Potenza
Potenza ye la capital y ciudá más poblada de la rexón italiana de Basilicata. Estiéndese sobre les llombes de los Apeninos. Ye la capital rexonal allugada a más altor n'Italia (819 m).
- Área del conceyu: 173,95 km²
- Área de la provincia: 6545 km²
- Población del conceyu (2009): 68 558
- Población de la provincia (2001 censu): 393 529
- Númberu de conceyos: 100
 Potenza | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| |||||
| Alministración | |||||
| País |  Italia | ||||
| Rexón |  Basilicata | ||||
| Provincia | Provincia de Potenza | ||||
| Tipu d'entidá | ciudá | ||||
| Códigu postal |
85100 | ||||
| Xeografía | |||||
| Coordenaes | 40°38′N 15°48′E / 40.63°N 15.8°E | ||||
  Potenza Potenza (Italia) .svg) | |||||
| Superficie | 175.43 km² | ||||
| Altitú | 819 m | ||||
| Llenda con |
Pignola (es)  , Tito (es) , Picerno (es) , Vaglio Basilicata (es) , Pietragalla (es) , Avigliano, Ruoti (es) , Brindisi Montagna (es) y Anzi (es)
| ||||
| Demografía | |||||
| Población | 64 406 hab. (1r xineru 2023) | ||||
| Porcentaxe |
16.75% de Provincia de Potenza 11.76% de Basilicata 0.11% de Italia | ||||
| Densidá | 367,13 hab/km² | ||||
| Más información | |||||
| Prefixu telefónicu |
0971 | ||||
| Estaya horaria |
UTC+01:00 (horariu estándar) UTC+02:00 (horariu de branu) | ||||
| Llocalidaes hermaniaes | |||||
| comune.potenza.it | |||||
 | |||||
Historia editar
Nel sieglu IV A.C. surde Potentia a 10 km de l'actual ciudá. La ciudá actual ye d'orixe romanu (II AC).
Estrabón y Pliniu'l Vieyu nomaron a Potentia como una de les antigües ciudaes llibres ya independientes del sur d'Italia. La ciudá sofitó a los enemigos de Roma mientres la espansión d'esta y depués a Aníbal. Ésti, dempués de la batalla del Metauro, abandonó a Potentia y los romanos amenorgar el so rangu hasta dexala como simple colonia militar.
Tres el fin del Imperiu, foi prindada polos godos y depués los bizantinos quien dieron a la zona'l nome de Basilicata. Prindada depués polos normandos, la so hestoria práuticamente fúndese cola del reinu de Nápoles.
En 1137 axuntar nella'l papa Inocencio II y l'emperador Lotario.
La ciudá sufrió severos daños pol ataque de Federico II, pero peor y más grave foi'l terremotu del 18 d'avientu de 1273 que destruyó la ciudá.
Mientres la ocupación española la ciudá remontóse delles vegaes contra ellos y 1694 cuando otru terremotu destruyir casi por completu, los españoles nun fixeron casi nada por llevantar la ciudá.
En 1806, yá mientres la ocupación napoleónica, Potenza convertir en capital de la rexón y los franceses faen grandes meyores nes infraestructures y calidá de vida.
Mientres el nuevu gobiernu borbónicu de les Dos Sicilies, la ciudá tien nueves construcciones, pero son constantes los llevantamientos y represiones, como la de 1848.
Otru terremotu destrúi bona parte de Potenza en 1857 y dos años dempués les combalechadures contra'l gobiernu borbónicu fáense más fuertes. En 1860 la ciudá llevantar n'armes y proclama la so unión al Reinu d'Italia.
En setiembre de 1943, mientres la Segunda Guerra Mundial, la ciudá foi bombardeada polos aliaos, destruyéndose los oxetivos militares y estropiándose munches construcciones civiles como la Catedral y el Muséu Arqueolóxicu (que les sos coleiciones fueron salvaes).
Darréu la reconstrucción y el desenvolvimientu de nueves árees habitables y comerciales dieron enerxía a la ciudá, ameyorando la so calidá de vida.
Anque'l terremotu de 1980 estropió parte de la ciudá, nun foi tan desastrosu como los anteriores. Ente los años 1850 y 1970 munchos de los sos habitantes emigraron escontra otres zones d'Italia y del mundu. Dende 1981 la zona tien ciertu desenvolvimientu industrial y de servicios.
Arte, cultura y llugares d'interés editar
Ente los testimonios de la so pasáu figura, de la edá romana, la Ponte Romana (280), sobre'l ríu Basento, na actual zona industrial, apocayá restauráu y d'interesante arquiteutura basamental y la Villa Romana, d'edá imperial, con interesantes mosaicos.
