Ur
Ur[1] foi una antigua ciudá del sur de Mesopotamia. Orixinalmente, taba alcontrada cerca d'Eridu y de la desaguada del ríu Éufrates nel golfu Pérsicu. Anguaño, les sos ruines atopar a 24 km al suroeste de Nasiriya, nel actual Iraq.[2]
| Patrimoniu de la Humanidá — UNESCO | |
|---|---|
 Restos de la ciudá de Ur col Zigurat de Ur-Nammu al fondu. Restauráu nos años 70 p'atraer turistes al área de Nasiriya. | |
| Llugar |
 Iraq |
| Criterios | Mixto: III, V, IX, X |
| Referencia | 1481 |
| Inscripción | 2016 (XL Sesión) |
| Área | Estaos árabes |
 | |
- Pal llugar bíblicu, vease Ur Kaśdim. Pa otres acepciones, vease Ur (dixebra).
En xunetu de 2016, la Unesco, escoyó'l sitiu arqueolóxicu de Ur como Patrimoniu Mistu de la Humanidá, como "parte de les muertes arqueolóxiques d'asentamientos sumerios na Baxa Mesopotamia, que floriaron ente'l tercer y cuartu milenios e.C. nel delta pantanosu formáu pelos ríos Éufrates y Tigris."[3]
Trabayos arqueolóxicos
editarLos restos de Ur formen una llomba de ruines de 12 m d'altitú en metá del desiertu d'Iraq, a unos 24 km al suroeste de Nasiriya. Les ruines yeren llamaes polos habitantes locales Tell al-Muqayyar (montículo de brea).
La primer investigación na zona foi llevada a cabu pol cónsul británicu en Basora J. E. Taylor en 1854 por suxerencia del Muséu Británicu. Yá entós atopáronse tablillas qu'indicaben que los restos pertenecíen a la Ur bíblica; sicasí, esto nun foi abondu por que se realizaren investigaciones d'importancia y pocu dempués abandonóse'l llugar, produciéndose saqueos. Miles de tablillas cuneiformes terminaron nos mercaos de Bagdag y, dende ellí, en coleiciones privaes.
Tres la Primer Guerra Mundial, Iraq pasó a formar parte del Imperiu británicu. Esta situación foi aprovechada pol Muséu Británicu, que consiguió establecer escavaciones en Ur, Eridu y El Obeid ente 1918 y 1919. En 1920, arqueólogos de la Universidá de Pennsylvania al mandu de Leonard Woolley tomaron el relevu de los ingleses. Nes escavaciones, que duraron hasta 1934, atopáronse numberosos oxetos de valor, ente los que destacó'l conteníu de les llamaes Tumbes Reales.[2]
Na década de 1970 el gobiernu de Sadam Husein entamó la restauración del zigurat de Ur-Nammu, que se convirtió n'unu de los monumentos más importantes d'Iraq.
Historia
editarLos primeros restos de Ur pertenecen al periodu d'El Obeid (V mileniu e. C.), nel cual produciéronse los primeros asentamientos urbanos na zona. Ur ye, poro, una de les ciudaes más antigües de Sumeria.
Mientres el IV mileniu e. C. (periodu de Uruk) la gran cantidá de cerámica atopada paez indicar que Ur pudo ser un centru importante de producción. Esta situación enllargar hasta'l periodu Yemdet-Nasr, escontra'l 3000 e. C. En dalgún momentu del mileniu siguiente producióse un hinchente de calter llocal que dexó una importante capa de folla nos estratos.[2]
Periodu Dinásticu Arcaicu
editar
La información de les capes pertenecientes al periodu Dinásticu Arcaicu ye amenorgada, una y bones unos 500 años dempués baltóse gran parte de les antigües estructures pa construyir otres más monumentales. Sicasí, la historia de la ciudá puede reconstruyise sobre la base d'inscripciones n'otres ciudaes.
