Ríu Navia
Esti artículu o seición necesita referencies qu'apaezan nuna publicación acreitada, como revistes especializaes, monografíes, prensa diaria o páxines d'Internet fiables. |
Esti artículu o seición necesita un ameyoramientu no que cinca a la redaición, la gramática o la ortografía. |
El ríu Navia ñaz en Pedrafita do Cebreiro (Lugo) y desemboca formando una ría en Navia, Asturies, ente'l Cabu de San Agustín y Peñafurada.
| Ríu Navia | |
|---|---|
.jpg) | |
| Situación | |
.png) | |
| País |  España |
| Autonomía |  Principáu d'Asturies |
| Tipu | ríu |
| Coordenaes | 43°33′21″N 6°43′31″W / 43.5558°N 6.7253°O |
  Ríu Navia Ríu Navia (Asturies) | |
| Datos | |
| Superficie de la conca | 2590 km² |
| Llonxitú | 160 km |
| Caudal | 62,85 m³/s |
| Desembocadura |
ría de Navia (es)  |
| Afluentes |
ver
|
 | |
Llargura
editarDel ríu: 99,4 qum; de los sos afluentes: 160 qum.
Afluentes
editarEl más importante ye l'Ibias, que tien una llargura de 60,5 quilómetros y una superficie vertiente daqué cimera a los 300 quilómetros cuadraos. Parte de la cuenca alta d'esti ríu, ta incluyida nel Parque Natural de les Fontes del Narcea, Degaña ya Ibias. Otros afluentes son el ríu Carbonel, el ríu Llouredo, el ríu d'Or y el ríu Augüeira colos sos afluentes el ríu d'Ío y el ríu Soutelo.
Llocalidaes de pasu
editarDe desembocadura a nacencia: Navia (capital del conceyu de Navia), Porto (Cuaña), Arbón (Villayón), Serandías (Bual), Doiras (Bual), Llanteiro (Eilao), Xío (Eilao), Santo Miyao (Allande), Vistalegre (Grandas de Salime), Os Coutos (Ibias) y Navia de Suarna y As Nogais na provincia de Lugo.
L'importante desnivel que salva hasta la so aportada'l mar fora aprovechao pa la construcción de delles centrales hidrollétriques.
Orixe del nome
editarDientro l'estudiu La toponimia asturiana d'orixe indoeuropéu prellatín realizao por Martín Sevilla Rodríguez y publicao pol Principáu d'Asturies en 1984 dizse que'l nome remana'l vocablu indoeuropéu naus que significa “barcu”, pudiendo alcontrarse términos paralelos a naus n'otres llingües d'orixe indoeuropéu:
- navya (“navegable”)
- naviya (“flota, escuadra”)
- neios (“naval”, nel sen d'arreyáu a la nave)
L'estudiu conclúi entóncenes que'l ríu foi llamáu Nawia nuna llingua indoeuropea falada na zona en tiempos bastante remotos y que fói-y dao esi nome por tratase dún ríu navegable. Dimpués, cola romanización, llegóse a la forma Navia d'anguaño.
Dende un puntu de vista etimolóxicu, la espresión ríu Navia quier dicir cenciellamente ríu navegable.
Recorríu virtual
editarEl ríu Navia ñaz nes cercaníes d'O Cebreiro, un llugar enllenu de simbolismu nel Camín de Santiago. Toó'l Camín tien un calter un tantu máxicu, y esa personalidá impónese con plenitú n'O Cebreiro, na so conxugación de paisada grebia y teitu, cola hospedería de San Xiraldu y la rústica ilesia de l'Alta Edá Media onde guárdase'l Cáliz del Milagru (milagru asocedío hacia'l 1300). Tou ello flotando nuna borrina fantasmal, calume de lluvia –de cutio, de ñeve-. El viaxeru, unos centenares de metros más alló del pueblu, atropará una ñora recién ñacida qu'abre'l so camín ente les roques de la tenllera –el Navia-. Emociona un poco sentir que, 170 qum más abaxo, esi ríu añerará metanos les eríes de Porto.
