Tanak

El Tanak (del acrónimu n'hebréu תַּנַךְ TaNaK) ye'l conxuntu de los 24 llibros de la Biblia hebrea. Constitúi aquello que los cristianos denominen “Vieyu Testamentu”. Los testos tán escritos mayoritariamente n'hebréu antiguu. Tamién hai dellos pasaxes n'araméu antiguu (Llibru de Daniel, Llibru d'Esdres, y otros).

Tanak
Canon bíblico (es) , llibru relixosu, miscellany (en) y serie d'obres
Datos
Xéneru	lliteratura relixosa
Llingua de la obra	hebréu y Araméu
Formáu por	Torá Nebiim Ketubim
Obres derivaes	Mishná (es) , Mishné Torá (es) , Shulján Aruj (es) , Sefer Hamitzvot (es) , Jewish commentaries on the Bible (en) , Arba Turim (es) , Hilchot HaRif (es) , Tanak Ram, Midrash HaGadol (es) , Yalkut Shimoni (es) , Halajot Guedolot (es) , Talmud y Chofetz Chaim (es)
Testu completu	https://www.mgketer.org/

Estazo del Tanak.

Tanak n'asturianu. Biblia d'Alba, 1422-1433, fols. 68v-69r: Moisés y l'encruz del Mar Roxu.

Terminoloxía

El Tanak tamién se llama Mikrá (מקרא, que significa ‘llectura’ o ‘lo que ye lleíu’).

Historia

La llista (o canon) de llibros bíblicos hebreos inspiraos quedó establecida definitivamente pal xudaísmu nel sieglu II de la era cristiana, pol consensu d'un grupu de sabios rabinos que consiguieren escapar del asediu de Xerusalén nel añu 70 y que fundaren una escuela en Yamnia. A estos llibros conózse-yos como protocanónicos, y formen el Canon Palestinense o Tanak.

Esti canon significó'l refugu de dellos llibros, que pasaron a conocese como deuterocanónicos, qu'un grupu de maestros xudíos incluyera nel Canon d'Alexandría o Biblia de los Setenta nel sieglu II e. C. La forma “deuterocanónico” significa ‘segundu canon’ en contraste col términu “protocanónico” que significa ‘primer canon’. Sicasí'l primer canon, n'orde cronolóxicu, foi'l d'Alexandría.

Significáu del nome

El acrónimu Tanak son les tres lletres iniciales hebrees de caúna de les tres partes que lo componen, a saber:

1. La Torá (תּוֹרָה), ‘Llei’
2. Los Nebiim (נְבִיאִים), ‘Profetes’
3. Los Ketubim (כְּתוּבִים), ‘Escritos’

N'hebréu, la lletra inicial kaf de כְּתוּבִים (Ketubim) (escríbese de derecha a esquierda) ye lletra final nel acrónimu תַּנַ"ךְ (Tanak), y por ser última lletra toma la forma de kaf final ( ךְ ) y pronúnciase fricativa, esto ye, como ḥ, non como k.

Rellación del Tanak cola Biblia cristiana

El Vieyu Testamentu católicu y ortodoxu contién siete llibros non incluyíos nel Tanak, llamaos Deuterocanónicos. Les traducciones de la Biblia qu'utilicen los grupos protestantes axústense al canon hebréu, esto ye, solo trenta y nueve llibros del Tanak.

Orde del Tanak

Los llibros nel Tanak arrexúntense en tres conxuntos: la Llei (Torá), los Profetes (Nebiim) y los Escritos (Ketubim). De siguío numbérense los llibros que pertenecen a cada apartáu:

Torá (תּוֹרָה) Llei

La Torá conozse tamién como'l Pentateucu, del griegu πέντε, pente, ‘cinco’, y τεῦχος, teûkhos, ‘funda pa llibros’; proveniente del hebréu חֲמִשָּׁה חֻמְשֵׁי תּוֹרָה, Khamishá Khumshei Torá, ‘los cinco quintos de la Torá’ o a cencielles חֻמָּשׁ, Khumash, ‘cinco’, una conxugación de חמש (Khamesh).