En dellos testos de Lagash, ciertos monarques d'esa ciudá atribúyense conquistar Ur, magar nun indiquen los nomes de los reis derrotaos. Tampoco na llista Real Sumeria mentar a esos conquistadores, sinón que fai referencia a una cesión de la realeza dende Uruk, al monarca de Ur, Mesannepada. Nos sellos d'esti rei atópase que se titulaba "rei de Kish", títulu que podría faer referencia non tantu a la ciudá acadia como a tol territoriu de la Mesopotamia central, lo cual podría tar sofitáu pol usu que, darréu, Sargón de Acad dio a esti títulu. Esto indicaría una posible hexemonía de Ur na zona a mediaos del Dinásticu Arcaicu, lo cual taría sofitáu por dellos restos, qu'amuesen la quema de la ciudá de Shuruppak y la destrucción del palaciu de Kish.[2]
Conócense dellos datos de la familia de Mesanepada. Asina, una tablilla de fundación atopada nun templu cerca de tell Obeid noma a un tal Aanepada, fíu de Mesannepada. El fíu d'Aanepada llamábase Meskiaga-nuna, y foi él quien asocedió al so güelu nel tronu. D'esti rei conoz el so esistencia por una tablilla que-y dedicó'l so esposa a la so muerte. La llista real sumeria menta a estos dos reis y a dos más, na que denomina dinastía I de Ur. D'estos dos últimos reis destaca que los sos nomes nun son sumerios sinón acadios.[2]
Los nomes de los monarques de la dinastía II de Ur apaecen bien deterioraos na llista Real; sicasí, conócense bien los acontecimientos d'esti periodu, marcáu pola rivalidá ente les distintes ciudaes. Escontra'l sieglu XXIV e. C. el rei d'Umma Lugalzagesi conquista les ciudaes del sur de Mesopotamia, incluyida Ur, formando una hexemonía local y declarándose rei de Kish, al igual que fixeren los monarques de la dinastía I de Ur.[4]
Imperiu acadiu
editarEl dominiu de Lugalzagesi nun duró enforma yá que escontra'l 2335 e. C. Sargón I de Acad fundó Agadé y empezó les sos conquistes, venciendo primeru a Lugalzagesi y dempués a toles ciudaes sumeries, incluyida Ur, a la que baltó les sos muralles. Tres esto Ur y les demás ciudaes sumeries quedaron incorporaes nel Imperiu acadiu. Tres la muerte de Sargón toes elles subleváronse, siendo reprimíes pol so socesor.[2]
Mientres el reináu del nietu de Sargón, Naram-Ensin, la ciudá siguía formando parte del Imperiu acadiu, magar se producieron rebeliones. A esta dómina pertenez un testu escritu por Enheduanna, una sacerdotesa en y escriba nel templu de Nannar en Ur.[5] La historia narra en primer persona'l sufrimientu de la sacerdotesa que foi espulsada de Ur pol lugal local, Lugal-ane. La historicidad de los personaxes paez tar demostrada; nel casu de Lugal-ane, por inscripciones nes que Naram-Ensin nómalu como unu de los cabezaleros de les revueltes de les ciudaes del sur y, nel casu de Enheduanna, por un relieve na que se-y dibuxa sentada xunto al dios Nannar.
Los motivos de la espulsión de Enheduanna nun tán claros; el testu mentar como fía de Sargón, lo cual podría indicar una filiación simbólica más qu'una rellación familiar. Ello ye que según el so sellu, foi nomada sacerdotesa pol conquistador acadiu. Asina, ye posible qu'esta designación cafiara al lugal de Ur, siendo ésti'l motivu de la espulsión.
La historia ye representada como un conflictu ente'l dios Nannar, que representa a Ur, y Innana, que representa a Agadé y al poder imperial; l'árbitru del conflictu ye'l dios del cielu An d'Uruk. Según la historia, An falla en favor de Inanna y Enheduanna recupera la so posición. Nun se conoz cuál foi la historia real qu'inspiró esta alegoría, magar se sabe que les revueltes de Ur y les demás ciudaes fueron encaloraes por Naram-Ensin.
A finales del sieglu, mientres el reináu de Sharkalisharri, fíu de Naram-Ensin, l'imperiu viose superáu poles numberoses revueltes y los ataques de los pueblos vecinos. Asina consiguió la so independencia Ur.
La dinastía III de Ur
editar
Pocos años dempués de la cayida del imperiu, el norte foi invadíu polos nómades gutis, magar paez que nun llegaron a afectar al área del sur, onde s'atopaba Ur. Nesta etapa destacó la ciudá de Lagash que según paez caltuvo dalgún tipu de dominiu sobre Ur.
Escontra'l sieglu XXII e. C., Utu-hegal d'Uruk espulsó a los gutis del norte consiguiendo la hexemonía en Sumeria. A la so muerte foi'l so hermanu Ur-Nammu, que posiblemente gobernaba hasta entós en Ur, quien-y asocedió nel so imperiu. Sía que non, el nuevu rei escoyó a Ur como capital del so reinu, fundando la que se llamó dinastía III de Ur o Ur III, que mientres casi un sieglu caltuvo la hexemonía sobre un territoriu que tomaba la totalidá de la cuenca mesopotámica y Elam.
