Lutefisk
Lutefisk (lutfisk) (pronunciáu /lutəfisk/ en Noruega y los Estaos Xuníos, /luːtfɪsk/ en Suecia y les zones de fala sueca de Finlandia) ye una comida tradicional de los países nórdicos fecha a base de pescáu blancu secu y hidróxidu de sodiu sosa cáustica (lut). En Suecia, a esta comida llámase-y lutfisk, omitiendo la 'y' de metanes. En Finlandia conozse'l mesmu platu como lipeäkala. La traducción direuta ye pexe a la hidróxidu de sodiu sosa, debíu al fechu de que ta fechu con sosa o potasa.
| Lutefisk | ||
|---|---|---|
 | ||
| Nome | Lutefisk | |
| Procedencia | Noruega | |
| Procedencia | Noruega | |
| Detalles | ||
| Ingredientes | Gadus morhua y Hidróxidu de sodiu | |
| Más información | ||
| Gastronomía |
gastronomía de Noruega (es)  y gastronomía de Suecia (es) | |
| [editar datos en Wikidata] | ||
Xeneral
editarPreparación
editarEl lutefisk faise a base de pescáu blancu secu (de normal bacaláu), preparáu con sosa, nuna secuencia de tratamientos particulares. El primer tratamientu ye somorguiar el pexe n'agua fría mientres cinco o seis díes (camudándola a diariu). El pexe enchíu somórguiase entós nuna solución d'agua frío y sosa mientres dos díes más (ensin camudar). El pexe va crecer mientres esta inmersión, ganando un tamañu inclusive cimeru al del pexe orixinal (frescu), pero'l conteníu proteico baxa paradóxicamente en más del 50%, causando la so famosa consistencia xelatinosa. Cuando termina esti tratamientu, el pexe (enchíu con sosa) adquirió un pH de 11-12 y por tanto ye corroyente. Pa faelo comestible precísase un últimu tratamientu d'otros cuatro a seis díes (y nueches) d'inmersión n'agua frío (camudada a diariu). Entós, el lutefisk ta preparáu pa la cocina.
En Finlandia, el reactivu tradicional ye la ceniza d'abeduriu. Contién una gran cantidá de carbonatu de potasiu y hidrocarbonato, dándo-y al pexe un tratamientu menos agresivu que l'hidróxidu de sodiu. Ye importante nun guarar el pexe demasiao tiempu na potasa, porque les sos grases pueden saponificar, convirtiéndoles en xabón de forma efectiva. El términu pal pexe echáu a perder de tal manera ye saippuakala (pescáu xabón).
Cómo cocinalo
editarTres la preparación, encher d'agua'l lutefisk y por tanto tien de cocinase con cuidu por que nun s'estroce. Nun precisa más agua pa la cocción; basta ponelo nun sartén, salalo, sellar bien el sartén y dexalo cocinar al vapor a fueu bien lento mientres 20-25 minutos. Tamién ye posible enfornalo. Nesi casu pon el pexe nuna fonte, cubrir de papel d'aluminiu, y déxase a 225 °C (435 °F) mientres 40-50 minutos.
Al cocinar y comer lutefisk, ye importante llimpiar los sos restos del sartén, platos y los instrumentos darréu. Si déxase endurecer ye casi imposible d'esaniciar.
Degustación
editar
Nos Países Nórdicos, la "temporada" del lutefisk empieza en payares y suel sirvise davezu mientres el periodu navidiegu. Tamién ye popular nes árees nórdicu-americanes de los Estaos Xuníos, particularmente nos estaos nortizos del mediu-oeste.
El lutefisk suelse sirvir con cierta variedá de guarniciones, incluyíes la panceta, arbeyos verdes fervíos, pataques, albóndigues, mueyu de carne, puré de rutabaga, mueyu blancu, xarabe, quesu de cabra, o quesu vieyo. N'especial nos EEXX suelse comer con lefse. Inclusive si'l denominador común ye'l lutefisk, les guarniciones camuden enforma d'una familia o rexón a otra, y ye una tema de discutiniu recurrente cuando s'axunten a comer lutefisk miembros de distintos "tradiciones".
Anguaño suel acompañase la comida con aquavit y cerveza por cuenta del so usu n'ocasiones festives y ceremoniales (y la mayoría de los comensales, independientemente de les preferencies en guarnición, van asegurar qu'estes bébores complementen el platu perfectamente). Sicasí, esto ye d'introducción recién; por cuenta de les sos cualidaes de caltenimientu'l lutefisk foi tradicionalmente una comida "diaria" mientres l'iviernu.
El platu viose suxetu n'ocasiones a chistes nórdicu-americanos al respeutu de les traces de personalidá que suxer sirvir un pexe blanco tratáu químicamente con mueyu blancu. El lutefisk preparáu con bacaláu ye daqué bultable, inclusive en Escandinavia, pol so golor intensu. Al aviesu, el lutefisk preparáu con abadexu o eglefino casi nun tien golor. Pero'l lutefisk tien una bona cantidá de devotos: mientres 2001 namái los noruegos consumieron un total de 2.055 tonelaes de lutefisk nes sos cases y aproximao 560 tonelaes en restoranes.
El sabor d'un lutefisk bien preparáu ye desaxeradamente nidiu y delicáu, y de cutiu el mueyu blancu se condimenta con pimienta o dalguna otra especie fuerte pa da-y más sabor.
