Malpica de Tajo
Malpica de Tajo ye un conceyu español de la provincia de Toledo, na comunidá autónoma de Castiella-La Mancha.
 Malpica de Tajo | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| |||
| Alministración | |||
| País |  España | ||
| Autonomía |  Castiella-La Mancha | ||
| Provincia |  provincia de Toledo | ||
| Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||
| Nome oficial | Malpica de Tajo (es)[1] | ||
| Códigu postal |
45692 | ||
| Xeografía | |||
| Coordenaes | 39°54′00″N 4°32′58″W / 39.9°N 4.5494444444444°O | ||
  Malpica de Tajo Malpica de Tajo (España)  | |||
| Superficie | 80 km² | ||
| Altitú | 398 m | ||
| Llenda con | La Pueblanueva, Cebolla, Mesegar de Tajo, El Carpio de Tajo, Villarejo de Montalbán y San Martín de Pusa | ||
| Demografía | |||
| Población |
1649 hab. (2023) - 881 homes (2019) - 824 muyeres (2019) | ||
| Porcentaxe | 0% de provincia de Toledo | ||
| Densidá | 20,61 hab/km² | ||
| Más información | |||
| Estaya horaria | UTC+01:00 | ||
| malpicadetajotoledo.jimdo.com | |||
 | |||
.svg){kind=small}
Toponimia
editarEl términu "Malpica" podría derivase del alverbiu llatín MALE y el participiu pasáu femenín PICTAM, del verbu PINGO, 'pintar', colo que vendría significar 'mal pintada' o 'mal afatada'. Tamién ye posible que sía un amiestu del raigañu prerromanu *mal, 'roca', y el participiu llatín, viniendo significar 'roca pintada'.[2] Esta esplicación ta basada na apaición nun documentu de 1240 como Malpicta.[3] Otros espertos, estudiando una toponimia similar, señalen la posibilidá de que proceda del axetivu llatín MALVS, 'malu', y el verbu picar. A esti respectu Cruz Herrera[4] a manera d'anécdota, recueye'l dichu "Onde Malpica pica, naide pica", a lo que suelen responder "Si Malpica tan bien pica, ¿por qué se llama Malpica?".
El complementu deber por atopase a veres del ríu Tajo.
Otra interpretación ye que'l nome de Malpica provién d'una planta llamada esautamente asina "malpica", nome yá en desusu pero bien frecuente hasta'l sieglu XVII. En diccionarios d'esa dómina definíase asina: MALPICA: Lepidio, planta de la familia de les crucíferas sinápeas, paecida al “mastuerzu”. Tien fueyes de sabor bien picante que suelen emplegase contra l'escorbutu y el mal de piedra. Teniendo en cuenta qu'esisten otros pueblos y llugares tamién llamaos "Malpica", lo que suxer un nome referíu a dalgún elementu ambiental, esta versión más senciella y direuta paez tamién la más probable.
Cabo proponer una interpretación distinta, que dexa poner en rellación esti topónimu con otros similares partíos pola xeografía española. Malpica de Tajo tenía, nel tiempu de les Rellaciones de Felipe II, una parada de molinos de cuatro ruedes nel Tajo, que rindíen añalmente 900 fanegas de trigu. Malpica de Arba, en Zaragoza, y Malpica do Texo, en Portugal, axunten circunstancies similares. Puede citase coles mesmes el molín de vientu de Malpique, en Évora; la aceña de Malpique nel partíu d'Alba de Tormes; el cuetu Malpique en Albufeira va aludir a otru molín de vientu; una paraxa de Malpica, en Piña de Esgueva;[5] nel términu había un molín fariñeru (sobre'l ríu Esgueva), según Madoz. Un molín de Malpica na sierra de Sevilla va pertenecer a esta mesma familia.[6] En toos estos topónimos alvierte un denominador común, la referencia a molinos. Si se confirma esta hipótesis, Malpica y Malpique pertenecen a la categoría folktoponímica, resultante de la petrificación toponímica d'una fórmula narrativa, graciosa o satírica perteneciente a la cultura oral. Trataríase pos d'una alusión maliciosa a la mala calidá de la molienda: el molín que pica mal el granu ye'l molín de Malpica.[7] Puede entendese tamién como llamatu del molineru por aciu sintagma inalterable alverbiu+verbu. Ello ye que constátase'l nomatu Malpica n'Uviéu, 1360: Fernan Iohan de la Rosal dicha Malpica.[8] Ye preferible, poro, cifrar nesta fórmula vernáculo y popular los topns. Malpica, refugando pa la mayoría d'ellos la derivación dende un prelatino *mal ‘roca’, términu pal que namái se constaten aplicaciones creíbles nel Pirinéu. N'efeutu, ye altamente improblable la concatenación de dos raíz prerromanes oronímiques (*mal y *pikk-) en tan numberosos llugares, siendo éstos por añadidura dacuando insignificantes.[7]
Xeografía
editarEl conceyu asítiase «nuna llanura á la izquierda del Tajo»[9] cerca de Talavera de la Reina. Pertenez a la contorna de Torrijos y llinda colos términos municipales de Cebolla y Mesegar de Tajo al norte, El Carpio de Tajo al este y sur, San Martín de Pusa al sur, La Pueblanueva al oeste, y Bernuy al oeste, toos de Toledo.
