Sultanatu de Delhi

	estáu desapaecíu
Alministración
Capital	Delhi (de 1214 a 1327); Lahore (de 1206 a 1210); Badaun (es) (de 1210 a 1214)
Forma de gobiernu	monarquía
Sultán de Delhi (es)	ensin valor (dende 1526)
Llingües oficiales	persa ; Indostánicu
Relixón oficial	islam y sunismu
Xeografía
Llendaba con	Samma dynasty (en)

Sultanatu de Delhi ye'l términu usáu pa designar a cinco dinastíes de curtia vida de la India, sultanatos con capital en Delhi, los trés primeres, d'orixe turcu. Cubren el periodu 1206-1526, y fueron asocedíes pol Imperiu mogol. Los cinco dinastíes son:

Dinastía de los esclavos (1206–90)
Dinastía Khilji (1290–1320)
Dinastía Tughlaq (1320–1414)
Dinastía Sayyida (1414–51)
Dinastía Lodi (1451–1526).

Qutb-ud-din Aibak, un antiguu esclavu de Muhammad de Gur, foi'l primer sultán de Delhi, y la so dinastía conquistó grandes árees del norte de la India. Depués, la dinastía Khilji, foi capaz de conquistar la mayor parte de la India central, pero dambes fallaron en xunir el subcontinente indiu. El sultanatu fíxose notar por ser de los pocos estaos que ganaron repetidamente al Imperiu mongol.^[1]

El Sultanatu marcó l'empiezu d'un periodu de renacencia cultural de la India. La fusión resultante de les cultures indo-musulmanes dexó duraderos monumentos sincréticos en arquiteutura, música, lliteratura, relixón y vistíu. En 1526, el sultanatu de Delhi foi absorbíu pol emerxente Imperiu mogol.

Dinastíes

Sultanes esclavos

Muhammad de Gur estendiera'l so estáu escontra'l sur, por cuenta de los Gaznávidas hasta Lahore, gran parte de Rayastán y Punjab, y nomó gobernador a Qutub-ud-din Aibak d'esta parte del so reinu. Esti esclavu d'orixe cumano, proclamóse independiente a la muerte del so señor, y gobernó dende Delhi.^[2] La so descendencia ye conocida como Dinastía de los esclavos, por cuenta del so orixe. Aibak empezó les construcción de Qutab Minar, que foi completada por Iltutmish, el so xenru y socesor. El socesor llexítimu de Aibak yera'l so fíu Aramshah, pero los nobles prefirieron a Iltutmish. Iltutmish foi'l gobernante más capaz del Sultanatu, y triplicó l'erariu públicu mientres el so mandatu. Foi asocedíu por Razia Sultana, la so fía, que foi una bona alministradora, y la primer muyer soberana de la India. La so supuesta rellación col so asesor, Jamal-ud-Din Yaqut, dio a los nobles la escusa pa remontase. Dempués de que Yaqut foi muertu, y Razia encarcelada, ella casóse con Altunia, gobernador de Bhatinda, pero foi muerta polos noble trés años y mediu dempués. Asoceder Balban, que gobernó hasta 1286. Foi un gran sultán, devotu sufí y bien respetáu. Ante les revueltes de los territorios conquistaos y les rivalidaes familiares pola so socesión, la Dinastía llegó al so fin en 1290.

Dinastía Khilji

La dinastía Khilji foi la segunda dinastía musulmana del sultanatu de Delhi. Los sultanes esclavos dexaron una firme base pal gobiernu.

El primer gobernante d'esta dinastía foi Jalal-ud-din Firoz Shah Khilji. Yera de calter débil, y adoptó una política indulxente escontra los mongoles. Foi muertu, y asocedíu pol so sobrín, Ali Gurshap, que tomó'l títulu de Ala-ud-din, y convirtióse en sultán de Delhi en 1296. Asitió a Gujarat, Malwa y a Mewar sol so gobiernu, y foi'l gobernante más capacitáu de la Dinastía. Introdució una política de llibre mercáu, lo qu'amenorgó'l preciu de los artículos esenciales de consumu diariu. Tres la so muerte, hubo una guerra de socesión ente los sos fíos. El postreru gobernante khilji foi Khusrau Malik. Foi un gobernante débil y foi asesináu por Ghiasuddin Tughlaq en 1320, quien prindó'l tronu de Delhi.

Dinastía Tughlaq

La dinastía Tughlaq duró cerca d'un centenar d'años. Mientres esti periíodo, munches partes de la India, como los estaos del sur, fixéronse independientes. Produció dos sultanes poderosos: Muhammad bin Tughlaq, y Firoz Shah Tughlaq. Ghiyath al-Din Tughlaq, un eficiente comandante militar, foi'l primer gobernante de la dinastía. Foi asocedíu por Jauna Khan, que tomó'l títulu de Muhammad bin Tughlaq, y foi'l gobernante más capaz de la dinastía. Convertir en sultán en 1325. El so Imperiu cubría les rexones dende Peshawar nel norte, hasta Madurai nel sur, y dende el Sind nel oeste, hasta Assam nel este. Muhammad intentó ameyorar l'alministración del so vastu imperiu, y trató de reformar la moneda. Acuñó nueves monedes de cobre, y ordenó que fueren usaes en llugar de les monedes d'oru y plata. Sicasí, faltó control nel acuñamientu, y eso creó muncho tracamundiu nes transaciones. Por tanto, Muhammad dispunxo'l cambéu de monedes d'oru y plata poles monedes de cobre, lo cual supunxo una terrible presión pa les arques de l'ayalga. Refugó'l títulu d'emperador, anque estendió'l so gobiernu a tola península. Los últimos años del so gobiernu vieron rebeliones y disturbios peruquier. El so imperiu empezó a desintegrarse entá en vida. Morrió en 1351, y foi asocedíu por Firoz Shah Tughlaq, quien tuvo ésitu como reformador de l'Alministración. El postreru gobernante de la dinastía foi Mohammad Tughlaq.

