Tratáu de Waitangi
El tratáu de Waitangi (en maorí Te Tiriti o Waitangi) ye un tratáu firmáu el 6 de febreru de 1840 por representantes de la Corona Británica y xefes maorís de la Islla Norte de Nueva Zelanda. Ye un documentu fundamental na historia y la constitución política del estáu neozelandés, pues ye'l principal documentu qu'enmarcó les rellaciones polítiques ente'l gobiernu del país y la población maorí.
 | |
| Estáu | Nueva Zelanda |
|---|---|
| Llingua orixinal | Idioma maorí y inglés |
| Códigu de muséu | [1] |
| Llocalización |
Waitangi (es)  |
| Testu completu |
inglés Idioma maorí |
 | |
El tratáu redactose nún momentu nel que los colonos d'orixe británicu presionaben a la Corona pa qu'estableciera una colonia en Nueva Zelanda y nel que dellos cabezaleros maorís solicitaran a los británicos proteición frente a los soldaos franceses. Redactose cola intención d'establecer la figura d'un gobernador xeneral de Nueva Zelanda, de reconocé-yos a los maorís la propiedá de sos tierras, viesques y posesiones, y de dá-yos los derechos de los súbditos británicos. Aspiró a garantizar que, cuando se declarara la soberanía británica sobre Nueva Zelanda (daqué que asocedió en mayu de 1840), los maorís sintieran que los sos derechos teníen sío respetaos. Una vez escritu y traducíu al maorí, foi robláu polos cabezaleros maorís de la fastera más septentrional de la islla en Waitaingi, y dempués unviáronse copies del tratáu alredor del país nos meses vinientes pa que lu roblaran los demás[1]. Hasta un total de 530 o 540 xefes maorís, 13 d'ellos muyeres, firmaron, pese a los recelos de dalgunos caudillos, el tratáu[2][3]. Una consecuencia inmediata d'elli foi que'l gobiernu británicu convirtióse nel únicu con derechu a mercar tierra[4].
El testu del tratáu, billingüe n'inglés y maorí, inclúi un preámbulu y trés artículos. El primeru cede tolos derechos y poderes de la soberanía a la Corona británica. El dos establez la continuidá de la propiedá de la tierra de so en manes de los maorís, dándo-y derechos esclusivos de compra preferente a la Corona. El trés, pela so banda, da a los maorís tolos derechos y proteiciones de cualesquier súbditu británicu. Esto, que ta nidio na versión inglesa, presenta diferencias na traducción maorí, especialmente no que cinca al significáu de lo que ye la posesión y la cesión de la soberanía. Eses discrepancies provocaron, nes décades siguientes a la firma del tratáu, problemes que culminaron nes Guerres Maorís (1845-1872)[5].
Na segunda metá del sieglu XIX los maorís foron perdiendo en xeneral el control de les tierres que poseyeran primero: delles veces en ventes llexítimes, pero otres al traviés de ventes inxustes o nes espropiaciones que siguieron a les guerres citaes. Tres de les guerres maorís el gobiernu ignoró sistemáticamente'l tratáu, y un xuez determinó nuna sentencia de 1877 que'l tratáu yera simplemente nulu. A partir de la década de 1950 los maorís entamaron a usar el tratáu como la base sobre la cual reclamar derechos adicionales de soberanía y la so propiedá sobre les tierres perdíes. Nes décades de 1960 y 1970 los gobiernos foron sensibles a estes peticiones, lo que dio al tratáu un papel cada vegada más importante na interpretación de los derechos sobre la tierra y de les rellaciones ente los maorís y l'estáu.
En 1975 establecióse una comisión, nomada tribunal de Waitangi, col mandáu de qu'interpretara'l tratáu, detectara incumplimientos del mesmu por parte de la Corona británica o los sos axentes y suxiriera posibles formes de reparación de los mesmos.[5]. Magar que la mayoría de les recomendaciones del tribunal nun son atendíes pola Corona, ye cierto que diversos grupos maorís tienen recibío indemnizaciones por valor de 1.000 millones de dólares[5]. Varies lleis aprobaes a finales del sieglu XX faen referencia al tratáu, pero esti nun foi integrado nunca dafechu nel conxuntu de lleis municipales del país. Sicasí, ye ampliamente consideráu como'l documentu fundador del país[6][7][8], y en 1974 el día de Waitangi, que conmemora la fecha de la robla del tratáu, foi establecíu como fiesta nacional.
Referencies
editar- ↑ "Treaty of Waitangi signings in the South Island" Christchurch City Libraries
- ↑ Treaty of Waitangi. Archivado del original el 2016-07-06. https://web.archive.org/web/20160706002417/http://www.waitangitribunal.govt.nz/treaty-of-waitangi. Consultáu'l 28 de mayu de 2015.
- ↑ Orange, The Treaty of Waitangi, Bridget Williams Books, 1987, Appendices p. 260
- ↑ Burns, Patricia (1989). Fatal Success: A History of the New Zealand Company, páx. 153. ISBN 0-7900-0011-3.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 «Meaning of the Treaty». Waitangi Tribunal. Archiváu dende l'orixinal, el 8 de xunetu de 2016. Consultáu'l 12 de xunetu de 2011.
- ↑ «New Zealand's Constitution». Government House. Archiváu dende l'orixinal, el 10 d'avientu de 2017. Consultáu'l 17 August 2017.
- ↑ «New Zealand's constitution – past, present and future». Cabinet Office. Archiváu dende l'orixinal, el 24 d'abril de 2017. Consultáu'l 17 August 2017.
- ↑ Palmer, Matthew (2008). The Treaty of Waitangi in New Zealand's Law and Constitution.
Enllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Tratáu de Waitangi.
Datos: Q472802- Multimedia: Treaty of Waitangi
