Wikipedia

Nezamí Ganyaví

(Redirixío dende Nizami Ganjavi)

Nezâmí-ye Ganŷaví (persa: نظامی گنجوی; curdu: Nîzamî Gencewî, 1141—1209), o Nezāel mio (farsi:نظامی ), que'l so nome formal yera Ninżām ad-Dīn Abū Muḥammad Ilyās ibn-Yūsuf ibn-Zakī ibn-Mu‘ayyad, ye consideráu'l más grande poeta épicu románticu de la lliteratura persa,[3] quien apurrió un estilu coloquial y realista a la épica persa.[4][5] El so heriedu ye llargamente apreciada y compartida n'Afganistán,[6] Azerbaixán,[7] Irán,[6] y Taxiquistán.[6]

Nezamí Ganyaví
Vida
Nacimientu Gəncə (es) Traducir[1], circa 1141[2]
Nacionalidá Kasranids
Dinastía selyúcida
Llingua materna persa
Muerte Gəncə (es) Traducir, 1209[2] (67/68 años)
Sepultura Gəncə (es) Traducir
Estudios
Llingües falaes persa
Oficiu poeta, escritor, filósofu
Trabayos destacaos Khamsa (en) Traducir
Seudónimos نظامی
Cambiar los datos en Wikidata

Influencies y escena lliteraria

editar
 
Cosroes afaya a Shirin tomando un bañu.

L'exemplu más antiguu disponible de poesía persa de la zona ye la producida por Qatrán Tabrizí que sirvió nes cortes de les dinastíes Shaddadid y Rawadid. A Qatrán Tabrizí dellos estudiosos del últimu sieglu denominar como fundador de la escuela d'"Azerbaixán" o "Transcaucásica" de la poesía persa.[5][8] Esta escuela desenvolvió un estilu distintivu de poesía persa, qu'oldeaba col estilu "jorasaní" tocantes a la so sofisticación retórica, l'usu inovativo de la metáfora y l'usu de terminoloxía téunica ya imáxenes cristianes. En 1075 los Selyuquíes quitáron-y el control de Ganja a los Shaddadid y tremaron la lliteratura persa escontra l'oeste a les sos cortes. A mediaos del sieglu XII, el control exercíu na rexón polos Selyuquíes debilitóse y los gobernadores de les sos provincies, práuticamente príncipes locales autónomos, promovieron entá más la cultura, l'arte y la poesía persa nes sos cortes.[9] Nezami tuvo sol mecenalgu de distintos gobernantes y dedicó les sos épiques a distintes dinastíes rivales incluyíos los Seljuqs, Eldiguzids, Shirvanshah, el gobernante de Ahar y Ahmadilis (Atabekan-y-Maragheh). Anque goció del mecenalgu de dellos gobernantes y príncipes, evitó la vida na corte y polo xeneral créese que vivió una vida retirada.

Según el profesor Chelkowski: Paecería que'l pasatiempu favoritu de Nezamí yera la llectura del Shahnameh (El llibru de los Reis,) la épica monumental escrita por Ferdousí.[9] Nezamí menta a Ferdousí como'l sabiu (hakim y daná) y el gran maestru del discursu: que tien pallabres qu'engalanen como una novia nueva. Nezamí aconséya-y al fíu del Shirvanshah que llea'l Shah-nama y recuerde los dichos y lleiciones de los sabios.[10] Nezami utilizó'l Shahnameh como fonte nos sos trés épiques "Haft Paykar", "Cosroes y Shirin" y "Eskandar-nameh".[9]

La hestoria de Vis y Ramin tamién exerció una influencia importante sobre Nezami. Magar Nezami toma les bases pa la mayoría de los sos argumentos de Ferdousí, la base pa la so retórica provién de Gorgani.[11] Esto ye especialmente evidente en "Cosroes y Shirin", que tien la mesma métrica y asonsaña dalguna de les escenes de Vis y Ramin. L'interés de Nezami pola astroloxía tamién tien un precedente nuna ellaborada descripción astrolóxica del cielu nocherniegu en Vis y Ramin. Nezami exerció una gran influencia na tradición romántica, y puede afirmase que Gorgani foi'l qu'empecipió muncha de la retórica distintiva y atmósfera poética d'esta tradición, cola ausencia de la influencia Sufi, que puede reparase na poesía épica de Nezami.

La primer obra monumental de Nezami, el Majzan al-Asrar ta influyida pol "Hadikat al-Hakika" de Sanai.[12] Nezami reconoz esto, pero considera que la so obra ye cimera. Les principales similaridades ente los poemes de Sanai y de Nezami atopar nel xéneru éticu-filosóficu, magar Nezami utiliza una métrica distinta y entama la obra d'una manera distinta.[12]

La imaginería ellaborada de Khaqani Sherwani, exerció una influencia transitoria[13] en Nezami Ganjavi y sobre la poesía persa posterior[13] polo xeneral.

