Mutxamel

Mutxamel
	escudo de Muchamiel (es)
Alministración
País	España
Autonomía	Comunidá Valenciana
Provincia	provincia d'Alacant
Comarques	Campo de Alicante (es)
Tipu d'entidá	conceyu d'España
Alcalde de Mutxamel (es)	Sebastián Cañadas Gallardo
Nome oficial	Mutxamel (ca)
Nome llocal	Mutxamel (ca)
Códigu postal	03110
Xeografía
Coordenaes	38°24′49″N 0°26′44″W / 38.413611111111°N 0.44555555555556°O
	Mutxamel Mutxamel (España)
Superficie	47.65 km²
Altitú	63 m
Llenda con	Alicante, Campello, Sant Joan d'Alacant y Sant Vicent del Raspeig
Demografía
Población	27 078 hab. (2023); - 12 662 homes (2019); - 12 690 muyeres (2019)
Porcentaxe	100% de Campo de Alicante (es)
Densidá	568,27 hab/km²
Más información
Estaya horaria	UTC+01:00
	mutxamel.org

Mutxamel (en castellanu Muchamiel)^[2]^[3]^[4]^[5] ye un conceyu de la Comunidá Valenciana, España. Asitiáu na parte norte del área metropolitana d'Alicante, na provincia homónima y na contorna del Campu d'Alicante. Cuenta con 24.256 habitantes (INE 2015).

Xeografía

Muchamiel asitiar na subcomarca de la Güerta d'Alicante, 9 km al nordeste de la ciudá d'Alicante y a menos de 1 km de la llocalidá vecina de Sant Joan d'Alacant. El términu municipal abarca 47.7 km² y por ésti pasa'l ríu Monnegre o ríu Secu, ríu que tuvo históricamente una gran importancia pal desenvolvimientu de la llocalidá.

Llenda colos términos municipales d'Alicante, Sant Joan d'Alacant, San Vicente del Raspeig y Campello.

Historia

Mientres la colonización cristiana perteneció al realengu d'Alicante y, nella, permaneció incluyida na Corona de Castiella per espaciu de 50 años aproximao, hasta que nel añu 1296 pasa a formar parte del Reinu de Valencia baxu reináu de Xaime'l Xustu. El so ilesia arciprestal empezar a construyir en 1511.

A finales del sieglu XVI construyóse'l banzáu de Tibi, que encauzaba les agües del ríu Monnegre y dexó ameyorar de forma sustancial l'agricultura de la güerta, dexando'l despegue de la llocalidá. Arriendes de esto, en 1580 concedióse-y el títulu de "Universidá" (títulu que daba una cierta independencia municipal) y, por real privilexu, en 1628 segregóse d'Alicante y consiguió ser alzada al rangu de villa con votu nes Cortes del reinu; voluntariamente volvió formar parte d'Alicante en 1653, volviendo dixebrase, definitivamente, nel añu 1736.

Mientres la Guerra de Socesión foi escalada poles tropes del Archiduque Carlos d'Austria.

A partir del sieglu XVIII, munches families acomodaes d'Alicante punxeron en Muchamiel la so segunda residencia; col tiempu, estableciéronse tamién nel so términu nobles franceses, ingleses ya italianos, atraíos pol so clima y tierra de cultivu. Estes families adineraes mercaron les meyores zones de cultivu y construyeron formoses edificaciones, cases-palaciu o a cencielles quintes de recréu. Precisamente a partir d'unu d'estos palacios, el palaciu de Peñacerrada, independizóse como conceyu independiente'l llugar de Peñacerrada (anguaño asitiáu nel norte del cascu urbanu) en 1789, anque s'incorporaría de nuevu a Muchamiel en 1846.

Nel términu de Muchamiel les tropes franceses de Suchet fueron ganaes en 1812 poles del xeneral Roche, entós gobernador d'Alicante.

Muchamiel tuvo enllancáu urbanísticamente hasta 1928, cuando'l conceyu adquirió unos terrenes al este del cascu urbanu p'abrir munches cais antigües escontra la cai actual de La Rambla; la nueva parte de la llocalidá desenvolver con un trazáu rectu de les sos cais, en contraste col sector tradicional.