Nesta situación la ciudá de Ur quedó convertida nuna gran capital, llegando a algamar los 200 mil habitantes. Ye nesti periodu cuando se destruyeron los anteriores edificios y llevantáronse los que pueden contemplase entá anguaño. Ente estes construcciones destaca l'enorme zigurat de Ur, construyíu mientres los reinaos de Ur-Nammu (2113 - 2094 e. C.) y el so socesor Shulgi (2094 - 2047 e. C.) y qu'entá se caltién de pies, tres la so restauración parcial nos años 70. Nun se conoz l'altor que llegó a algamar yá que, magar les ruines actuales miden 15 metros, a lo llargo de 4.000 años la edificación debió sufrir una gran erosión. Tamién nesta etapa construyó'l Gipar, un templu consagráu a Ningal. La tercer dinastía de Ur caracterizóse tamién por desenvolver un sistema d'impuestos que, magar resultaba eficaz, suponía una carga bien pesada pa les clases populares.
La cayida de la hexemonía de Ur tuvo marcada pola llegada de folaes de nómades procedentes de les rexones desérticas occidentales: los amorreos. Los recién llegaos fuéronse estableciendo nel cursu mediu del Éufrates, na zona de Babilonia, consiguiendo cada vez más influencia. Tres la perda de les rexones perifériques del imperiu, Shu-Ensin (2037 - 2027 e. C.) dirixó la construcción d'una muralla de 270 km coles mires de frenar a los nómades. El so socesor Ibbi-Ensin (2026 - 2004 e. C.) tuvo qu'enfrentar amás los intentos d'independencia de les demás ciudaes. Nesta situación, un antiguu gobernante de Mari ya influyente funcionariu llamáu Ishbi-Erra acomuñar a los distintos enemigos de Ur dándo-y el golpe final, causando la disolución del imperiu. Tres esto, Ishbi-Erra fundó una dinastía en Isin.
Escontra finales del sieglu XXI e. C. los elamitas, dirixíos pol rei de Simash y qu'hasta entós habíen estáu sometíos a Ur, ocuparon la ciudá, que foi afarada. Los templos fueron escalaos y les viviendes destruyíes, el so monarca Ibbi-Ensin foi fechu prisioneru y lleváu a Elam, y los campos fueron amburaos. Tres el saquéu, la ciudá cayó so la influencia de Ishbi-Erra.
Nesti contestu desenvuélvense les llamaes Llamentos de Ur, un testu sumeriu nel cual atribúyese la cayida de Ur a la perda del favor de los dioses, dempués de lo que nárrense una serie de proyeutos y deseos por que la ciudá recupere'l so estáu anterior. Los llamentos interpretáronse como un testu de calter políticu onde, tres la cayida en desgracia de la ciudá, Ishbi-Erra, el nuevu gobernante, va dar# en la so reconstrucción col beneplácito de los dioses.
Dempués de la dinastía III
editarNos años siguientes, el dominiu de Ur y el del restu de la rexón alternar ente Isín y Larsa. Tres les conquistes de Hammurabi, mientres l'Imperiu paleobabilónico (sieglos XVIII y XVII e. C.), la ciudá xugó un papel bien importante como centru de cultu. Mil años dempués, Nabucodonosor II llevó a cabu una ambiciosa reconstrucción de los templos de Ur, qu'entá yera un importante centru urbanu. El cayente de la ciudá namái se produció tres el final de los reinos mesopotámicos, cola conquista de la rexón per parte del Imperiu persa.
Arquiteutura
editar
Por cuenta del so tamañu, el montículo formáu poles ruines de Ur destacó mientres sieglos dempués del so abandonu. Ente les edificaciones de les que queden restos destaquen el Gipar y el zigurat, construyíos mientres los primeros reinaos de la dinastía III. Nun se caltienen los templos del Imperiu acadiu, yá que fueron destruyíos al construyir los templos posteriores. Del periodu Dinásticu Arcaicu namái se caltienen dellos restos nos que s'aprecia una edificación a base de lladriyos planu convexos.
Los dos edificios relixosos que se caltienen taben asitiaos nun segmentu de la ciudá arrodiáu per una muralla de 8 metros, que la so paré esterior taba inclinada 45º. La seición noroeste d'esti recintu sagráu taba dedicada al dios Nannar.
El zigurat de Ur-Nammu, que'l so nome en sumeriu yera é-tarrecen-ní-gùr-ru (casa de cimientos revistíos de terror) foi construyíu mientres la primer metá del sieglu XXI e. C. y taba arrodiáu pola so propia muralla. La estructura entá se caltién y foi parcialmente reparada a finales de los años 70. Tien planta rectangular de 61×45,7 metros y 15 metros d'altor, magar ye probable que na so dómina tuviera abondo más metros d'altor, perdíos por cuenta de la erosión. L'interior del zigurat nun ye buecu, sinón que ta dafechu formáu por lladriyos de folla. Les parés esteriores tán recubiertes por una capa de 2,4 metros de grosez de lladriyu cocíu y betume y cada una d'elles ta empobinada a un puntu cardinal. Ye posible que nel visu allugara un templu. L'accesu a les plantes cimeres realizábase al traviés de tres escaleres esteriores.
