Tsajur
Esti artículu o seición necesita referencies qu'apaezan nuna publicación acreitada, como revistes especializaes, monografíes, prensa diaria o páxines d'Internet fiables. |
Faláu per cerca de 13,000 individuos n'Azerbaixán y por 9,770 en Daguestán, el Tsajur o Tsakhur ye un idioma perteneciente a la caña septentrional de la familia caucásica. Anque'l tsakhur ta en peligru nes comunidaes que tán en contautu cercanu con Azerbaixán, ye brengosu n'otres comunidaes, ganando protagonismu na rexón; reparar na crecedera del interés n'aprender tsakhur na escuela y nun creciente cuerpu de materiales d'aprendizaxe en tsakhur. Sicasí, la UNESCO amestó al tsakhur —na categoría de "en peligru d'estinción"— nel so atles de llingües amenaciaes.
Tsajur o Tsakhur цӀаӀхна миз / C’âxna miz | |
---|---|
Faláu en | Daguestán (República Autónoma de Rusia) Azerbaixán |
Rexón | República Autónoma Rusa de Dagestán |
Falantes | ~24 000 |
Familia | Caucásiques Septentrional |
Estatus oficial | |
Oficial en | Daguestán (República Autónoma de Rusia) |
Reguláu por | Nun ta reguláu |
Códigos | |
ISO 639-1 | nengún |
ISO 639-2 | —
|
ISO 639-3 | TKR
|
Alfabetu
editarComo otres llingües d'El Cáucasu, el tsakhur nun tener un alfabetu propiu. En 1913 el llingüista A. M. Dirr construyólu unu a base del cirílicu d'aquel entós. Años más tarde, en 1934, otru lingüísta, A. N. Genko, creó otru a partir del llatín, anque cuatro años más tarde cayó en desusu. En 1989, un añu antes de la cayida de la XRSS, creóse otru alfabetu pal tsakhur, solo que s'usaría'l cirílicu modernu; ésti úsase en Rusia, ente que n'Azerbaixán úsase una versión moderna del llatín.
Cirílicu | Llatín | AFI |
---|---|---|
А а | A a | /ɑ/ |
АӀ аӀ | Â â | /ɑˤ/ |
Б б | B b | /b/ |
В в | V v | /v~w/, /ʷ/⁴ |
Г г | G g | /ɡ/, /ɡʲ/ |
Гъ гъ | Ğ ğ | /ʁ/, /ʁˤ/⁵ |
Гь гь | H h | /h~ɦ/, /hˤ/⁵ |
ГӀ гӀ | H’ h’ | /ʕ~ʕ’~ʡ/⁷ |
Д д | D d | /d/, /dʲ/⁶ |
Дж дж | J j | /d͡ʒ/ |
Е е | Y y, ye | /y/, /je/³ |
ЕӀ еӀ | Ê ê | /yˤ/ |
Ё ё | Ö ö, yo | /ø/, /jo/² |
Ж ж | Z̧ z̧ | /ʒ/¹ |
З з | Z z | /z/, /zʲ/⁶ |
И и | İ i | /i/ |
Й й | Y y | /j/ |
К к | K k | /kʰ~kʿ/, /kʲʿ/⁶ |
Къ къ | q͡q | /ˀqʿː/, /ˀqˤː/⁵ |
Кь кь | Qʼ qʼ | /qʼ/, /qʲʼ/⁶ |
КӀ кӀ | Kʼ kʼ | /kʼ/, /kʲʼ/⁶ |
Л л | L l | /l/, /lʲ/⁶ |
М м | M m | /m/ |
Н н | N n | /n/, /nʲ/⁶ |
О о | O o | /o/ |
ОӀ оӀ | Ô ô | /oˤ/ |
П п | P p | /pʰ~pʿ/ |
ПӀ пӀ | P’ p' | /pʼ/ |
Р р | R r | /r/ |
С с | S s | /s/, /sʲ/⁶ |
Т т | T t | /tʰ~tʿ/, /tʲʿ/⁶ |
ТӀ тӀ | T’ t’ | /tʼ/, /tʲʼ/⁶ |
У у | O o | /o/ |
УӀ уӀ | Û û | /oˤ/ |
Ф ф | F f | /f/¹ |
Х х | X x | /χ/, /χˤ/⁵ |
Хъ хъ | Q q | /qʰ~qʿ/, /qˤ/⁵ |
Хь хь | k͡h | /x/, /xʲ/⁶ |
Ц ц | C c | /t͡sʰ~t͡sʿ/, /t͡sʲ/⁶ |
ЦӀ цӀ | Cʼ cʼ | /t͡sʼ/, /t͡sʲʼ/⁶ |
Ч ч | Ç ç | /t͡ʃʰ~t͡ʃʿ/ |
ЧӀ чӀ | Çʼ çʼ | /t͡ʃʼ/ |
Ш ш | Ş ş | /ʃ/ |
Щ щ | şç | /ʃt͡ʃ/² |
Ъ ъ | ’ | /ʔ/ |
Ы ы | I ı | /ɨ/ |
ЫӀ ыӀ⁸ | Î î | /ɪˤ/ |
Ь ь | /ʲ/² | |
Э э | Y y | /y/³ |
Ю ю | Ü ü, yu | /y/, /ju/² |
Я я | Ä ä, yá | /æ/, /ja/² |
Notes:
¹raru (probablemente solo en préstamos caucásicos y nomes propios).
²solo en préstamos rusos y nomes propios (amás de préstamos caucásicos).
³al entamu d'una pallabra y dempués d'una vocal.
⁴dempués d'una consonante.
⁵dempués d'una vocal faríngea.
⁶antes de "y", "ё", "и", "ю" y "я".
⁷solo en dellos dialeutos.
⁸dacuando escritu como "ИӀ иӀ".
Cirílicu | Llatín | AFI |
---|---|---|
aа | aa | /ɑː/¹ |
гг | gg | /ɣ/ |
кк | k͡k | /ˀkʿː/, /ˀkʲː/³ |
дз | dz | /d͡z/² |
ий | iy | /iː/¹ |
Къг къг | Gʼ gʼ | /ɢ/², /ɢˤ/² ⁴ |
Лʼ лʼ | Lʼ lʼ | /lʲ/² |
oo | oo | /oː/¹ |
пп | p͡p | /ˀpʿː/ |
cc | s͡s | /sː/, /sʲː/³ |
тт | t͡t | /ˀtʿː/ |
xx | x͡x | /χː/, /χˤː/⁴ |
xьxь | k͡x | /xː/, /xʲː/³ |
цц | c͡c | /ˀt͡sʿː/ |
чч | ç͡ç | /ˀt͡ʃʿː/ |
шш | ş͡ş | /ʃː/ |
Notes:
¹usáu condionalmente en dialeutos.
²solo en dellos dialeutos.
³antes de "y", "ё", "и", "ю" y "я".
⁴dempués d'una vocal faríngea.
Referencies
editarEnllaces esternos
editar
- Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Tsajur.