Mientres el periodu republicanu, foi un pueblu eminentemente conservador, dáu'l pesu de la tradición católica ente la población. Sicasí, mientres la Guerra Civil, quedó en territoriu republicanu. Sicasí, les autoridaes republicanes nun realizaron purgues nin encarcelamientos, inclusive, dende 1937, el cultu católicu volvió salir a la cai, cola tradicional ufrienda a la Virxe de Loreto. A pesar d'ello, una vegada acabada la guerra, la purga d'izquierdistes foi importante, anque nidia en comparanza con otros llugares de la provincia. Cabo señalar qu'unu de los alcaldes de la transición, Francisco Bernabeu Alberola, foi escoyíu alcalde na democracia mientres el periodu 1995–1999, tres el cual pasó a ocupar l'Alcaldía la socialista Asunción Llorens.

Ente 1889 y 1969, el conceyu tuvo xuníu por tranvía a la ciudá d'Alicante. La so proximidá a la capital resultó definitiva tantu pa la so economía como pa la so demografía; dende mediaos del sieglu XX, el conceyu atópase integráu dientro un área metropolitana centrada na ciudá d'Alicante.

Monumentos y llugares d'interés

Conventu de San Francisco(Muchamiel)

Fachada Ermita Montserrat(Muchamiel)

Cálcer de Muchamiel

Ilesia d'El Salvador (sieglu XVI). Nel estilu arquiteutónicu de la ilesia aprecien detalles barrocos y neoclásicos. Ta formada por una nave de planta de cruz llatina con tres capilla. La primer capiya de la Virxe de Loreto tuvo allugada nos baxos del campanariu y ye una muestra bastante importante de la Renacencia en tierres alicantines. Destaca la torre gótica adosada que na actualidá sirve de campanariu, pero que la so función orixinal yera la de sollertar a la población de les incursiones pirates. Data del sieglu XVI, mide 23´5 m d'altor y ta estremada en cinco pisos, cada unu d'ellos con una solución arquitectónica distinta.
Conventu de San Francisco (sieglu XVII). Nel añu 1605 fundóse'l conventu de los Flaires Mínimos so la advocación de San Francisco de Paula. Tuvieron la so primer residencia na ermita de la Virxe de Montserrat y darréu treslladáronse a esti edificiu que sería'l conventu definitivu. La ilesia foi construyida nel añu 1642 y fundada polos flaires Teatinos Franciscanos. Darréu foi rexentada por monxes Mercedarias de la Caridá.
Barriu del Ravalet. El Barriu del Ravalet ye'l primer nucleu urbanu de Muchamiel. Xunto col Poble Nou formaben entidaes de población estreme; inclusive la so propia escuela propia, que funcionó hasta los años 70. La concentración de les sos cases entorno a una plaza, la so estructura, teyaos, colores de les fachaes, cais estreches definen la so procedencia árabe. Cola llegada de los conquistadores cristianos la población musulmana esvalixóse y col pasu de los años empecipió la configuración del actual cascu antiguu de la población. Na actualidá'l barriu atópase totalmente integráu na vida social del conceyu. La so tradición y singularidá propia refléxense tamién nel caltenimientu de les sos propies fiestes.
Palaciu y xardinos de Peñacerrada (finales del S.XVII). Peñacerrada ye un llugar acomuñáu al cascu urbanu de Muchamiel y constituyíu por un nucleu urbanu, un palaciu y un xardín articulaos por aciu una plaza cuadrada. Foi cabeza del conceyu del mesmu nome hasta que'l 1 de xineru de 1846 incorporar al términu municipal de Muchamiel, siendo conocíu como'l "Poble Nou". Anque s'escarez de documentación al respeutu, l'orixe de la casa (data de finales del s.XVII) puede asitiase a empiezos de la dómina moderna.
Ermita de Montserrat (sieglu XVI). La so construcción data del sieglu XVI y nun principiu foi la residencia de los Flaires Mínimos, que darréu se treslladaron al Conventu de San Francisco. La paraxa y el santuariu de Montserrat tuvieron amestaos dende va sieglos a l'agua. La acequia Mayor y la "fillola del Alluser", que travesaben esta parte del términu municipal, los molinos d'agua y les viviendes tradicionales constituyíen unu de los llugares más guapos y granibles de la güerta muchamelera. El repicar de la campana de la ermita dempués d'una fuerte nube anunciaba a los llabradores del pueblu que podíen dir regar los sos bancales con agua d'avenida.
Cálceres. El sistema de riegos de la Güerta Alicantina, de clara ascendencia islámica, tien el so orixe nel aprovechamientu de les agües del Río Monnegre y d'otres pequeñes corrientes esporádiques. La influencia árabe quedaría confirmada tantu pola forma islámica de distribución de l'agua, caltenida polos nuevos pobladores cristianos, como pola sobrevivencia de la toponimia árabe en tol llinguaxe rellacionáu col riego. Esti sistema hidráulicu ta formáu pol Cálcer de Muchamiel o de "Les Fontetes", el Cálcer de Sant Joan y el Cálcer d'El Campello. Tola rede de acequias parte del Cálcer de Muchamiel,y trátase d'una presa de derivación y de retención construyida primero que'l Banzáu de Tibi, funcionando dende'l s. XIII. La so función yera recoyer parte de les agües del Río Monnegre y unviales a la acequia principal, llamada "mayu o del consell", dende onde se derivaben distintos brazales pa regar tol campu d'Alicante. Les preses orixinales tuvieron en perfectu funcionamientu hasta'l sieglu XIX, fueron restauraes mientres esti sieglu y hasta güei caltiénense nel mesmu estáu.
Casa Ferraz. La Casa Ferraz atópase allugada na Plaza Sant Roc. Esta casa solariega perteneció a la familia Ferraz Alcalá Galiano, Marqueses de Amposta. El so elementu más característicu ye la torre construyida en sillería, que la so finalidá yera sollertar a la población d'incursiones de pirates berberiscos. Tamién son de gran interés los xardinos de grandes dimensiones qu'alluga nel so interior, conocíos como de Santa Elena, y la puerta d'entrada col escudu nobiliariu na parte cimera.