El cursu de los 178 qum de llargura'l ríu Navia ye básicamente retilliniu. Parez como si tuviera aballu n'aportar al Cantábricu. A poco d'entamar el so recorríu, el Navia ye trasviesáu pela Nacional VI. Al aceder a Galicia por esa carretera ún alcuentra, poco dempués de coronar el puertu de Piedrafita, el pueblu d'As Nogais, con una ponte so'l nuesu protagonista. Sirvi dempués de llende –dende Envernallas a La Muria- ente Galicia y Asturies, intérnase brevemente nel Principáu y torna a Galicia, pasando per Ríodeporcos y Ouviaño. Equí acueye a un primer afluente importante –l'Ibias- y llueu, en Villagudín, entra dafechu n'Asturies. Avérase entóncenes a Villarpedre -onde enagádese-y el Ríu del Ouro (metal que recoyía|banzáu de Grandas]] –una notable obra d'inxeñería, de cuya afoguinada construcción a emtamos de los años 50, con un importante cueste en vides humanes, entá guárdase viva l'acordanza en toó'l valle-. El Navia entovía tendrá d'enllenar dos grandes banzaos más –los de Doiras y Arbón- nel so camía a la mar. 'l banzáu de Doiras y desemboca'l ríu Agüeira. Frote otru ríu, el Riellu, cola so socesión de remexones. Nesta estaya del recorríu l'encaxonamientu'l cursu'l ríu ente los montes abluca; inclusive, munchas veces, resulta dramáticu. Augües abaxo van asocediéndose los pueblos de San Esteban de los Buitres –una ayalga d'arquiteutura rural integrada na paisada-, Llanteiru –sos vides nes grebies fanes-, Bulyso, Zadamoño y Xío –coles sos piedres sanqres que, una vegada tallaes, dexen ver la cruz que tienen nel so interior (quiastolita, con una cristalización en macla que ye onde reside'l secretu de la so apariencia; una quiastolita foi'l dau oficial d'Asturies al Papa Juan Pablu II na so visita a la rexón en 1989)-,... finalmente'l banzáu de Doiras.
En Merou entama la cola del banzáu d'Arbón, el más próximu a la mar, col idílicu embarcaderu de Castrillón. Llueu más afluentes –el Polea-, dellos de vuelta con remexones -Lloráu, Ríu Friyu, etc.-, y más pueblos (Llendillesia, Miñagón, Serandinas) siempres ente viesques. En Serandinas ye posible afayar, si se contrata con antelación, canoes pa navegar hasta Navia. Y, yá nes cercaníes del banzáu de Doiras, el campu d'entrenamientu de la Federación Española de Piragüismu y la confluyencia cola ñora de les Pontigas; esti últimu forma, unos quilómetros más enrriba, los remexones d'Oneta, les más notables de tola cuenca.
Pasáu el banzáu d'Arbón aníciase'l tramu final del cursu. La paisada faise más enanchada pero, eso sí, siempres tapecíu por una vexetación desbordante. El ríu serpentea ente viesques y praos y, dacuando, ábrese en forcaes y forma islles. Nuevos pueblos nes tenlleres del valle –Villacondide, Cacabellos, y el bellísimu enclave del meandru de Porto-.
Resulta obligáu, por últimu y enantes de piesllar esti testu, aludir al cuantioso caudal del Navia, probablemente el mayor de tolos ríos de la fastiella cantábrica (y eso que, en rellación a la magnitud de les sos cuenques, toós ellos son mui caudalosos). Dizse que llegárense a apreciar caudales de 2000 m³/s baxo la ponte de Navia y ello debe ser ciertu perque'l direutor responsable demientres munchos años de la istalación d'Arbón –D. Luis Herrero- aporta un datu concretu representativu: na nuechi del 5 al 6 de xineru de 1996 toviéronse soldiando, pol aliviadero del banzáu, del orden de 1600 m³/s, calteniéndose'l nivel del augua nel banzáu. A esi volume hai de sumar el caudal de trabayu del grupu de turbines, que sí taben operando esa madrugada, colo que'l volume total asciende a unos 1800 m³/s. Por otra parte, enantes d'aportar a la ponte de Navia, el ríu índa recibe dos afluentes significativos más (l'Anlleo y el Meiro). La estimación histórica de los 2000 m³/s resulta asina avalada.
Ver tamién
editarReferencies
editarEnllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Ríu Navia.- RiaNavia.com
Datos: Q14526- Multimedia: Navia River