Adautaciones cinematográfiques

editar
  • Una travesura (n'azerbaixanu, Fitnə; en rusu, Фитнэ), curtiumetraxe de dibuxos animaos de 1970 producíu polos estudios Azerbayanfilm (Азербайджанфильм) y empobináu por Aga-Nagui Ajúndov (n'azerbayano, Ağanağı Axundov; en rusu, Ага-Наги Ахундов); les imáxenes son del estilu de les miniatures medievales.[14]

Ver tamién

editar

Notes y referencies

editar
  1. ↑ Afirmao en: The Cambridge History of Iran. Tomu: 5. Páxina: 578. Editorial: Cambridge University Press. Llingua de la obra o nome: inglés. Data d'espublización: 1968. Autor: Ilya Gershevitch.
  2. ↑ 2,0 2,1 Afirmao en: autoridaes BNF. Identificador BnF: 119176174. Data de consulta: 10 ochobre 2015. Autor: Biblioteca Nacional de Francia. Llingua de la obra o nome: francés.
  3. ↑ Charles-Henri de Fouchécour. «IRAN:Classical Persian Literature» (inglés). Encyclopædia Britannica. Archiváu dende l'orixinal, el 27 de payares de 2015. Consultáu'l 28 de febreru de 2010.
  4. ↑ Encyclopædia Britannica (2009). «Neẓāmī» (inglés). Consultáu'l 28 de febreru de 2010. «{poeta épicu románticu más grande de la lliteratura persa, quien apurrió un estilu coloquial y realista a la épica persa. .... Nezami ye almiráu nes rexones onde se fala persa pola so orixinalidá y claridá d'estilu, a pesar de que la so devoción al llinguaxe pol llinguaxe mesmu y el so prosapia filosófica y científica faen que la so obra sía malo d'interpretar pal llector permediu.»
  5. ↑ 5,0 5,1 Dr. Julie Scott Meisami (1995). . Oxford University Press. Consultáu'l 28 de febreru de 2010. «Abû Muhammad Ilyas ibn Yusuf ibn Zaki Mu'ayyad, conocíu pol pseudónimu lliterariu de Nizami, naciera en Ganja en 1141, cuando dicha ciudá yera la capital de Arran nel Azerbaixán Transcaucásico, onde vivió hasta la so muerte escontra 1209. El so padre, que migrara a Ganja dende Qom nel norte d'Irán, puede ser un emplegáu públicu; la so madre yera fía d'un xefe curdu; Nizami perdió a los sos dos padres bien ceo na so vida polo que foi educáu pol so tíu. Casóse tres veces, y nos sos poemes llamentar de la muerte de les sos distintes esposes, y brínda-y conseyos al so fíu Muhammad. Vivió mientres una dómina d'inestabilidá política ya intensa actividá intelectual, que se reflexen nos sos poemes; sicasí conozse pocu sobre la so vida, la so rellación colos sos mecenes, o les feches precises de les sos obres, una y bones los rellatos de los sos biógrafos tán afataos por numberoses lleendes que se texeron al so alredor.»
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 C. A. (Charles Ambrose) Storey and Franço de Blois (2004), "Persian Literature - A Biobibliographical Survey: Volume V Poetry of the Pre-Mongol Period.", RoutledgeCurzon; 2nd revised edition (June 21, 2004). ISBN 0-947593-47-0. Páx.363: "Nizami Ganja’i, que'l so nome yera Ilyas, ye'l más reconocíu de los poetes perses nativos dempués de Firdausi. El so nisba mentar como un nativu de Ganja (Elizavetpol, Kirovabad) n'Azerbaixán, naquella dómina entá un país de población iranina, y tola so vida trescurre nel Transcáucaso; los versos en dalgunos de les sos poesíes que faen abarruntar que podría ser un nativu de Qom son solo una interpolación ensin sustentu."
  7. ↑ Jan Rypka (Rypka, Jan. ‘Poets and Prose Writers of the Late Saljuq and Mongol Periods’, in The Cambridge History of Iran, Volume 5, The Saljuq and Mongol Periods, ed., Published January 1968. pg 578: El sur del Cáucasu como escena del florecimientu más magníficu de la qasida panexírica, ocupa un sitiu prominente na hestoria de la nueva lliteratura persa. Hakim Jamal al-din Abu Muhammad Ilyas b. Yusuf b. Zaki b. Mu’ayyad Nizami un nativu de Ganja n'Azerbaixán, ye un maestru ensin comparanza de les idees y les pallabres, un poeta que la so frescura y puxanza nun pudieron ser aselaos polos sieglos posteriores. Sábese bien pocu sobre la so vida, la única fonte disponible son les sos obres, qu'en munches oportunidaes nun aproven información confiable. Solo podemos deducir que naciera ente 535 y 540 (1140-46) y que provenía d'una redolada urbana. L'Azerbaixán modernu amuésase desaxeradamente arguyosu de la fama del so famosu fíu y aportunar en que non yá yera un nativu de la rexón, sinón tamién el se entronca nel so raigañu Turkic. La so madre casi con seguridá ye iranina, anque'l mesmu poeta la llapada Ra’isa y describir como curda.