El so clima ye continental, anidiáu pola redolada. Nel términu predominen el monte baxu y los cultivos. Amás del Tajo, ye percorríu pel ríu Pusa y el regueru Cedena, afluentes del primeru.
Clima
editarD'alcuerdu a los datos de la tabla de siguío y a los criterios de la clasificación climática de Köppen modificada[10] Malpica de Tajo tien un clima de tipu Csa (templáu con branu secu y calorosu).[11]
 Parámetros climáticos permediu de Malpica de Tajo nel periodu 1962-1980 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Mes | Xin | Feb | Mar | Abr | May | Xun | Xnt | Ago | Set | Och | Pay | Avi | añal |
| Temperatura media (°C) | 6.6 | 8.6 | 11.1 | 14.3 | 18.0 | 23.3 | 27.4 | 26.1 | 21.8 | 16.6 | 10.5 | 6.7 | 15.9 |
| Fonte: Ministeriu d'Agricultura, Alimentación y Mediu Ambiente. Datos de precipitación pal periodu 1962-1980 y de temperatura pal periodu 1967-1980 en Malpica de Tajo[12] | |||||||||||||
Historia
editarAnque se desconoz el so orixe, saber de la so esistencia nos tiempos romanos. Amás de la so apaición nel documentu de 1240 mentáu, apaez n'otros como nel de confirmación de la donación de Pedru I del Señoríu de Valdepusa a Diego Gómez, notariu mayor, el 26 de mayu de 1357, onde puede lleese «... denos la justiçia nel señoríu de Valdepusa, términu de Talauera, qu'empieza dende'l Alcanchal hasta nel ríu de Tajo, asy como parte con Mal pyca...»[13]
En 1599 créase'l títulu de marqués de Malpica por orde de Felipe III dándo-ylo a Pedro Barroso de Rivera y Figueroa, siendo Malpica la cabeza d'esti señoríu.
A mediaos del sieglu XIX tenía 80 cases y el presupuestu municipal xubía a 6.000 reales de los cualos 2.000 yeren pa pagar al secretariu.[9]
Escudu
editarEscudu cortáu: 1º, d'oru, castiellu, de gules, mazonado de sable, y esclariáu, d'azur,sosteníu d'ondes d'azur y plata; 2º d'oru, trés faxes de sinople. Al timbre, corona real zarrada.
L'escudu de Malpica de Tajo foi encargáu pol Conceyu en plenu de 22 de xunetu de 1982 a los heraldistas ya historiador Buenaventura Leblic García y José Luis Ruz Márquez quien realizaron una síntesis sofitaos na esistencia del conocíu castiellu sobre'l ríu, simbolizáu nel primeru de los cuarteles, y añadiendo los trés faxes de les Ribera qu'exercieron el señoríu sobre la villa. Blasón ya informe llograron l'aprobación de la Real Academia de la Historia en sesión de 15 de marzu de 1985.
Economía
editarAsitiada estratéxicamente ente Toledo y Talavera de la Reina, la llocalidá supo nos últimos años establecer un pequeñu pero significativu poder industrial, centralizáu principalmente na agricultura, los piensos y regadíos. Tamién hai que destacar los viñeos regaos pol Tajo que dan unos escelentes caldos como'l denomináu "Señoríu de Malpica". Tamién destaca la producción d'aceite d'oliva que xunto col d'otres llocalidaes de la Jara ye reconocíu como unu de los meyores d'España[ensin referencies].
