Ubide
L'anteiglesia de Ubidea (n'euskera y oficialmente Ubide[2]) ye un conceyu de la provincia de Vizcaya, País Vascu (España). Pertenez a la contorna d'Arratia-Nervión.
 Ubide | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| |||
| Alministración | |||
| País |  España | ||
| Autonomía |  País Vascu | ||
| Provincia |  Vizcaya | ||
Comarcas (es)  | Arratia-Nerbioi | ||
| Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||
| Alcalde d'Ubide | Joxan Pagola Kortajarena | ||
| Nome oficial | Ubide (eu)[1] | ||
| Códigu postal |
48145 | ||
| Xeografía | |||
| Coordenaes | 43°01′27″N 2°41′20″W / 43.0242°N 2.6889°O | ||
  Ubide Ubide (España)  | |||
| Superficie | 2.9 km² | ||
| Altitú | 975 m | ||
| Llenda con | Zeanuri, Dima, Otxandio, Cigoitia y Legutio | ||
| Demografía | |||
| Población |
173 hab. (2023) - 83 homes (2019) - 77 muyeres (2019) | ||
| Porcentaxe | 100% de Arratia-Nerbioi | ||
| Densidá | 59,66 hab/km² | ||
| Más información | |||
| Fundación | 1841 (Xulianu) | ||
| Estaya horaria | UTC+01:00 | ||
 | |||
Llenda al norte colos conceyos vizcainos de Ceánuri y Dima; al sur col alavés de Villarreal de Álava y col ríu Undebe, que lo dixebra del términu tamién alavés de Cigoitia; al este, con Otxandio y Dima.
Traviesa'l conceyu'l regueru Zubizabala. La capital, anteiglesia de San Juan, atopar al sur del conceyu, na vera derecha del Zubizabala, al pie los montes estremeros.
Entá siendo un conceyu vizcaín, pertenez al Área funcional de Vitoria - Álava Central.[3]
Topónimu
editar Ubide significa n'euskera 'acequia', 'acueductu', 'ataya' o -en definitiva- 'cualquier canal pa la conducción d'agua'. Etimológicamente esta pallabra provién de ur+bide, lliteralmente 'camín d'agua'.
El nome del pueblu paez tar rellacionáu con esta definición. L'orixe del pueblu atopar nun conxuntu de ferrerías que s'instalaron na paraxa y que dieron llugar a la nacencia del pueblu. Posiblemente'l regueru Zubizabala, qu'estrema anguaño'l pueblu pola metá, foi enriáu pa utilizar la so fuercia como fonte d'enerxía nes ferrerías, lo que dio orixe a que'l llugar fuera conocíu como Ubidea (la canal).
La diferencia ente'l nome castellanu y vascu del pueblu ye que'l primeru Ubidea, inclúi la -a final, que tien valor d'artículu n'euskera; ente que nesti idioma, por esi fechu, acabóse perdiendo nel nome dando llugar a Ubide.
En 1995 el conceyu camudó la so denominación oficial de Ubidea a Ubide. Foi publicáu nel BOE en 1996.
Allugamientu
editarUrdidea allugar na parte sur de la provincia de Vizcaya na llende con Álava. Al pie del Monte Gorbea ye un puntu de partida pa numberoses ascensiones a diversos cumes del Parque Natural del Gorbea.
El ríu Zubizabala traviesa la población y dixebra el centru del barriu de San Juan. L'altitú de Urbidea asitiar ente los 574 y 784 metros sobre'l nivel del mar.
Al norte llenda con Zeanuri y Dima y al sur coles poblaciones alaveses de Villarreal de Álava y Legutiano. Al este con Otxandio y Dima.
Historia
editarUbidea yera un barriu de la anteiglesia de Ceánuri hasta la so desanexón nel sieglu XVI. L'orixe de la población paez tar nel establecimientu de ferreríes y el so allugamientu na ruta ente'l pandu castellanu y la mariña cantábrica. Formó parte de les Xuntes de Guernica nes que tenía asientu y votu col númberu 71.
Mientres la Guerra Civil Española Urbidea quedó na parte republicana y caltúvose hasta'l 7 d'abril de 1937 cuando les tropes del exércitu de Franco tomaron el pueblu.
