Llingua minorizada

Llingua minorizada ye un términu de sociollingüística que fai referencia a un idioma que sufrió marxinación, persecución o inclusive prohibición en dalgún momentu de la so historia. Ye, poro, un conceutu que remarca la presencia d'una aición coercitiva que lleva a un retayu nel so usu. Estrémase del más llargamente utilizáu "llingua minoritaria", que fai referencia al idioma utilizáu por un pequeñu númberu de falantes. Sía que non, nun son sinónimos y non siempres una llingua minorizada ye minoritaria, anque tienda a ello.

Portada del Decretu de Nueva Planta de la Real Audiencia del Principáu de Cataluña en 1716, onde s'imponía l'usu del castellán como oficial na alministración de xusticia.

Clarificación de los conceutos minoritariu y minorización

Puede haber casos onde una llingua ye minoritaria na so comunidá pero nun ta minorizada, como foi'l casu de la llingua de los colonizadores n'África y América qu'anque yeren llingües minoritaries convirtiéronse en llingua vehicular. N'otros casos una llingua nun ye minoritaria nun territoriu, como l'idioma gallegu en Galicia, y sicasí atópase en cayente por cuenta de un procesu de sustitución llingüística. N'otros casos una llingua non minoritaria, como l'alemán, ta minorizada en dellos territorios, como por casu n'Alsacia (el francés ye la única llingua oficial nesti territoriu que güei pertenez a Francia).

Carauterístiques na minorización

Interpretes indíxenes en Senegal. Grabáu de Pierre Georges Jeanniot fechu en 1890. Nes colonies, los nativos deprendíen les llingües minoritaries de los colonos, lo que llevó a la minorización de la mesma, como describe William Merrill.

Les llingües minorizaes pueden sufrir o siguir soportando prohibición llegal pa evitar el so usu públicu, como por casu asocedió hasta dómines recién n'España, mientres el procesu de centralización y castellanización lleváu a cabu dende entamos del sieglu XVIII, y mientres la Dictadura de Primo de Rivera y el franquismu del pasáu sieglu XX, nes que se torgaba l'usu nel ámbitu públicu (alministración y enseñanza) d'otra llingua que nun fuera'l castellán. Sicasí esta minorización persiste n'Estaos democráticos anque nun esistan prohibiciones direutes (en Francia, por casu, dende la Revolución francesa buscando la igualdá nun hai otra llingua oficial que la francesa).

Guillem Calaforra, filólogu y llingüista de la Universidá Jagellónica de Cracovia, define trés carauterístiques pa la minorización d'una comunidá llingüística:

1. Normes d'usu social restrictives en rellación a la llingua propia —esto ye, qu'esta llingua nun puede usase en determinaos ámbitos d'usu—, frente a les normes d'usu espansives carauterístiques de la llingua dominante.

2. Billingüización unillateral de los miembros de tala comunidá, esto ye: los falantes de la llingua minorizada tienen nel so repertoriu la llingua propia y la dominante, ente que los falantes d'esta postrera tienden a ser monollingües.

3. De resultes de la situación anterior, la comunidá llingüística minorizada conviértese nun subconxuntu de la dominante. Los miembros de la comunidá minorizada tienden a presentase como parte de la comunidá dominante, y asina son percibíos pol restu del mundu.

Llingües que son dominantes y minorizadores en munches comunidaes llingüístiques, como asocede col idioma español pue ser, de la mesma, minorizada por otres, como l'inglés n'EEXX.

Esto ye, nel casu de que la llingua sía dominante nuna comunidá, ye abonda y necesaria na mesma. Atopándose los miembros d'esta comunidá nuna rellación de poder al respeutive de los de cualesquier otra comunidá llingüística, una y bones esta llingua ye un elementu fundamental d'integración o esclusión social. Nes sociedaes modernes, esti nivel de competencia llingüística determina la promoción o la esclusión del suxetu nel sistema productivu. Atopándose, otra manera, la comunidá de la llingua minorizada como "estranxeros na so propia casa". Estes llingües úsense n'ámbitos cada vegada más acutaos y dexen de ser un vehículu de comunicación pa determinaes práutiques sociales.

Esti procesu de minorización llingüística nun ye natural nin tampoco ye inevitable, sinón que ye un resultáu de determinaos procesos históricos. Les comunidaes llingüístiques nun se minorizan en virtú de la so inferioridá intrínseca, sinón por causa de polítiques d'asimilación y uniformización conscientes y empobinaes. Toa estructura sociollingüística —esto ye, toa regulación social del usu llingüísticu— tien d'analizase en términos de poder y dominación. La creación d'Estaos-nación qu'imponen una cultura uniformadora foi determinante nesta minorización. La mayor parte d'estaos determinen nes sos constituciones o en lleis relevantes la llingua oficial. N'Europa, al traviés del Conseyu d'Europa dellos Estaos roblaron un tratáu internacional denomáu Carta Europea de les Llingües Minoritaries o Rexonales qu'afita midíes de proteición pa les llingües minoritaries. Sicasí, son los mesmos estaos los que determinen si se xunten a él y el grau nel que deseyen protexeles.

La minorización del romanín a nivel mundial foi xeneralizada. Considerada en munchos casos como una xíriga de tapecimientu y non como un idioma. Na imaxe la bandera del pueblu xitanu dende 1971.

De les 6.000 llingües esistentes nel mundu, según William Merrill del Institutu Smithsonianu de Washington D. C. el 50% van escastar nel sieglu XXI, señalando como causa a nivel mundial de la perda de la diversidá llingüística la espansión del colonialismu européu, qu'empezó hai 500 años. Tamién remarca, como otros autores, que les polítiques referentes a les llingües son determinantes, nesti casu criticando les efeutuaes por Estaos Xuníos y por Méxicu con al respeutive de les llingües indíxenes d'América. José Luis Moctezuma Zamarrón, investigador del Institutu Nacional d'Antropoloxía y Historia de Sonora (Méxicu), considera que les polítiques que namái se dirixen a los grupos minorizaos son absurdes porque tamién han dirixise a los grupos dominantes, pos son los que discriminen a les otres llingües.

Yá que se trata de miles de llingües, la so condición de minorizaes qu'en munchos casos nun consten o nun hai información de les mesmes, y qu'amás, delles llingües dominantes y minorizadores en dellos sitios son, de la mesma, minorizaes n'otros países, ye imposible realizar un llistáu completu d'estes llingües.

Enllaces rellacionaos

• Atles Interactivu UNESCO de les Llingües en Peligru nel Mundu
• Llingües aboríxenes australianes
• Llingües indíxenes d'América
• Llingües d'Europa
• Llingües d'Asia
• Llingües africanes

Referencies

• Datos: Q19798540