Alministración
editar| Llexislatura | Nome | Partíu |
|---|---|---|
| 1979-1983 | Francisco Camacho Mata (Hasta xunetu de 1981) Ángel Morales Corrolada |
n/d |
| 1983-1987 | Ánxel Morales Corrolada | n/d |
| 1987-1991 | Ánxel Morales Corrolada | n/d |
| 1991-1995 | Ánxel Morales Corrolada | n/d |
| 1995-1999 | Ánxel Morales Corrolada | n/d |
| 1999-2003 | José Gómez Mata | PSOE |
| 2003-2007 | José Gómez Mata | PSOE |
| 2007-2011 | José Gómez Mata | PSOE |
| 2011-2015 | Jesús Cedena Sanchez-Cabezudo (Hasta xunu de 2013) Mario Cruz Fernández |
PP PSOE |
| 2015-2019 | Juan Carlos Flores | Ciudadanos |
| 2019-2023 | n/d | n/d |
| 2023- | n/d | n/d |
Demografía
editarNa siguiente tabla amuésase la evolución del númberu d'habitantes ente 1996 y 2006 según datos del INE.
| 1996 | 1998 | 1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1,779 | 1,827 | 1,875 | 1,888 | 1,893 | 1,940 | 1,950 | 1,959 | 1,985 | 1,991 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| (Fonte: INE [Consultar]) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
NOTA: La cifra de 1996 ta referida a 1 de mayu y el restu a 1 de xineru.
| Gráfica d'evolución demográfica de Malpica de Tajo ente 1900 y 2006 |
 |
| Fonte Institutu Nacional d'Estadística d'España - Ellaboración gráfica por Wikipedia |
Monumentos y llugares d'interés
editar
- Castiellu de Malpica: del sieglu XIV.
- Ilesia parroquial de San Pedro Apóstol.
- Ermita de San Sebastián: del sieglu XIX.
- Ponte sobre'l Tajo: construyíu a finales del sieglu XIX, con una parte de formigón y el vanu central de fierro, formando una catenaria invertida xunida superiormente por vigues. Sofítase sobre ocho pilastres circulares de formigón.
- Xacimientu arqueolóxicu de Les Tamujas.
- Fonte de los trés remexos, asitiada a la entrada del pueblu, a la vera del ríu Tajo.
- La casa d'Ángel el Moru
Fiestes
editar- 20 de xineru: San Sebastián.
Empezando diches fiestes el 19 de xineru y rematando el 22.
- 5 d'agostu: Virxe de les Nieves.
Referencies
editar- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ García Sánchez, Jairo Javier (1998). Toponimia mayor de la Tierra de Talavera. Escelentísimu Conceyu de Talavera de la Reina. ISBN 84-88439-70-9.
- ↑ Archivu Históricu Nacional d'España, Órdenes Militares, carpeta 442, 34.
- ↑ Cruz Herrera, Mª del Pilar (Madrid, 1997). La formación de xentilicios, seudogentilicios y otros dictáu tópicos nes comunidaes de Madrid y Castiella-La Mancha. Tesis doctoral inédita. Universidá Autónoma de Madrid. Páx. 615.
- ↑ Sanz Alonso, Beatriz (1997) Toponimia de la provincia de Valladolid. Les cuenques del Duero, Pisuerga y Esgueva. Universidá de Valladolid; p. 449
- ↑ Gordón Peral, María Dolores (1988) Toponimia de la sierra norte de Sevilla. Estudiu lexicolóxicu. Universidá de Sevilla; p. 225.
- ↑ 7,0 7,1 Riesco Chueca, Pascual (2006), “Anotaciones toponímiques salmantinas” Archiváu 2013-10-23 en Wayback Machine, Salamanca, Revista d'Estudios, Diputación de Salamanca, nᵘ53, páxs. 185-264.
- ↑ Viejo Fernández, J. (1998) La onomástica asturiana bajomedieval. Nomes de persona y procedimientos denominativos n'Asturies mientres los sieglos XIII al XV. Niemeyer. Tubinga.
- ↑ 9,0 9,1 Madoz, Pascual (Madrid, 1846-1850). Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar. Establecimientu tipográficu de P. Madoz y L. Sagasti. Volume XI, páx. 115.
- ↑ Critchfield, H.J.. University of Idaho (ed.): «Criteria for classification of major climatic types in modified Köppen system» (inglés). Xeneral Climatology. Prentice Hall. Archiváu dende l'orixinal, el 30 de setiembre de 2009. Consultáu'l 29 de payares de 2012.
- ↑ Axencia Estatal de Meteoroloxía, Atles climáticu ibéricu.
- ↑ «Promedios mensuales - Malpica de Tajo, ESP». Consultáu'l 6 d'avientu de 2012.
- ↑ Archivu Municipal de Talavera de la Reina, doc. 12, leg. 50.
Enllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Malpica de Tajo.- Diputación de Toledo. Datos d'interés sobre la población.
- Castiellu de Malpica
- Web de Malpica de Tajo
Datos: Q1606460- Multimedia: Malpica de Tajo