En febreru de 1967 foi escoyida la primer alcaldesa de Vizcaya y una de les primeres d'España, María Teresa Ibarguchi Barrondo.[4]
Alministración
editar| Partíu políticu | 2015[5] | 2011[6] | 2007[7] | 2003[8] | 1999[9] | 1995[10] | 1991[11] | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ubideko Arnasa (UA) | 58,72% | 4 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Partíu Nacionalista Vascu (EAJ-PNV) | 26,61% | 1 | 27,01% | 1 | 36,19% | 1 | 83,12% | 4 | - | - | 40,83% | 1 | 41,27% | 1 |
| Partíu Popular (PP) | 2,75% | 0 | 0,93% | 0 | 3,81% | 0 | 11,69% | 1 | - | - | - | - | - | - |
| Alkarlanien | - | - | 64,49% | 4 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Partíu Socialista d'Euskadi-Euskadiko Ezkerra (PSE-EE) | - | - | 0,93% | 0 | - | . | - | - | - | - | - | - | 0,00% | 0 |
| Eusko Abertzale Ekintza - Aición Nacionalista Vasca (EAE-ANV) | - | - | - | - | 58,01% | 4 | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Ubideko Abertzaleak | - | - | - | - | - | - | - | - | 89,38% | 5 | - | - | - | - |
| Herri Batasuna (HB) | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 57,05% | 4 | 56,35% | 4 |
Cuatro partíos presentaron candidatura na alcaldía nes pasaes eleiciones municipales; EAJ-PNV, PSE-EE, PP y un partíu independiente. Estos fueron los resultaos:
- Alkarlanien: 69 votos (4 conceyales)
- Partíu Nacionalista Vascu : 29 votos (1 conceyal)
- Partíu Popular : 1 votu (0 conceyales)
- PSE-EE : 1 votu (0 conceyales)
Esto dio como ganadora a la candidatura independiente Alkarlanien, que ta formada por abertzales d'esquierdes. La PNV llogró 1 conceyal, ente que PSE-EE y Populares nun llograron representación.
Demografía
editar| Añu | 1857 | 1877 | 1887 | 1900 | 1910 | 1920 | 1930 | 1940 | 1950 | 1960 | 1970 | 1980 | 1991 | 2001 | 2006 | 2009 |
| Población | 428 | 490 | 532 | 407 | 368 | 426 | 385 | 372 | 376 | 246 | 221 | 150 | 165 | 162 | 157 | 161 |
Monumentos
editar- Ilesia de San Xuan Bautista, data de 1540.
- Capiya de María Madalena, nel barriu del mesmu nome, l'orixe de la capiya nun ta claru. Foi reconstruyida nel añu 1771.
- Cruz de San Juan
- Xalé de Aretxaga, catalogáu como patrimoniu de Vizcaya.
Personaxes relevantes
editar- Jon Kurutz Ibargutxi (1883-1969), escritor.
- Julián de Ajuria (1886 - 1965), empresariu y productor cinematográficu de l'Arxentina.
Ver tamién
editarReferencies
editar- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ Ministeriu d'Alministraciones Públiques (ed.): «Variaciones de los conceyos d'España dende 1842.». Archiváu dende l'orixinal, el 28 de xunu de 2012. Consultáu'l 12 de marzu de 2012.
- ↑ «Árees d'influencia urbana del País Vascu». Gobiernu Vascu.
- ↑ Diario Vasco, 3 de febreru de 1966
- ↑ ara.cat (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Ubide 2015». Consultáu'l 18 d'agostu de 2015.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Ubide 2011». Consultáu'l 19 d'agostu de 2015.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Ubide 2007». Consultáu'l 19 d'agostu de 2015.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Ubide 2003». Consultáu'l 19 d'agostu de 2015.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Ubide 1999». Consultáu'l 19 d'agostu de 2015.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Ubide 1995». Consultáu'l 19 d'agostu de 2015.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Ubide 1991». Consultáu'l 19 d'agostu de 2015.
Enllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Ubide.- Detalles de Urbidea Archiváu 2008-07-06 en Wayback Machine