El Gippar yera un recintu sagráu consagráu a Ningal asitiáu nel sureste del recintu. Magar foi remocicáu por completu mientres la dinastía III de Ur, ye bien posible que la so construcción remontar al periodu Dinásticu Arcaicu. L'interior del edificiu taba estremáu en dos partes por un pasiellu y contenía numberoses habitaciones que s'asitiaben alredor de patios. El Gippar funcionaba como residencia de la sacerdotesa en y el so séquitu. Amás, la diosa Ningal tenía delles habitaciones reservaes al so usu.
Tocantes a l'arquiteutura residencial, la vivienda del Ur del II mileniu e. C. taba entamada en redol a un espaciu central y xeneralmente tenía dos plantes. L'espaciu central foi interpretáu n'ocasiones como un patiu, magar ye probable que s'atopara cubiertu. Na ciudá atopóse otru tipu d'edificaciones de peor calidá, formaes a cencielles como un agrupamientu en llinia d'unes poques habitaciones. Especulóse sobre la posibilidá de que se tratara de comercios o talleres, magar tamién ye posible que fora un tipu más humilde de vivienda.[6]
Les tumbes reales de Ur
editarUnu de los afayos más sorprendentes de la espedición de Leonard Wooley en Ur foi una serie de 16 sepultures a les que se denominó les Tumbes Reales de Ur. Pertenecíen al periodu Dinásticu Arcaicu y taben construyíes por parés de lladriyu o piedra coronaes por una bóveda. Atopar nun campusantu mayor, destináu a tou tipu de persones y que contenía más de 2.500 tumbes. Caúna de les tumbes reales contenía un cuerpu principal y un ciertu númberu d'acompañantes, según numberoses riqueces.
De toles sepultures, destacaba la d'una reina identificada gracies a la so sellu cilíndricu como Puabi. Nel so interior, amás de la reina, atopábense los cuerpos de cinco homes armaos y diez muyeres acompañaes pola magnífica Arpa de Ur rematada pela cabeza d'un toru n'oru. La cámara contenía inclusive un carru y les cadarmes de dos gües. El cuerpu de la reina taba envolubráu en xoyes y mantos con incrustaciones. Sobre la cabeza llevaba un tocáu a base de fueyes y una peineta rematada por estrelles de cinco puntes. Cerca de la so mano tenía una copa d'oru. Debaxo d'un bagul había un pasadizo que comunicaba con otra cámara funeraria; nella atopaba'l rei A-kalam-dug de Ur, que la so balta fuera parcialmente escalada.
Otra de les tumbes reales pertenecía al lugal Meskalamdug. N'otra de les fueses, que'l so dueñu non conocer, atopáronse 74 cuerpos, la mayoría de muyeres, lujosamente afatiaos. Ye nesta última tumba onde s'atopó'l Estandarte de Ur, una de les pieces más célebres de les topaes en Ur. L'estandarte, ta estremáu en distintes franxes que contienen escenes cotidianes y de guerra, na que destaca la representación de carro de guerra.
Interpretóse de distintes formes el fechu de que les tumbes reales contuvieren cuerpos de los sos sirvientes; pa dellos autores, tratar d'enterramientos rituales, nos que'l monarca yera acompañáu por éstos escontra'l más allá. Sicasí esto nun foi demostráu y tamién s'embaraxaron otres opciones, como que la tumba real fora escoyida poles élites como llugar pernomáu d'enterramientu, siendo los sos cuerpos movíos ellí una vegada construyida.
Ver tamién
editarReferencies
editar- ↑ Esti topónimu apaez na traducción al asturianu de los Mapes de l'Associació Bíblica de Catalunya
Esta fonte emplégase como referencia dende'l puntu de vista llingüísticu. - ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Leick, Gwendolyn (2002). «Ur», Mesopotamia: la invención de la ciudá. Barcelona: Rubí. 84-493-1275-2.
- ↑ «The Ahwar of Southern Iraq: Refuge of Biodiversity and the Relict Landscape of the Mesopotamian Cities» (inglés). Unesco. Consultáu'l 17 de xunetu de 2016.
- ↑ Margueron, Jean-Claude (2002). «La dómina del Dinásticu Arcaicu», Los mesopotámicos. Fuenlabrada: Cátedra. ISBN 84-376-1477-5.
- ↑ Zgoll, Annette (1997). Ugarit-Verlag: Der Rechtsfall der en-ḫedu-ana im Lied NIN-LLÁBRAME, páx. 45. ISBN 3927120502.
- ↑ Margueron, Jean-Claude (2002). «La casa del home», Los mesopotámicos. Fuenlabrada: Cátedra. ISBN 84-376-1477-5.
Enllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Ur.