Tien una torre d'un antiguu castiellu d'orixe lombardu. Anque'l castiellu foi termináu de baltar en 1950, la torre, restaurada y sede d'eventos culturales atópase de pies.
La ciudá alluga la sede de la Università degli Studi della Basilicata, el Conservatoriu de Música Gesualdo da Venosa, la Biblioteca Nacional, la moderna ponte Musumeci, el Teatru Francesco Stabile y el Muséu Arqueolóxicu Provincial, qu'alluga armes y vasos de la Edá de Piedra, escultures, cerámica y monedes de la dómina griega y romana, pintures medievales y artesanía local.
Los sos principales monumentos son:
- Maestosa Torre dell'ex castello: torre d'un antiguu castiellu d'orixe lombardu. Anque'l castiellu foi termináu de baltar en 1950, la torre, restaurada y sede d'eventos culturales atópase de pies.
- Duomo o Ilesia Catedral de San Gerardo de Potenza, construyíu en 1200, orixinalmente gótica foi restaurada por Andrea Negri, discípulu de Vanvitelli, n'estilu neoclásicu. Caltién un sarcófagu de dómina romana nel cual xacen los restos de San Gerardo de Potenza y un interesante tabernáculo d'alabastru del sieglu XVI.
- Ilesia de la Trinidá del sieglu XIII, con un maraviyosu ábside decoráu y con frescos de los sieglos XVII y XVIII na sacristía.
- Ilesia de San Francisco, del sieglu XIII, con una grandiosa puerta de madera de 1499. Nel interior atopa'l mausoléu en mármol de Donato De Grassis, de 1543 y un frescu de Giovanni Tovino di Abriola, del sieglu XVI.
- Ilesia de San Miguel Arcánxel, construcción románica de los sieglos XI-XII, atribuyida al maestru Sarolo di Mur con magnífiques pintures de los sieglos XVI y XVII.
- Ilesia de Santa Maria del Sepulcru, construyida en 1266.
Evolución demográfica editar
| Gráfica d'evolución demográfica de Potenza ente 1861 y 2008 |
 |
| Fonte ISTAT - ellaboración gráfica de Wikipedia |
Espaciu urbanu editar
Personalidaes de Potenza {{llista de columnes Rosa Florio de Zambrino, Natural de Potenza,Inmigrante,Sobreviviente del Fundimientu del Naufraxu "Principessa Mafalda" Añu 1927-Pasaxera de 3ra Clase.Sobrevivió 48 hores nel océanu garrada a una madera cola so Bambino atáu al so llombu. foi rescatada por un Buque de Brasil y condecorada cola medaya de los 7 Mares.Ayudó a otres persones a salvase. Ye Mentada nel Llibru d'Ovidio Llagos|
- Arisa, cantante, actriz y escritora. Ganadora del Festival Sanremo2014
- Vittorio Camardese, guitarrista y médicu
- Rocco Mazzola, púgil
- Giacinto Albini, patriota y políticu
- Carlo Alianello, escritor
- Michele Andreolo, futbolista
- Franco Angrisano, actor
- Tanio Boccia, guionista *
Bonaventura da Potenza, presbíteru y relixosu
- Anna Bonitatibus, Cantante de llírica *
Wally Buono, entrenador de fútbol americano * Ettore Ciccotti, historiador y políticu
- Emilio Colombo, senador
- Francesco Colonnese, futbolista *
Ruggero Deodato, actor y guionista
- Carmen Di Pietro, showgirl y actriz
- Giovanni Frezza, actor
- Young Corbett III, púgil
- Vincenzo Garraffa, políticu y dirixente deportivu *
Sonia Topazio, actriz, escritor
- San Gerardo, santu italianu y patronu de la ciudá *
Antonio Gerardi, actor y llocutor
- Giampaolo D'Andrea, políticu *
Raffaello Antonio Mecca, historiador, profesor, direutor del Llicéu de Potenza, alcalde, conceyal, asesor municipal, presidente del conseyu municipal, de la USL de Potenza y de la IRSSAE de Basilicata
- Francescantonio Nolè, Obispu *
Tommaso Pedio, Historiador
- Rocco Sabato, futbolista
- Francesco Stabile, compositor
- Giulio Stolfi, intelectual, escritor
- Alfredo Viviani, periodista deportivu *
Gaetano Cappelli, escritor
- Vito Riviello, poeta *
Beppe Salvia, poeta
- Antonio Giosa, futbolista
- Nico Messina, entrenador de basquetbol
}}