Anguaño nun ye visitable yá que ye una propiedá privada.

Ermita del Calvariu (sieglu XVIII). La ermita dedicada al "Cristu de la Salú", tamién conocida como “ermita del Calvari” y “ermita del Sepulcru” ye un edificiu del sieglu XVIII. Trátase d'un edificiu exentu, fabricáu con murios de mampostería, cubierta a delles agües y cúpula sobre tambor octogonal rematada con texa curva. La fachada, empobinada a llevante, ye pentagonal col llau cimeru n'ángulu sobre'l que fuelga la espadaña. Sobre la puerta un retablu cerámicu modernu representa l'entierru de Cristu. La planta en cruz griega, tien bóvedes de cañón nos cuatro brazos y cúpula semiesférica sobre pechinas nel cruceru. El presbiteriu álzase un pasu y nel testeru adósase un retablu con altar y fornica con Cristu de la Salú, al qu'acompañen una Virxe Doliosa y un Bustu de Cristu al estilu de Llimpies; pela izquierda del presbiteriu aportar a la sacristía.

Clima

Muchamiel presenta un clima mediterraneu. Les temperatures pel branu suelen devasar los 35 °C y pel hibiernu mínimes d'hasta 2 °C de normal n'hores nocherniegues y mañaneres. Pa poder tener cualquier alcordanza de nieve en Muchamiel hemos de remontanos a los primeros decenios del sieglu XX. En Muchamiel ye avezáu que nos meses de setiembre y ochobre por cuenta de la gota fría cayan precipitaciones en forma de xarazo. Les precipitaciones son allegaes y bien irregulares a lo llargo del añu, llegando asina a medies de 408 mm.

Etimoloxía

Les primeres referencies que se tienen de la llocalidá son de 1569 (onde apaez cola forma en valencianu de Muchamel) y de 1609.^[6] Al paecer, la etimoloxía de Muchamiel nun tendría rellación cola "bayura de miel" que podría deducise (teoría bien popular mientres un tiempu, y que se-y atribúi al xeógrafu Joan Soler). Los documentos del so archivu municipal utilizaron la grafía Muchamel hasta finales del sieglu XIX, anque mientres tou esti sieglu y l'anterior la única forma oficial foi la de Muchamiel. En 1990 establecióse como denominación oficial del conceyu la forma en valencianu de Mutxamel (treslliteración a la grafía valenciana moderna de Muchamel),^[7] tres l'aprobación pol plenu del conceyu'l 26 de setiembre de 1989.

Per otra parte, nun hai consensu sobre l'orixe del topónimu, pero la teoría más espublizada ye la plantegada por Joan Coromines, que suxer que'l so nome derivaría de la composición del vocablu árabe mugmâ (mercáu) y del romance el (puntu d'alcuentru), dando a mugmâ-el o mugtamiâ-el, un topónimu equivalente a "puntu d'alcuentru pal mercadéu", "gran mercáu" o inclusive "mercáu de Dios" (mugmâ él-Läh). Sicasí, anque hai un ciertu consensu en que la única diferencia fonética ente la forma n'español con al respective de la forma en valencianu provendría del fenómenu de diptongación -el -> -iel típicu de la llingua española, los estudios más recién apunten a que'l topónimu n'árabe nun tendría significáu propiu sinón que se trataría d'otra treslliteración fonética d'un nome prerrománicu inda güei desconocíu.

