Turlough

Un Turlough o Turlach, ye un tipu de llagu temporal típicu de delles zones d'Irlanda, cuantimás al oeste del Ríu Shannon. Créese que'l so nome provién del gaélicu tuar loch, "llagu secu". Apaecen en zones cárstiques, onde la piedra caliar ta espuesta o mui cerca de la superficie. Estes formaciones son bien interesantes pa diverses cañes científiques: los geomorfólogos tán interesaos na so formación, los hidrólogos nel so comportamientu, los botánicos na so vexetación inusual y los zoólogos nos animales que s'acomuñar con ellos.

Un turlough en Carran, nel condáu de Clare, Irlanda, en mayu de 2005.

Descripción

Los turloughs apaecen más frecuentemente nes llanures centrales d'Irlanda, al oeste del ríu Shannon, nos condaos de Galway, Clare, Mayo y Roscommon, anque unos pocos tamién pueden atopase n'otros llugares, por casu nel condáu de Limerick, Sligo o Longford. La mayoría apaecen na seronda, cuantimás escontra ochobre, y ensúguense ente abril y xunetu. Sicasí, dellos turloughs del Burren pueden anubrise en cualquier momentu del añu en cuestión d'hores dempués d'una agua abondoso, y ensugase unos pocos díes dempués. Amás, unos pocos turloughs son afeutaos poles marea: asina por casu, el Caherglassaun Lough, a 5 km de la Badea de Galway, balérase y enllénase cada 24 hores. La mayoría d'estos llagos temporales tien una fondura d'unos 2 metros, pero dalgunos pueden aportar a muncho más fondos, d'hasta 5 metros. La so estensión ye bien variable: el turlough más grande d'Irlanda, al oeste de Craughwell nel Condáu de Galway, mide 2,5 quilómetros cuadraos.

== Causa d'el so apaición Toes los turloughs atópase en zones de suelos caliares. Esto debe a que la caliar eslleir al contautu cola agua, cuantimás si ésta absorbió dióxidu de carbonu al travesar el suelu. Los resquiebros y junturas de la roca engrandar hasta que tola agua flúi escontra'l sosuelu, creando dende pequeños resquiebros hasta grandes cueves, dando orixe al paisaxe cársticu. Al este del ríu Shannon, la caliar ta frecuentemente cubierta por grueses capes de sedimentos glaciales, depositaos mientres la Edá de Xelu, pero al oeste la capa sedimentaria ye bien fina, y nun esiste una rede de ríos na superficie qu'enríen l'agua d'agua. Nestes zones, l'agua d'agua fundir nel sosuelu, flúi al traviés de los cuévanos predresos y vuelve surdir forma de manantiales. Pel hibiernu, cuando'l nivel d'agua soterraño álzase, y los conductos soterraños son incapaces d'absorber tanta agua, ésta acaba saliendo a la superficie en forma de turlough. Munchos ríos actuales d'esta zona son artificiales, y fueron construyíos por inxenieros dende'l sieglu XIX hasta los nuesos díes, dacuando por aciu la unión de dellos llagos temporales.

Fluxu de l'agua

Los turloughs de normal enllénense y baleren al traviés d'un puntu determináu del suelu: n'ocasiones, mientres la dómina en que'l llagu ta secu, puede trate un furacu na superficie en dichu llugar, pero lo más corriente ye que namái pueda apreciase un buecu cubiertu de piedres. Dellos turloughs tienen una fonte nun llau y un furacu de desaguadoriu nel otru, pero lo más común ye que s'enllenen y balérense pol mesmu puntu. Unos pocos turloughs tamién reciben agua de ríos y regueros, amás de la que provién del sosuelu.

Polo xeneral, l'agua somorguiada viaxa so tierra hasta surdir en forma de manantial n'otru llugar, munches vegaes a dellos quilómetros de distancia. Na mayoría de tipos de roca, l'agua soterraño muévese bien amodo, dellos centímetros o metro per día, pero n'árees de karst el fluxu puede ser muncho más rápido, d'hasta 100 metros per hora.

Bibliografía

• National Parks and Wildlife Service (c. 1980) Wetlands Discovered. (Disponible al traviés de Duches, National Parks and Wildlife Service)
• O'Gorman, F. (1979) The Irish Wildlife Book, Irish Wildlife Publications, Dublín. (páxs. 58-60)
• Praeger, R. Lloyd (1950) The Natural History of Ireland, Collins, Ireland.
• Webb, D.A. & Scannell, M. (1983) Flora of Connemara and the Burren. Royal Dublin Society, Cambridge.

Enllaces esternos

• Páxina dedicada a los turloughs nel sitiu del Trinity College, Dublín
• Información sobre los turloughs polo xeneral, y sobre Carran Turlough en particular Archiváu 2006-10-03 en Wayback Machine
• Flora de los Turloughs