Orixe
editarCreación
editarL'asuntu de la manera en que se creó'l lutefisk ye igual de revesosa que'l mesmu pexe. Delles hestories falen de pexe que cai por fuercia nuna cubeta de llavadura que contenía sosa cáustica , y por cuenta de la probeza'l pexe hai de ser comíu de toes formes. Otres hestories falen de fueos de dellos tipos, una y bones les cenices de la madera combináu con agua van crear potasa. Una posibilidá ye que los secaderos de pexe prendiérense fueu, y que tres díes d'agua y, de nuevu, por cuenta de la probeza, hubiera de tomase'l pexe d'ente los caricotes, llimpialo, preparar y comelo. Ye abondo posible que la suavización por aciu sosa, que ye una práutica bastante común en dellos tipos de comida, fora deliberada en llugar d'accidental.
Rastros na lliteratura
editarEl momentu en qu'empezó a comese lutefisk ye oxetu d'alderique. Dellos entusiastes dicen que la tradición vien de la dómina de los viquingos, otros puntos de vista oldeaos indiquen que'l platu tien oríxenes holandeses nel sieglu XVI. Magar esto, casi ye consensu común que la primer mención escrita del fenómenu "lutefisk" ta nuna carta del rei Gustavo I de Suecia en 1540, y que la primer descripción escrita del procesu de preparación ta nunos escritos personales de 1555 del arzobispu suecu Olaus Magnus (1490-1557). No que se refier a pistes noruegues, l'autor Henry Notaker (na enciclopedia "Apetittleksikon") diz que les primeres traces escrites en Noruega daten de les partes del sureste a finales del sieglu XVIII. Amás, un llibru clásicu noruegu de cocina ("Hanna Winsnes") de 1845 fala sobre cómo faer potasa pal lutefisk d'una combinación de cenices d'abeduriu, caliar y agua.
Una hestoria popular sobre l'orixe del lutefisk diz que cuando los viquingos dedicar al pillaje n'Irlanda, San Patriciu unvió homes a vertir sosa nos almacenes de pexe seco de los drakkar cola esperanza d'envelenar a los viquingos, llibrando asina a Irlanda d'aquellos intrusos. Sicasí, en llugar de morrer envelenaos o de fame, los viquingos declararon que'l lutefisk yera un manxar. Dellos descendientes d'escandinavos achaquen la so fortaleza y llonxevidá a comer lutefisk siquier una vegada al añu.
Humor sobre'l Lutefisk
editarLos lutefisk-fagos son oxetos de cites y chistes d'escépticos del lutefisk que lo comparen con cualquier cosa dende matarratas (que tien daqué de verdá, por trazar del pocu natural aminoácidu lisinoalanina que s'atopa nel lutefisk por cuenta de la reacción cola sosa) hasta armes de destrucción masiva. Unos pocos exemplos:
Cada advientu entrábamos nel purgatoriu del lutefisk, una repulsiva comida xelatinosa asemeyada al pexe que sabía a xabón y emitía un golor que provocaría arcaes a una cabra. Faíamos esto n'honor a los nuesos ancestros noruegos, como si los sobrevivientes d'una fame celebrar con una llacuada de corteza de llamera. Siempres sentí respigos al llegar l'Advientu, sabiendo qu'esti tarrecíu manxar seríame puestu delantre y diríenme, "Come un mizcu". Comer un mizcu yera como devolver un mizcu, igual de malu.
El lutefisk nun ye comida, ye una arma de destrucción masiva. Anguaño ye la única esceición pal home que comía cualquier cosa. En cualesquier otra cosa, soi abondo lliberal. Como viérbenes ya inseutos ensin problemes, pero pongo la mio llende nel lutefisk.
¿Qué tien el lutefisk d'especial?
Nun lo sé. De toles comíes, el lutefisk ye la única sobre la que nun opino. A cencielles nun puedo decidir si ye bona o desagradable, si'l sabor ye interesante o vulgar. Lo único que sé ye que me gusten la panceta, la mostaza y el lefse. El lutefisk ye un exemplu de comida que nun sabe a nada, pero ta tan llenu d'emociones que les papiles gustatives queden fora de combate.
El lutefisk ye l'intentu noruegu de conquistar el mundu. Cuando afayaron que les incursiones viquingues nun-yos daríen la supremacía mundial, inventaron una comida tan apavoriante, tan cruel, que pudieren apavorar a la xente por que se convirtieren nos sos subordinaos. Y si nun toi bien equivocáu, usté podría faelo igualmente.
Pero delles persones dicen que-yos gusta. ¿Piensa que dicen la verdá?
Entrevista con Jeffrey Steingarten, autor de L'home que comía cualquier cosa (cita traducida d'un artículu de 1999 nel periódicu noruegu Dagbladet
Otros
editar
Suelse dar nomes risonderos a les roques estudiaes polos rover del planeta Marte. A una de les que'l Spirit esaminó mientres dellos díes llamar Lutefisk.
Nel popular videoxuegu Psychonauts, unu de los personaxes llámase Nils Lutefisk.
Nel episodiu d'El rei de la llomba tituláu "Revenge of the Lutefisk", el nuevu reverendu de la ilesia de los Hill, un nativu de Minnesota, lleva lutefisk a una cena comunal de la ilesia. Anque otros invitaos nun se fíen enforma del lutefisk o inclusive-yos anoxa, Bobby Hill probar y atopar tan irresistible que se lleva'l platu enteru consigo so la mesa del bufét y comer tou.
Na película de Disney Frozen un vendedor ufierta nuna compra d'equipu d'iviernu un cuartu de Lutefisk a la Princesa
Escritura
editarReferencies
editarEnllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Lutefisk.- The History Of Lutfisk
- Lutefisk for Christmas Archiváu 2009-01-26 en Wayback Machine
- Clay Shirky on eating lutefisk
- Química del lutefisk (en suecu)
- http://www.scandinaviancook.com/page2.htm