  8. ↑ Rypka, Jan. "Poets and Prose Writers of the Late Saljuq and Mongol Periods", The Cambridge History of Iran, Volume 5, The Saljuq and Mongol Periods, ed., Published January 1968. Estractu: "La escuela, que tien los sos empiezos con Qatrán (d. 1072), estableció un grupu de maestros y alumnos destacaos de los cualos dos, Jaqaní y Nezamí, taben llamaos a exercer una influencia perdurable nel desenvolvimientu de los sos respeutivos xéneros: Jaqaní como'l más grande esponente de la qasida y Nezami l'escritor más brillosu d'epopeyes romántiques".
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 (Chelkowski, P. "Nezami's Iskandarnameh:"in Colloquio sul poeta persiano Nizami y la leggenda iranica di Alessandro magno, Roma,1977). Estractu 1: "Paecería que'l pasatiempos favoritu de Nezami yera la llectura del Shahnameh (El llibru de los Reis) la épica monumental escrita por Ferdousí". Estractu 2: "Al igual qu'Alejandro, los árabes, los túrcicos, los mongoles y otros pueblos que percorrieron el meseta iranina cayeron sol embruxu del arte y la cultura persa. Los invasores estranxeros quedar pa contribuyir y ser mecenes del arte y la cultura persa. Como exemplu varios de los mecenes de Nezamí yeren de raigaños túrcicas." Estractu 3: "Sicasí, nun foi Tabarí en forma direuta, sinón Ferdousí quien foi la fonte d'inspiración de Nezamí y aprovió-y material pa componer el Eskandarnamé. Nezamí fai referencia permanentemente al Shahnameh nos sos escritos, especialmente nel prólogu del Eskandarnamé. Paecería que siempres tuvo esteláu pola obra de Ferdousí y de dalguna forma la meta de la so vida foi escribir una epopeya heroica de la mesma magnitú.
  10. ↑ Dr. Ali Asghar Seyed Gohrab. "Layli and Majnun: Love, Madness and Mystic Longing", Brill Studies in Middle Eastern literature, Jun 2003. pg 276.
  11. ↑ Dick Davis (January 6, 2005), "Vis o Rāmin", in: Encyclopædia Iranica Online Edition. Accessed on April 25, 2008.
  12. ↑ 12,0 12,1 Chelkowski, P. "Nizami Gandjawi, jamal al-Din Abu Muhammad Ilyas b. Yusuf b. Zaki Muayyad . Encyclopaedia of Islam. Edited by: P. Bearman, Th. Bianquis, C.Y. Bosworth, Y. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, 2008. Brill Online. Estractu #1:"Nizami Gandjawi, Djamal al-Din Abu Muhammad Ilyas b. Yusuf b. Zaki Muʾayyad, unu de los más grandes poetes y pensadores perses." Estractu #2: "En Haft Paykar, el movimientu fantasmagórico del so héroe, Bahram Gūr, al visitar a cada princesa, realiza un percorríu simbólicu ente'l negru, o la majestuosidad escondida del Divín, y el blancu, la pureza y la unidá. Les princeses y los sos pabellones son manifestaciones de planetes específicos, climes específicos, colores, y díes. Los pabellones coles sos cúpules, representen la estructura de los cielos. Nizami ilustra la harmonia del universu, l'afinidá de lo sagrao y lo profano, y la concordanza ente l'Irán antiguu y l'islámicu." (Nizami Ganjavi in Encyclopedia of Islam, Chelkowski)."
  13. ↑ 13,0 13,1 Anna Livia Beelaert, "Khaqani Sherwani" in Encyclopedia Iranica
  14. ↑ Ficha n'inglés del curtiumetraxe nel sitio Animator.

Bibliografía

editar

Enllaces esternos

editar

viewpoint on Nezami's Background'


Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Nezamí_Ganyaví&oldid=4318710»