Llingua mandinga

El mandinga, mandenka, mandinka, malinké nun ye un únicu idioma, sinón un continuu dialeutal d'África occidental. Na actualidá les fales mandinga falar en distintos países, como Gambia, Guinea, Guinea-Bisáu, Senegal, Malí, Sierra Lleona, Liberia, Burkina Fasu y Costa de Marfil. El mandinga forma parte de la familia llingüística de Níxer-Congu, caña de les llingües mandé, concretamente de les llingües mandé centrales.

Mandinga
Faláu en	Guinea-Bisáu Gambia Senegal Malí Guinea Sierra Lleona Liberia Costa de Marfil Burkina Fasu
Rexón	África occidental
Falantes	12-20 millones
Familia	Nixero-congolesa Mandé Mandé central Mandinga-Vai Mandinga-Mokolé Mandinga
Estatus oficial
Oficial en	En nengún territoriu
Reguláu por	Nun ta reguláu
Códigos
ISO 639-1	nengún
ISO 639-2	`{{{iso2}}}`
ISO 639-3
Estensión averada onde se fala'l mandinga

Distintes fales

Ente les fales mandinga atópense les siguientes.

Fales occidentales

Fales mandinka estremu occidental (Gambia, sur de Senegal y nordeste de Guinea-Bisáu)
Fales maninga occidentales, incluyendo jasonga y yajanga (este de Senegal y oeste de Mali)
Fales maninga de Kita, incluyendo'l kagoro y el baguenga (centro-oeste de Malí)

Fales orientales

Fales maninka orientales, incluyendo la fala de Kankan y de Konya (centru-este de Guinea)
Fales maninka de Manden y de Wasolon (este de Guinea y suroeste de Malí)
Fales bambara centrales (centru-este de Mali)
Fales bambara meridionales (sur de Mali)
yulá vehicular (este de Mali, oeste de Burkina Fasu)
yulá vehicular de Costa de Marfil (Costa de Marfil)
yulá de Kong (nordeste de Costa de Marfil)
Fales en Costa de Marfil, como'l maninka de Woyené, el mauka y el koyaga (noroeste de Costa de Marfil)

Fales Maraka-Dafing

Fales maraka (sureste de Malí)
Fales dafing (oeste de Burkina Fasu)
Bolon

Orixe y espansión de la llingua mandinga

El centru orixinal de la llingua mandenka ye la rexón de Manden, una zona de llombes a veres del ríu Níxer, que s'atopa partida ente los actuales países de Guinea-Conakri y Malí. Esta llingua esperimentó una considerable espansión gracies al poder del Imperiu de Manden, mandenka o de Malí, dende'l S. XIII. Manden yera pronunciáu Mali polos fulbe, y mandenka, malinke.

Variación de les fales mandingas

El mandenka ye una llingua eminentemente oral, esto ye, ensin tradición escrita. Les diferencies fundamentales ente les fales tán nos soníos consonánticos, soníos vocálicos, na sintaxis (formación de frases) y en menor midida nel léxicu (vocabulariu). Amás de les diferencies debíes a la diversidá xeográfica y a la evolución de la llingua, otres diferencies deber a la situación xeopolítica: un falante d'un país colonizáu per Francia va utilizar términos emprestaos del francés, ente qu'otru d'un país colonizáu polos británicos van faer lo mesmo coles pallabres d'orixe inglés: Ej. liburu (<fr. livre) = buku (<ing. book) = kitabu (<ár. kitab) = ciguáu, kafa (<manden) Otres llingües, como'l grupu mokolé (mogofin, koranko, lele y kakabe), el jogo, el vai y el kono, nun son mandenkakan puramente, pero son bien próximes.

Alfabetos

Anque nun tien una llarga tradición como llingua escrita, hai exemplos d'escritura con calteres árabes. Anguaño utilízase la escritura col alfabetu n'ko y sobremanera l'alfabetu llatín con calteres especiales.

Referencies

Enllaces esternos

Consulta la edición de Wikipedia en llingua mandinga.
Bambara nel Ethnologue.
http://nkoinstitute.com/, dedicada al espardimientu del N'Ko, n'inglés.
Páxina sobre'l N'ko en Omniglot, n'inglés.