Llingua romance del norte d'África
El romance africanu o llatín vulgar africanu fai referencia a variedaes llingüístiques del llatín vulgar y el protorromance que se faló na provincia romana d'África y seique otres provincies cercanes, mientres el periodu romanu y los primeros tiempos del imperiu bizantín hasta l'anexón pol califatu Omeya nel 696.
 'africanu(s)' | |
|---|---|
| Faláu en |  Marruecos Arxelia Tunicia
|
| Rexón | Norte d'África |
| Falantes | Llingua muerta (Edá Media) |
| Familia | Indoeuropéu itálicu |
| Estatus oficial | |
| Oficial en | Nengún país |
| Reguláu por | Nun ta reguláu |
| Códigos | |
| ISO 639-1 | nengún |
| ISO 639-2 | |
| ISO 639-3 | |
Conozse bien pocu sobre esta llingua, yá los testos romanos procedentes d'África y les inscripciones oficiales taben escrites puramente en llatín clásicu, anque esisten evidencies indireutes de qu'un romance africanu qu'evolucionara a partir del llatín coloquial faláu na rexón, darréu esti romance sería abandonáu en favor del árabe tres la espansión musulmana pol norte d'África.
Historia
editar
Púnicos y romanos
editarLa provincia romana d'África foi entamada nel 146 e. C. tres la conquista de Cartago mientres la III Guerra Púnica. La ciudá de Cartago, foi afarada dempués de la guerra y foi reconstruyida so la dictadura de Xuliu César como una colonia romana. En tiempos del imperiu romanu, la provincia aportó a próspera y a tar bien poblada, aportando a la segunda ciudá más grande del imperiu con población llatina. El llatín, sicasí, usábase predominantemente nos asentamientos urbanos de la mariña, ente que el púnicu-cartaxinés siguió usándose nel interior y les rexones rurales hasta al mediaos del sieglu V d. C. Ye probable qu'en ciertes árees esistiera un contautu llingüísticu ente les llingües bereberes y el llatín vernáculu.
Vándalos y bizantinos
editarA finales del periodu imperial, África foi ocupada polos vándalos, tribu xermánica que gobernó la rexón cerca d'un sieglu, ente'l 429 d. C. y el 534 d.C., cuando la provincia foi conquistada pol emperador bizantín Xustinianu I. Los cambeos que tuvo de sufrir el llatín faláu na rexón son mal conocíos, el llatín lliterariu sicasí, foi calteníu como estándar, como s'aprecia nel la poesía del escritor Corippus.
Invasión arábiga
editarEl destín final del romance africanu tres la conquista arábiga del 696 d. C. ye malo de determinar, yá que presumiblemente foi rápido movíu pol árabe como llingua alministrativa. Posiblemente siguióse usando mientres dalgún tiempu, per parte de la población de la mesma manera que'l mozárabe siguió siendo usáu en al-Ándalus, polos cristianos de la rexón. El tiempu trescurríu dende los primeros asentamientos romanos faen presuponer que'l romance africanu tenía carauterístiques propies, como les que se desenvolvieren n'otres rexones. Ye posible qu'en tiempos de la conquista arábiga, el llatín yá empezara a ser movíu por variedaes bereberes o inclusive, en menor midida pol idioma vándalu ente dellos miembros de la élite.
Sía que non, la evidencia amuesa qu'esistió una comunidá de bereberes llatinizaos en distintos llugares d'África noroccidental, que falaben dalguna forma de llatín y practicaben el cristianismu siquier hasta l'añu 1000.
