Númberos arábigos
Los númberos arábigos, tamién llamaos númberos indoarábigos, son los símbolos más utilizaos pa representar númberos. Llámase-yos "arábigos" porque los hispanu-árabes d'Al-Ándalus introducir n'Europa al traviés de la so aición cultural, anque, en realidá, la so invención surdió na India. El mundu débe-y a la cultura india l'inventu trascendental del sistema de numberación posicional, según el descubrimientu del 0 (cero), llamáu śūnya (shuunia) o bindu en llingua sánscrita, anque los mayes tamién conocieron tanto'l 0 como la numberación posicional. Los matemáticos perses de la India adoptaron el sistema, de quien lo tomaron los árabes. Pal momentu en que s'empezar a usar nel norte d'África, yá teníen la so forma actual, d'ellí fueron adoptaos n'Europa na Edá Media. El so usu aumentó en tol mundu por cuenta de la colonización y comerciu europeos. Tamién se debe a la llingua española la tresmisión a llingües europees de vocablos matemáticos d'influencia árabe como álxebra, algoritmu, cero, cifra, guarismu...[1]
| Númberos arábigos | |
|---|---|
cifra (es)  y caracter alfanumérico (es) | |
 | |
 |
_2013-04-9_15-59.jpg)
El sistema "arábigu" representóse (y represéntase) utilizando munchos conxuntos de glifos distintos. Estos glifos pueden estremase en dos grandes families: los numberales arábigos occidentales y los orientales. Los orientales, que se desenvolvieron no qu'anguaño se correspuende a Iraq, representar na tabla que vien de siguío como Arábigu-Índicu. El Arábigu-Índicu oriental ye una variedá de los glifos arábigu-índicos. Los numberales arábigos occidentales, desenvueltos en al-Ándalus y el Magreb, amosar na tabla como Européu.
| Arábigu-Índicu Occidental | 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Arábigu-Índicu | ٠ | ١ | ٢ | ٣ | ٤ | ٥ | ٦ | ٧ | ٨ | ٩ |
| Arábigu-Índicu Oriental (persa y urdú) |
۰ | ۱ | ۲ | ۳ | ۴ | ۵ | ۶ | ۷ | ۸ | ۹ |
| Devanágari (Hindi) |
० | १ | २ | ३ | ४ | ५ | ६ | ७ | ८ | ९ |
| Tamil | ௧ | ௨ | ௩ | ௪ | ௫ | ௬ | ௭ | ௮ | ௯ |
En Xapón, los númberos "arábigos" y l'alfabetu llatín formen parte del sistema d'escritura rōmaji. Asina, si un númberu ta escritu con glifos "arábigos", en Xapón van dicir que “ta escritu en rōmaji” en contraposición a la numberación xaponesa.
Historia
editarEl sistema de numberación arábigu considérase unu de les meyores más significatives de les matemátiques. La mayoría de los historiadores coinciden n'afirmar que tuvo'l so orixe n'India (los árabes referir a esti sistema de numberación como “Númberos Indios”), espandir pol mundu islámicu y de ende, vía al-Andalus, al restu d'Europa.
Especúlase que l'orixe del sistema posicional base 10 utilizáu en la India tuviera los sos oríxenes en China. El sistema chinu Hua Ma (ver Numberación china) ye tamién posicional y de base 10 y pudo sirvir d'inspiración pal sistema que surdió na India. Esta hipótesis cobra fuercia pol fechu de qu'ente los sieglos V y VIII (periodu mientres el cual desenvolvióse'l sistema numbéricu indiu) coincidió con una gran arribación de pelegrinos budistes ente China y la India. Lo que ye ciertu ye que na dómina de Bhaskara I (Sieglu VII) na India usaba un sistema numberales posicional base 10 con 9 glifos, y conocíase el conceutu del cero, representáu por un puntu.