1. Xénesis (בֵרֵאשִׁית) [bereshit ‘nel empiezu’]
2. Éxodu (שְמוֹת) [shmot ‘nomes’]
3. Levíticu (וָיִקְרָא) [vayikra ‘(y) llamar’]
4. Númberos (בַמִדְבָר) [bamidbar ‘nel desiertu’]
5. Deuteronomiu (דְבָרִים) [dvarim ‘pallabres’]

Nebiim (נְבִיאִים) o los Profetes

1. Xosué (יֵהוֹשע) o (יֵהוֹשוּע) [Yehoshua ‘Dios ye salvación’, ‘salvador’]
2. Xueces (שוֹפְטִים) [Shoftim ‘xueces’]
3. Samuel (I Samuel y II Samuel) (שְמוּאֶל) [Shmuel ‘Dios escucha’]
4. Reis (I Reis y II Reis) (מֶלַכִים) [melakhim ‘reis’]
5. Isaíes (יֶשַעָיה) [Yeshayah ‘Dios va salvar’] o (יֶשַעָיהוּ) [Yeshayahu]
6. Xeremíes (יִרְמִיה) [Irmiya ‘Dios llevanta’] o (יִרְמִיהוּ) [Irmiyahu]
7. Ezequiel (יֶחֵזְקֵאל) [Yekhezquel ‘Dios va fortalecer’]
8. El llibru de los 12 profetes menores: (תְרֶי עַשַר) [treyə rustir, n'araméu, ‘doce’]
   • Osees (הוֹשֶע) [Hoshe'a ‘salvó’]
   • Xoel (יוֹאֶל) [‘Él ye Dios’]
   • Amós (עַמוֹס) [Amos ‘ocupáu’, ‘el que lleva la carga’]
   • Abdíes (עוֹבַדְיה) [Ovadyah ‘Siervu de Dios’]
   • Xonás (יוֹנַה) [Yonah ‘palombu’]
   • Miquees (מִיכַה) [Mikhah, hai quien piensen que significa ‘¿quién como Dios?’]
   • Nahún (נַחוּם) [Nakhum ‘confortáu’]
   • Havacuc (חָבַקוּק) [Khavaquq, una planta, en acadiu, o ‘abrazáu’]
   • Sofoníes (צְפַנְיה) [Tzfaniyah ‘norte de Dios’, ‘despintáu de Dios’ o ‘agua de Dios’]
   • Axéu (חָגַי) [Khagay ‘descansu’ en llingües semítiques, ‘el mio descansu’ n'hebréu]
   • Zacaríes (זכַרְיה) [Zakhariyah ‘Dios alcuérdase’]
   • Malaquíes (מַלְאַכָי) [Malakhí ‘el mio mensaxeru’, o ‘el mio ánxel']

Ketubim (כְּתוּבִים) o los Escritos

1. Salmos (תְּהִילִים) [Tehilim ‘allabancies’]
2. Proverbios (מִשְׁלֵי) [Mishlei ‘paecese’, ‘ser asemeyáu’; na so forma intensiva, ‘comparar’, ‘asemeyar’]
3. Xob (אִיּוֹב) [Iyov ‘aquel que soporta penalidaes’]
4. El Cantar de los Cantares (שִׁיר הַשִּׁירִים) [Shir HaShirim —superlativu— ‘el más formosu de los cantares’, ‘el cantar por excelencia’]
5. Rut (רוּת) [Rut ‘la compañera fiel']
6. Llamentaciones (איכה) [Eikhah]
7. Eclesiastés (קֹהֶלֶת) [Qohéleth ‘el congregador’]; (ἐκκλησιαστής) [Ekklesiastés ‘miembru de la congregación’ o ‘miembru de l'asamblea’]
8. Ester (אסתר) [Ester] o (הדסה) [Hadasa] [‘mirto’, ‘arrayán’ o ‘murta’], [Ester, n'asiriu babilónicu, ‘astru’ o ‘estrella’]
9. Daniel (דָּנִיּאֵל) [Daniyyel ‘Dios ye'l mio Xuez’ o ‘xuiciu de Dios’].
10. Esdres (עזרא) [Ezrá ‘al que Dios ayuda’].
11. Nehemíes (נְחֶמְיָה) [Nekhemyah o Nekhemyahu ‘reconfortado por Dios’]
12. Cróniques (I Cróniques y II Cróniques) [Divrei HaYamim Alef, Bet]

Traducciones

El Tanak ta siendo anguaño traducíu del hebréu antiguu y l'araméu antiguu al hebréu modernu nel Estáu d'Israel, na llamada traducción Tanak Ram.

Bibliografía

• Blatt, Roberto (2016). Biblia, Corán, Tanaj: tres lecturas sobre un mismu dios. Turner.

Ver tamién

• Torá
• Vieyu Testamentu
• Biblia
• Llibros de la Biblia
• Septuaginta
• Talmud
• Tanak Ram

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Tanak.

• Wikisource en hebréu contién obres orixinales de o sobre Tanak.

• Datos: Q83367
• Multimedia: Tanakh