...it is from this end of the tenth century that we hear that Christians are abandoning even the local form of Latin, and as in the Middle East, are using Arabic to communicate.[1]
Que traducíu sería...:
...es dende'l fin del sieglu X, que los Cristianos tán abandonando la forma llocal del Llatín, como n'Oriente Próximu, tán usando arabí pa comunicase.[1]
Ello ye que los normandos de Sicilia al conquistar el reinu d'África nel sieglu XII recibieron l'ayuda de poblaciones cristianes sobrevivientes en Tunicia y dellos historiadores como Vermondo Brugnatelli argumenten qu'esos cristianos inda falaben una llingua romance (de manera similar a como los mozárabes cristianos de la España arábiga caltuvieren la so variedá romance hasta esa dómina). El romance africanu pudo haber siguíu siendo usáu siquier hasta la llegada de los árabes de Banu Hilal ya inclusive hasta entamos del sieglu XIV, acordies con Merrills y otros autores.[2]
Christian communities, generally labelled Afariqa or Ajam in the Arab sources, are speaking a latin dialect ("al-li-san al-latini al-Afariq" as is termed by al-Idrisi). They are known to have survived until the fourteenth century. Alan Rushworth
Que traducíu sería...:
Les comunidaes cristianes, xeneralmente llamaes Afariqa o Ajam nes fontes arábigues, tán falando un dialeutu llatín ("al-li-san al-latini al-Afariq" ye'l términu d'Al-Idrisi). Sábese que sobrevivieron hasta'l sieglu XIV. Alan Rushworth
Entá nel sieglu XII el xeógrafu magrebín Muhammad al-Idrisi al describir Gafsa nel sur de Tunicia, señaló que "los sos habitantes tán bereberizados, y la mayor parte fala la llingua llatina africana (al-latini al-afriqi)."[3]
Llingües rellacionaes
editarMuhammad al-Idrisi apurre una información importante al escribir sobre Cerdeña nel so llibru Recreación del deseante nel so rellatu de ciudaes, rexones, países, islles, pueblos y tierres lejas, onde diz que
Agustín d'Hipona tamién afirma que
los oyíos africanos nun faen distinción ente vocales curtios y vocales llargues.[6]
De doctrina christiana, Lib.IV, C.10</ref> Y esto concuerda cola evolución de les vocales llatines nel idioma sardu onde caltién los timbres de toles vocales y cenciellamente dexa un llau la cantidá, amás de monoptongar tolos diptongos llatinos. Amás hai testimonios anteriores similares sobre la fala de dellos romanos d'orixe africanu, qu'afirmen que nun estremaben les vocales llargues de les curties.
Carauterístiques
editarNun se conocen munchos detalles sobre les carauterístiques de romance africanu. Seique la caraceterística más bultable ye la señalada por diversos autores de como'l romance africanu difería del romance occidental continental nel amenorgamientu de les vocales llatines:
| Llatín clásicu | Ī | Ĭ | Ē | Œ | Ĕ | Æ | Ā | Ă | Ŏ | AU | Ō | Ŭ | Ū | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Cerdeña y África | *i | *e | *a | *o | *u | |||||||||
| Protorromance européu |
Occidental | *i | *e | *ɛ | *a | *ɔ | *au | *o | *u | |||||
| Oriental | *i | *e | *ɛ | *a | *o | *u | ||||||||
Amás, el llingüista italianu Vermondo Brugnatelli identificó delles pallabres bereberes, rellacionaes, con asuntos relixosos principalmente, como préstamos del llatín. Por casu en ghadamés dizse äng'alus 'entidá espiritual', obviamente un préstamu del llatín angelus 'ánxel'. En tamazight dizse ta-ṛumi-t 'muyer europea' (claramente'l raigañu rum- deriva del llatín rōmāna)
Ver tamién
editarReferencies
editar- ↑ 1,0 1,1 The last Christians of North-west Africa
- ↑ Vandal, Romans and Berbers. p.94
- ↑ Gafsa and the African neolatin language
- ↑ Original text: أجناس الروم وهم أهل نجدة وحزم لا يفارقون السلاح. وأهل جزيرة سرادنية في الأصل روم أفارقة متبربرون ومتوحشون من
- ↑ Contu Giuseppe, Sardinia in Arabic sources, Annali della Facoltà di Lingue y Letterature Straniere dell'Università di Sassari, Vol. 3 (2003 pubbl. 2005), p. 287-297. ISSN 1828-5384. , http://eprints.uniss.it/1055/
- ↑ "Afrae aures de correptione vocalium vel production non iudicant".
Bibliograpfía
editar- Vermondo Brugnatelli, "I prestiti latini in berbero: un bilancio", in: M. Lamberti, L. Tonelli (eds.), Afroasiatica Tergestina. Papers from the 9th Italian Meeting of Afro-Asiatic (Hamito-Semitic) Linguistics, Trieste, April 23–24, 1998, Padova, Unipress, 1999, pp. 325–332
- Franco Fanciullo, "Un capitolo della Romania submersa: il latino africano", in: D. Kremer (ed.), Actes du XVIIIy Congrès International de Linguistique et de Philologie Romane - Universitè de Trèves (Trier) 1986, tome I, Tübingen, Niemeyer, 1992,162-187 pp.
- Tadeusz Lewicki, "Une culture romane oubliée de l'Afrique du Nord. Observations d'un arabisant", Rocznik Orient. XVII (1958), pp. 415–480
- Hugo Schuchardt, Die romanischen Lehnwörter im Berberischen, Wien 1918 (82 pp.)
Datos: Q162064