Dinastía Sayyida

La dinastía Sayyida gobernó'l Sultanatu de Delhi de 1414 hasta 1451. Asocedieron a la dinastía Tughlaq, y fueron movíos pola dinastía Lodi.

Dinastía Lodi

La dinastía Lodi foi una dinastía paxta, postrera del Sultanatu de Delhi. Sikandar Lodi, que gobernó en 1489-1517, foi unu de los gobernantes meyor conocíos de la dinastía. La dinastía foi fundada por Bahlul Khan Lodi, que gobernó de 1451 a 1526. El postreru foi Ibrahim Lodi, que foi derrotáu y muertu por Babur na primera Batalla de Panipat del 20 d'abril de 1526.

Invasión Mogol y cayida del Sultanatu

Quiciabes, la mayor contribución del Sultanatu foi'l so ésitu temporal n'aisllar al subcontinente de la potencial devastación de les invasiones mongoles del sieglu XIII. Sicasí, la invasión de Timur en 1398, debilitó significativamente al Sultanatu de Delhi, qu'alicó de volao so los Lodi antes de ser conquistáu por Babur en 1526.

El mausoléu de Qutub ud Din Aibak en Anarkali, Lahore, Paquistán.

El postreru gobernante, Ibrahim Lodi, taba grandemente disgustáu cola so corte. Tres la muerte del so padre, pudo apoderar una curtia rebelión de dalgunos de los sos nobles, que deseyaben al so hermanu menor, Jalal Khan, como sultán, pero nunca los pudo pacificar por completu. Darréu, Daulat Khan, gobernador de Punjab, y Alam Khan, el so tíu, unviaron una invitación a Babur, gobernante de Kabul, pa invadir Delhi.

Pol so cimeru capacidá, esperiencia guerrera, estratexa, y l'apropiáu usu de l'artillería, Babur ganó la Batalla de Panipat n'abril de 1526, na que Ibrahim Lodi foi muertu nel campu de batalla. Babur ocupó Agra y Delhi, y la nueva dinastía gobernó hasta 1857.

Sultanes

Mapa del Sultanatu de Delhi.

Dinastía de los esclavos

Qutb-ud-din Aibak (1206–1210), nomáu Naib us Sultanat por Muhammad de Gur, primer sultán msulmán de la India *

Aram Shah (1210–1211)

Shams ud din Iltutmish (1211–1236), xenru de Qut-bud-din Aibak
Rukn ud din Firuz (1236), fíu de Iltutmish
Raziyyat-ud-din Sultana (1236–1240), fía de Iltutmish
Muiz ud din Bahram (1240–1242), fíu de Iltutmish
Ala ud din Masud (1242–1246), fíu de Ruk-nud-din
Nasir ud din Mahmud (1246–1266), fíu de Iltutmish
Ghiyas ud din Balban (1266–1286), ex-esclavu, xenru de Sultan Nasir ud din Mahmud
Muiz ud din Qaiqabad (1286–1290), nietu de Balban y Nasir-ud-din

Dinastía Khalji

Jalal ud din Firuz Khalji (1290–1296)
Alauddin Khalji (1296–1316)
Umar Khan Khilji (1316)
Qutb ud din Mubarak Shah (1316–1320)
Khusro Khan (1320)

Dinastía Tughlaq

Sultanatu de Delhi so la dinastía Tughluq.

Ghiyath al-Din Tughluq (1320–1325)^[3]
Muhammad bin Tughluq (1325–1351)
Mahmud Ibn Muhammad (Marzu de 1351)
Firuz Shah Tughluq (1351–1388)
Ghiyath al-Din Tughluq II (1388–1389)
Abu Bakr Shah (1389–1390)
Nasir ud din Muhammad Shah III (1390–1393)
Sikander Shah I (Marzu - Abril 1393)
Nasir-ud-Din Mahmud Shah Tughluq (Sultan Mahmud II) en Delhi (1393–1413), fíu de Nasir uddin Muhammad, controla l'este dende Delhi
Nasir uddin Nusrat Shah (1394–1414), nietu de Firuz Shah Tughluq, controla l'oeste dende Firozabad

Dinastía Sayyida

Khizr Khan (1414–1421)
Mubarak Shah (1421–1434)
Muhammad Shah (1434–1445)
Alam Shah (1445–1451)

Dinastía Lodi

Sultanatu de Delhi mientres la invasión de Babur.

Bahlul Lodi (1451–1489)
Sikandar Lodi (1489–1517)
Ibrahim Lodi (1517–1526), ganáu por Babur na Batalla de Panipat

Enllaces esternos

Referencies

↑ Pradeep Barua The State at War in South Asia, p. 29
↑ Bruce R. Gordon. «Nomads of the Steppe». My.raex.com. Archiváu dende l'orixinal, el 2019-10-23. Consultáu'l 20 de xineru de 2012.
↑ Tughlaq Shahi Kings of Delhi: Chart The Imperial Gazetteer of India, 1909, v. 2, p. 369..

[1] Pradeep Barua The State at War in South Asia, p. 29

[2] Bruce R. Gordon. «Nomads of the Steppe». My.raex.com. Archiváu dende l'orixinal, el 2019-10-23. Consultáu'l 20 de xineru de 2012.

[t-3] Tughlaq Shahi Kings of Delhi: Chart The Imperial Gazetteer of India, 1909, v. 2, p. 369..

[1]

[2]

[3]