-tudela Industria refuga'l polígonu de Legarda y plantega llevar el mataderu a Tudela» (24 de xineru de 2012). Consultáu'l 30 de setiembre de 2012.

Ver tamién

editar

Enllaces esternos

editar