Esti sistema de numberación llegó a Oriente Mediu hacia l'añu 670. Matemáticos musulmanes del actual Iraq, como al-Jwarizmi, yá taben familiarizaos cola numberación babilónica, qu'emplegaba'l cero ente díxitos distintos de cero (anque non tres díxitos distintos de cero), asina que'l nuevu sistema nun tuvo un bon recibimientu. Nel sieglu X los matemáticos árabes incluyeron nel so sistema de numberación les fraiciones. Al-Jwarizmi escribió'l llibru "Alrodiu de los cálculos colos númberos de la India" hacia l'añu 825 y Al-Kindi escribió "L'usu de los númberos de la India" en cuatro volúmenes. El so trabayu foi bien importante nel espardimientu del sistema de la India nel Oriente Mediu y nel Occidente.[2]
Les primeres menciones d'estos numberales na lliteratura occidental atopar nel Codex Vigilanus del añu 976.[3] A partir de 980 Gerberto de Aurillac (más tarde papa col nome de Silvestre II), fixo usu del so oficiu papal pa espublizar la conocencia del sistema n'Europa. Fibonacci, un matemáticu italianu qu'estudiara en Bugía (na actual Arxelia), contribuyó al espardimientu por Europa del sistema arábigu col so llibru Liber Abaci, publicáu en 1202. Ente los primeros países topábase Gran Bretaña, teniéndose escritos como una en llinu de la ilesia de Braye de 1448 en Berkshire y una n'Escocia de 1470 na tumba de Eral de Huntly.[4] Na Europa central, el rei de Hungría Ladislao el Póstumu empezó a usar los númberos arabigos, teniéndose rexistru d'un documentu real de 1456.[5]
Sicasí, nun foi sinón hasta la invención de la imprenta en 1450, cuando esti sistema de numberación empezó a emplegase de forma xeneralizada n'Europa; pal sieglu XV utilizábase llargamente; pela so parte, los númberos arábigos reemplazaron a la numberación cirílica en Rusia alredor de 1700, cuando fueron introducíos pol zar Pedro I de Rusia.
 |
 |
Curiosamente, nel mundu musulmán solamente los matemáticos utilizaben el sistema de numberación arábigu hasta tiempos relativamente recién. Los científicos usaben el sistema babilónicu y los comerciantes los sistemes griegu y hebréu.
Errores comunes
editarHai munchos errores comunes. A pesar de la evidencia, persisten delles esplicaciones folclóriques del orixe de los numberales arábigos modernos. Estes hipótesis siguen arrobinándose por cuenta de los sos argumentos aparentemente bien construyíos, pero tán basaes nes especulaciones d'individuos que, a pesar de tar intrigados de manera xenuina pola tema, escarecíen de la conocencia de los fechos arqueolóxicos relevantes o vivíen nuna dómina anterior a la que volvieron ser descubiertos. Unu d'estos mitos populares propón que les formes orixinales de los símbolos indicaben el so valor al traviés de la cantidá d'ángulos que conteníen,[6][7] como puede vese na imaxe'l cero nun tien ángulos, cada unu de los símbolos restantes tienen el númberu d'ángulos correspondientes al númberu representáu.
Referencies
editar- ↑ Lázaro Carreter, Fernando. Llingua Española: Hestoria, teoría y práutica. Editorial Anaya
- ↑ «The MacTutor History of Mathematics archive». Archiváu dende l'orixinal, el 2015-07-06.
- ↑ Mathorigins.com
- ↑ Hill, Elgin G.F. The Development of Arabic Numerals in Europe.
- ↑ Erdélyi: Magyar művelődéstörténet 1-2. kötet. Kolozsvár, 1913, 1918.
- ↑ «Number Story».
- ↑ Cajori, Florian. ([1928] 2007). "A History of Mathematical Notations", in Vol I: Notations Mathematics, Myers Press. páxs. 64-66 ISBN 1-40670-920-9.
Enllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Númberos arábigos.
Datos: Q29961325- Multimedia: Arabic numerals