Demografía

Históricamente, la base de la so economía foi fundamentalmente l'agricultura. Esiste, ello ye que una variedá de tomates orixinaria del conceyu denomada tomate de Muchamiel. Tamién el pan de Muchamiel gocia de bona fama na contorna.

Sicasí, la proximidá a la capital provocó una terciarización de la so economía, al convertise de facto en parte integrante del área metropolitana d'Alicante; esto tuvo de resultes que la so población aumente considerablemente a lo llargo del sieglu XX y, de manera especial, ente 1960 y 1994, feches nes que pasó de tener 4.010 a 11.329 habitantes y daqué más de 20.000 na actualidá, col desenvolvimientu d'urbanizaciones nel so términu municipal (cuenta con 28 nucleos de población).^[8] La siguiente tabla recueye la evolución de los efectivos humanos del conceyu a lo llargo de la dómina estadística:

Evolución demográfica de Muchamiel^[9]
1857	1887	1900	1910	1920	1930	1940	1950	1960	1970	1981	1991	1996	2001	2006	2010	2012	2014	2015
3.690	3.063	3.606	3.837	3.266	3.330	3.344	3.489	4.010	5.350	8.045	10.346	12.779	15.275	19.264	23.066	23.834	24.232	24.256

Según el censu de 2015, el 10,75% de la población de Muchamiel ye de nacionalidá estranxera (procedente na so mayoría del continente européu), siendo les nacionalidaes más numberoses la británica y francesa.^[10]

Fiestes

El calendariu festero de Muchamiel ye'l siguiente:

5 de xineru: Cabalgata de los Reis Magos
17 de xineru: Festividá de San Antonio Abá (Sant Antoni del Porquet).
1 de marzu: Conmemoración del milagru de la llárima.
primer sábadu de mayu: Fiesta de la Cruz de Mayu
6 d'agostu: Fiesta del Salvador.
7-13 setiembre: Fiestes de Moros y Cristianos n'honor a la Virxe de Loreto, declaraes d'Interés Turísticu Provincial.^[11]

De toles indicaes, les más importantes ya indicaes son les fiestes de Moros y Cristianos n'honor a la Virxe de Loreto, patrona de la villa, pos la tradición afirma que intercedió pol pueblu en dos milagros, unu'l 1 de marzu de 1545 y l'otru el 9 de setiembre de 1597. Los Moros y Cristianos celebrar dende finales del sieglu XIX, y anguaño calcúlase que participen nella viviegamente alredor de 5.000 festeros.

Política

Pa más información sobre los resultaos de los procesos eleutorales, vease Eleiciones en Muchamiel dende 1979.


Eleiciones municipales del 24 de mayu de 2015
Partíu	Candidatu	Votos		Conceyales
Partíu Popular	3 717	33,06 %	8	4
Partíu Socialista del País Valencianu-PSOE	María Loreto Martínez Ramos	2 213	19,68 %	4	2
Ciudadanos	Antonio Sola Suárez	1 373	12,21 %	3	3
Guanyem Mutxamel	1 062	9,45 %	2	2
Compromís	Lluis Miquel Pastor Gosálbez	902	8,02 %	2	2
Unitat d'Esquerres per Mutxamel-Esquerra Unida-Esquerra Republicana:Acord Ciutadà	855	7,60 %	1	0
Gent d'ací	José Antonio Martínez Ramos	618	5,50 %	1	1
Fonte: Ministeriu del Interior (España).^[12]

Alcaldes dende les eleiciones de 1979
Llexislatura	Nome	Partíu
1979-1983	José Verdú Forner	UCD
1983-1987	Fernando Ripoll Aracil	PSPV-PSOE
1987-1991	Fernando Ripoll Aracil	PSPV-PSOE
1991-1995	Fernando Ripoll Aracil	PSPV-PSOE
1995-1999	Francisco Bernabeu Alberola	PP
1999-2003	Asunción Llorens Ayela	PSPV-PSOE
2003-2007	Asunción Llorens Ayela	PSPV-PSOE
2007-2011	Asunción Llorens Ayela	PSPV-PSOE
2011-2015	Sebastián Cañada Gallardo	PP
2015-2019	Sebastián Cañada Gallardo	PP
2019-2023	n/d	n/d
2023-	n/d	n/d