Lepidium peruvianum

Lepidium peruvianum ye una planta yerbácea añal, sufrútice y arrosetada, de raigañu tuberosa. Ye la única Brassicaceae (Crucífera) adomada nos Andes. Ye una especie que se cultiva nel pisu bioclimático llamáu Puna ente los 3 850 a 4 850 metros sobre'l nivel del mar, tando orixinalmente acutada a los departamentos de Junín y Pasco, nel Cordal de los Andes Centrales de Perú, onde ye conocida tradicionalmente como maca.

Lepidium peruvianum
Clasificación científica
Reinu:	Plantae
División:	Fanerógama
Clas:	Dicotyledonea
Orde:	Roheadales
Familia:	Crucífera
Xéneru:	Lepidium
Especie:	Lepidium peruvianum G.Chacón, 1990
Consultes
Royal Botanic Gardens, Kew	Royal Botanic Gardens, Kew
World Flora Online	World Flora online
[editar datos en Wikidata]

Lepidium peruvianum, ta considerái un sinónimu de Lepidium meyenii Walp.

Taxonomía

En 1990 la botánica Gloria Chacón de Popovici describió la maca adomada y llargamente cultivada Lepidium peruvianum, como una especie distinta de Lepidium meyenii. Otros botánicos dulden güei d'esta distinción. El nome llatín reconocíu anguaño pol USDA sigui siendo namái Lepidium meyenii. Hai un alderique entá en cursu alrodiu de la nomenclatura correuta, y sobre si la distinción ente L. meyenii y L. peruvianum botánicamente ye correuta o si son la mesma especie.

Descripción

La maca (Lepidium peruvianum Chacón) presenta un raigañu tuberosa, con numberoses vellosidaes radicales. D'una mesma planta madre o semillera prodúcense indistintamente raigaños de cuatro colores distintos: blancu, amarellentáu, púrpura y negru. El raigañu secu tien de diámetru 2,5 a 3 cm y un llargor averáu de 3 a 3,5 cm. Del tarmu, práuticamente acaule, nacen fueyes basales fuertemente peciolaes y bipinnatifidas. Tres 6 meses de la so guañada, les fueyes empiecen a cayer a midida que desenvuelve cañes decumbentes de 20 a 35 cm de llargor formando una roseta de 40 a 70 cm de diámetru. La flor ye completa, pequeña, actinomorfa y hipoginea: la mota con 4 sépalos los llibres y persistentes, la corola con 4 pétalos llibres de color blancu, 2 estames fértiles y 4 estériles, el pistilu col estigma globosu, l'estilu delgao y curtio, y l'ovariu supero. El botón floral presenta la fórmula: K 2-2; Co 4, A 2-4; G. La inflorescencia ye en recímanu simple y presenta tamién flores axilares pedunculaes. El frutu ye una silícula formáu por 2 carpelos separáu pol septum, típicu de la familia Crucífera o Brassicaceae. La grana ye campilótropa, carauterizada pola proximidá del micrópilo y el funículo, de color pardu acoloratáu a escuru cuando ta ensin el balse o cáscares que la cubren.

Historia

La Maca ye cultivada nes rexones de Junín y Pasco (Perú), siquier, dende 2000 años enantes de Cristu, según demuestren los estudios arqueolóxicos realizaos na rexón.

Cultivu y preparación tradicional

La temporada de llantadera producir dende setiembre hasta avientu y la dómina de la collecha a los 7- 8 meses. Les raigaños recueyen una a una, depués llímpiense y llaven con agua. Déxense ensugar al sol mientres 15 a 20 díes nel mes de xunetu. La parte utilizada ye'l raigañu, que puede ser preparada del raigañu frescu o del raigañu secu. Los raigaños frescos tienen un usu históricu como alimentu particular usáu na Huatia, preparaes cola ceniza caliente del “ichu” so tierra, nel momentu de la collecha. Tamién pueden comese cocíes o licuaes na so propia agua, con lleche o zusmiu de frutes y como farines pa faer pan y galletes. Como ye un raigañu con gran cantidá d'almidón, el valor nutricional del raigañu secu ye cimeru al d'otres ceberes como'l maíz, l'arroz y el trigu.

Carauterístiques nutricionales

Na Lepidium peruvianum Chacón, atopáronse los productos de los glucosinolatos, isotiocianatos arumosos, bencilisotiocianato y el p-metoxi-bencilisotiocianato, identificándose nes fueyes y raigaños frescos y secos, los arumosos bencilglucosinolatos (glucotropaeolin) y el p-metoxibencilglucosinolato. Ente los esteroles estudiaos por Zheng y cols. (2000) tán los ß-sitosterol, campesterol y estigmasterol. Topáronse tamién flavonoides, y antocianinas. Ente los flavonoides atopaos tán los flavonoles y la quercetina. La quercetina ye un flavonoide que s'atopa presente en poques plantes como'l Xeraniu, Hipérico, Manzanilla, Ginko biloba, siendo consideráu como un principiu activu antitumoral, neuroprotector amás de ser un inhibidor natural de la Tirosinquinasa(TKN), de la ornitina descarboxilasa (ODC), de la PKcs, de la 5 Lipoxigenasa, de la Fosfolipasa A2, de les PI3K y PI4P-5K, ente otres. Asímismo, identificáronse ácidos grasos poliinsaturaos como l'ácidu palmítico, linoleato de etilo, linolenato de etilo y palmitato de etilo. Contién tamién les vitamines A B1, B2, B3, C,B9 (acedu fólico) y B12. Otru analís químicu reveló la presencia d'hasta 31 minerales ente los que destaquen la concentraciones de Potasiu y Fierro.

Taxonomía

Lepidium peruvianum describióse por Gloria Chacón Roldán y espublizóse en Revista Peruana de Biologia 3: 202. 1990.

Etimoloxía

Lepidium: nome xenéricu que remanez del griegu, y significa "pequeña escama", en referencia al tamañu y forma de los frutos (silicues).

peruvianum: epítetu xeográficu qu'alude a la so llocalización en Perú.

Enllaces esternos

• Investigaciones sobre la Maca LpCh
• [1].
• [2] Archiváu 2013-09-30 en Wayback Machine.
• [3].
• [4].
• [5].

• Datos: Q15726584