Lipizzano

Lipizzano
Datos xenerales
Orixe	Eslovenia ; Austria ; Croacia ; Hungría ; Chequia ; Eslovaquia ; Italia ; Bosnia y Herzegovina ; Rumanía
Población	10 766 (2012)
Carauterístiques físiques
Pesu	550 kg
Pelame	Casi siempres de color negru o de la bayu na nacencia, que se vuelve gris (casi blancu) polo xeneral de 6 años. La Escuela Española busca siempres tener un semental bayu.
Color	Pelaje tordo (es)
Cabeza	Perfil rectu o llixeramente convexu.

Mientres cuatro siglos se formó y consolidó el caballu de raza lipizzana, que s'anició na dura tierra del Carso, en Lipica —pronunciáu Lipitza—, Eslovenia. Yá nos tiempos de los romanos falábase enforma sobre'l caballu cársico, l'antepasáu del lipizzano, qu'habitaba les desiertes camperes d'esta rexón. El sangre del caballu tordillo del Carso entemeciérase cola de los caballos españoles, napolitanos, árabes y de Kladruber. Asina nació'l lipizzano de güei, conocíu pola so blanca guapura, pola so intelixencia y pol so movimientu —la so atraición atópase xustamente nel so movimientu harmónicu—.

Historia

Nel sieglu XVI les tierres eslovenes pertenecíen a la monarquía austriaca de los Habsburgu. La monarquía yera grande y pa poder apoderala, los caballos fueron indispensables pa les necesidaes de la corte, pa los tresportes, el corréu –y tamién pa la Escuela Española d'Equitación. Como la cría caballar española, que foi la más importante y distinguida na Europa occidental y central, empezó a aparrar, la monarquía austriaca decidió independizase y crear la so propia cría de caballos.

Por estes razones l'archiduque austriacu Carlos II (entronizado príncipe de les rexones eslovenes so la corona austriaca), mercó'l 19 de mayu de 1580 el pueblu de Lipica cola so contorna (tando convencíu de que'l terrén cársico paecer al terrén andaluz ya italianu), según la caballeriza col so fatáu de caballos cársicos. Asina empezaron cola cría de los caballos de la primer clase. De primeres llamar «caballos de raza cársica de cría lipizzana», sicasí, va doscientos años camudaron el nome en «Lipizzano» según el pueblu Lipizza (n'eslovenu: Lipica).

Mientres toos estos años, delles vegaes, poles guerres que se cebar na rexón del Carso, los caballos de Lipizza fueron treslladaos a otros llugares del Imperiu austrohúngaru, pero siempres tornaron al so pueblu natal. Sicasí, dempués de la Segunda Guerra Mundial, el fatáu de caballos de Lipizza foi partíu: una metá d'ellos foi treslladada a Italia, la otra metá a Austria, y namái dempués de munchos esfuercios, les autoridaes angloamericanes (so que la so autoridá atopar Lipizza entós) devolvieron tan solo once caballos lipizzanos a Lipizza, qu'entós pertenecía a Yugoslavia. La yeguada lipizzana, qu'antes tenía más de 300 caballos, tuvo qu'empezar de nuevu.

Actualidá

El acaballadero de Lipizza (que la so finca mide 311 hai) tien anguaño'l títulu d'establecimientu públicu, los sos caballos fueron proclamaos monumentu cultural de la República d'Eslovenia, ye más, tantu la raza lipizzana como'l so nome tán patentaos xeográficamente.

N'Eslovenia viven más de 600 lipizzanos, 308 nes caballerizas de Lipizza y unos 300 nes finques de criadores privaos. La raza ta presente per tol mundu, sobremanera n'Europa y los Estaos Xuníos, pero tamién en Chile ( www.escl.cl ) Australia y África. Sicasí, namái esisten unos 6000 lipizzanos nel mundu, y una bona metá d'ellos son caballos sementales.

En 1986 foi fundada en Lipizza l'Asociación Internacional de Criadores de Lipizzanos (Lipizzan international federation).

El fatáu

Hai seis llinies orixinales de caballos sementales: Pluto, Conversano, Napolitano, Favory, Maestoso y Siglavy. Y les yegües de llinaxe: Spadiglia, Arxentina, Africa, Almerina, Presciana, Englanderia, Europa, Stornella, Famosa, Deflorata, Gidrana, Djerbin, Mercuriu, Theodorosta y el nuevu llinaxe eslovenu Rebeca.

N'alta escuela d'ensayamientu utilícense namái los meyores caballos que demuestren una intelixencia sobrenatural y un cuerpu bien fuerte.

Cada añu nacen en Lipizza unos cuarenta caballos lipizzanos.

Les yegües coles críes pacen nos pacionales; a la edá de trés años y mediu, los potros empiecen a “dir a la escuela”. Al quintu añu, el criadores, según les pruebes, deciden quién van entrar na alta escuela d'ensayamientu, y quién van ser capaos y utilizaos como caballos turísticos o caballos de tiru (los postreros son tamién puestos en venta).

Sobre la raza

El lipizzano figura ente les races de caballu más antigües del mundu. Tien un altor d'ente 155 y 160 cm, la cabeza ye noble, de frente ancha, el pescuezu «de cisne» ye llargu y musculosu y anque el Lipizzano nun ye unu de los caballos más altos, la forma del so pescuezu facer entá más elegante; el llombu ye bastante llarga, pero fuerte; la grupa ye recta, les piernes son un pocu más curties coles articulaciones bien formaes y uñes fuertes. Los güeyos son brillosos y vivos, mirada intelixente, les oreyes bien proporcionaes, de tamañu medianu y los ollares son anchos.

Anque siempres rellacionamos los lipizzanos con el color blancu (de la so piel), o siquier gris claru (la única deseyada polos sos criadores), non siempres ye asina. Los lipizzanos pueden ser frecuentemente gris escuru, negros, marrón-gris o marrones escuros. Lo que sí ye verdá ye que toos nacen bien escuros y al crecer la so piel vuélvese cada vez más clara. Unos vuélvense blancos yá a la edá de trés o cuatro años, otros a más de quince años.

Temperamentu

El Lipizzano tien un calter bondoso y allegre. Precisa muncha atención y acostúmase con muncho ciñu al so dueñu o entrenador. Si llegar a establecer una amistá fuerte con esi caballu, va ser capaz de faer enforma. Sicasí, si desdéxase-y ya ignora, convertir nuna criatura bastante indomable porque la so intelixencia emocional ta perbién desenvuelta. Pa la so raza antigua ye típica un maduror bastante tardida, llonxevidá, modestia y esfotu. Tradicionalmente ye distinguíu como un caballu pal ensayamientu (la equitación clásica) y tiru llixeru representativu. Pol so pasu resueltu y harmónicu, la so llonxevidá, capacidá d'aprender y conductibilidad escepcional, ye más fayadizu pa les escueles d'ensayamientu del altu nivel qu'otres races.