Llingües mixtecanes
Les llingües mixtecanas son una subfamilia de les llingües otomangueanas del centru y sureste de Méxicu, falaes nos estaos de Méxicu, Puebla, Guerrero y Oaxaca. Dende'l puntu de vista llingüísticu esti grupu inclúi tanto al mixteco, como al cuicatecu, como al trique y probablemente tamién al amuzgo.
Llingües mixtecanas | ||
|---|---|---|
| Distribución xeográfica | Centro de Méxicu (Edomex, Puebla) y sureste (Guerrero, Oaxaca). | |
| Países |
 Méxicu | |
| Filiación xenética |
Otomangueano | |
| Subdivisiones |
Mixteco Cuicatecu Triqui Amuzgo | |
| Códigu Glottolog | mixt1422 | |
| Ver tamién Idioma - Families - Clasificación de llingües | ||
| [editar datos en Wikidata] | ||
Descripción
editarFonoloxía
editarEl proto-mixtecano foi reconstruyíu primeramente por Longacre (1957) l'inventariu consonánticu reconstruyíu vien dau por:[1]
| Billabial | Dental | Palatal | Velar | Labiovelar | Glotal | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nasal | *m | *n | *ñ | |||||||||
| Oclusiva | *t | *d | *k | *g | *kʷ | *gʷ | *ʔ | |||||
| Fricativa | *θ | *x | *xʷ | |||||||||
| Aproximante | *l | *y | *w | |||||||||
Comparanza léxica
editarLos numberales siguientes amuesen les diferencies ente les llingües mixtecanas y la diverxencia ente les mesmes:[2][3]
| GLOSA | Llingües mixteques | Triqui | Amuzgo | PROTO- MIXTECANO | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Amoltepec | S. Lucía | S. Tlaxiaco | Mixtepec | Metlatónoc | N. Tlaxiaco | Peñascu | Xayacatlán | Copala | Guerrero | -align=center | 'unu' | ĩ ĩ2 | |
ɨ³ɨn³ | ĩ ĩ | ĩː | ĩ´ĩ´ | ʔī̃̄ĩ̄ | ĩ: | ʔɔ² | kwi² | nkwi⁵ | *ʔŋkwi |
| 'dos' | uu² | ūː | o³wiʔ4 | ùvì | ùvì | úù | ʔūù | ʔui | wih¹ | we⁴ | we¹ | *wi | |||||||||||
| 'trés' | o²nin² | ūnì | o³ninʔ4 | ùnì | ùnì | ũ´nĩ̀ | ʔũ̄nĩ̀ | ʔũnĩ | waʔnũh¹ | ndʲyː53 | n¹dʲy³ | *ʔnin | |||||||||||
| 'cuatro' | ku²el mio21 | kṹũ̄ | ku⁴el mioʔ4 | kùmǐ | kùmí | kũ´ũ̀ | kũ̄ũ̀ | kũel mio | kɜ̃ʔɜ̃h¹³ | ɲy⁴kieː53 | ɲy¹nke³ | *koʔĩ | |||||||||||
| 'cinco' | ũ2ʔũ2 | ũ ̀ʔũ ̀ | oʔ³unʔ4 | ũ ̀ʔũ ̀ | ũ ̀ʔũ ̀ | ũ´ʔũ` | ʔũ̄ʔũ̀ | ũʔũ | ʔũʔ¹ | ʔom⁴ | ʔon¹ | *ʔom | |||||||||||
| 'seis' | i²ɲo² | ìɲù | i⁴ɲoʔ4 | ìɲù | ìɲù | ĩ´yũ` | ʔĩ̄ɲù | ĩɲũ | watɜ̃ʔ¹ | yom⁴ | yon¹ | *ñu (?) | |||||||||||
| 'siete' | o²ʦa² | ūhʲà | o³ʃaʔ4 | ùʦà | ùhà | úhà | ʔūxɑ̀ | usa | ʧih² | ntʲ4kieːʔ³ | n¹tʲkeʔ³ | *kʲaʔ (?) | |||||||||||
| 'ocho' | o²ɲa² | ūná | o⁴naʔ4 | ùnà | ùnà | ũ´nã̀ | ʔũ̄nɑ̃̀ | ũnã | tũh² | ɲẽː52 | n¹ɲy³ | *ña | |||||||||||
| 'nueve' | ĩ1ĩ1 | ɨ4ɨnʔ4 | ĩ `ĩ ` | ĩ ĩ` | ĩ´ĩ` | ʔĩ̄ì | ĩ´: | ũː² | ɲʲẽː52 | n¹ɲhe³ | ʔɨ̃ | ||||||||||||
| 'diez' | o²ʦi² | ūhì | o⁴xiʔ4 | ùʦì | ùhì | úʃì | ʔūʂì | oʃi | ʧiʔ² | ki⁴ | nki¹ | *ki | |||||||||||
Na tabla anterior los númberos denotan tonos, un númberu solo ye un tonu de nivel y dos númberos xuntos un tonu de contorna (los nieveles van del más altu "1" al más baxu "3" o "4"). Pa les llingües mixteques tamién s'emplegaron diacríticos sobre les vocales pa marcar los tonos. Polo xeneral la tabla usa'l AFI como trescripción con dos esceición: /y/ = AFI //j/ y /ñ/ = AFI //ɲ/.
Ver tamién
editarReferencies
editarNotes
editar- ↑ Silverman, 1993, p. 109
- ↑ Oto-Manguean numerals (Eugene Chan)
- ↑ Otomanguean numerals (Metaverse)
Bibliografía
editar- Daniel Silverman (1993): "Labiality in Mixtecan - A Unified Treatment"
- Longacre R Y (1957). Proto-Mixtecan, Indiana University Research Center in Anthropology, Folclor, and Linguistics Non. 5. Bloomington: Indiana University Press.
Datos: Q21083066
