Xa

monarca de Persia

Xa[1] (pronun., /ʃɒː/; del persa mediu, شاه šāh, «rei») ye'l títulu que reciben dende l'antigüedá los monarques d'Irán. El títulu pasó a otres llingües.

Xa
títulu real o nobiliariu y cargo histórico (es) Traducir
gobernante y Sultán
Estáu Imperio safávida (es) Traducir
Cambiar los datos en Wikidata

En tiempos antiguos, l'emperador persa llevaba'l títulu de shāhān shāh (rei de reis). El femenín ye sahbanu (en persa, شهبانو, «reina») y solo foi utilizáu por trés emperatrices: Purandojt y Azarmidojt, sobre'l 630 d. C. y Farah Diba, esposa de Mohammad Reza Pahleví, últimu sah d'Irán, destronáu na Revolución iranina de 1979. El plural ye xes.[2]

Los fíos del xa o de la sahbanu son sahzada (deriváu de shahzada, «fíu de sah» o «príncipe»). Shahpur los homes y Shahdojt les muyeres.

Llista de xes de Persia y d'Irán

editar

Reis del Imperiu aqueménida (700 e. C.-330 d. C)

editar
  • Hajamanesh / Aquemenes (700 e.C.-675 a..)
  • Chishpish/Teispes (675 e. C.-640 e. C.)
  • Cosroés I/Cosroes 1ᵘ/Khosrau I/Khurush I/Ciro I (640 e. C.-580 e. C.)
  • Kambhuyia I/Cambises I (580 e. C.-559 e. C.)
  • Cosroés II/Cosroes II/Khosrau II/Khurush II (moteyáu "Parviz" ("el victoriosu", "el grande", en persa antiguu) ) / Ciro II el Grande, fíu de Cambises I (559-529)
  • Khambhuyia II/Cambises II, fíu de Ciro I (529-522)
  • Shmérdhish Bardiya/Esmerdis, fíu de Ciro I (522-522) (reináu dudosu)
  • Gaumatha Vahyazdathah/Gaumata (usurpador) (522-522) (reináu dudosu)
  • Dharayavahush I/Darío I el Grande, nietu de Arsames (522-485)
  • Shir I/Xerxes I, fíu de Darío I (485-465)
  • Ardashir I/Artaxerxes I Longímano, fíu de Xerxes I (465-424)
  • Shir II/Xerxes II, fíu de Artejerjes I (424-424)
  • Shojdhyam/Sogdiano, fíu de Artaxerxes I (424-423)
  • Dharayavahush II/Darío II Oco (o Noto), fíu de Artaxerxes I (423-404).
  • Ardashir II/Artaxerxes II Mnemón, fíu de Darío II (404-358)

atayáu por

  • Cosroés III/Cosroes III/Khosrau III/Khurush III/Ciro III El Mozu, quien foi ganáu na batalla de Cunaxa
  • Ardashir III/Artaxerxes III Oco, fíu de Artaxerxes II (358-338)
  • Ardashir IV Nahrshesh/Artaxerxes IV Arsés, fíu de Artaxerxes III (338-336)
  • Dharayavahush III/Darío III Codomano, biznietu de Darío II (336-330)
  • Ardashir V/Artaxerxes V Besu (usurpador) (330-329), quien sicasí nun foi nominalmente rei (porque nominalmente l'imperiu yá fuera eslleíu cola muerte de Dharajavahush III/Darío III en 330 e. C.

Reis macedonios

editar

Los siguientes soberanos, a pesar de reinar n'Irán, nun usaron el títulu de Sah:

Interregno (128 e. C.)

IV]] (38 e. C. – 2 e. C.), Tirídates II (29 e. C.27 e. C.) en rebelión

III]] (4 – 7)

Reis Sasánidas (224-636)

editar

atayáu por

  • Jamasp/Enxamás (496-498), soberanu 22
  • Ciro I Sasánida/Khurush I/Khosrau I/Cosroes I/Cosroés I (531-579), soberanu 23
  • Ormuz IV/Ormuz IV (579-590), soberanu 24
  • Ciro II Sasánida/Khurush II/Khosrau II/Cosroes II/Cosroés II (590-628), soberanu 25

atayáu por

atayáu por

  • Peroz II/Firuz II/Perós II (629-629), soberanu 31
  • Sharvaraz/Sarbarás (630-630), soberanu 32
  • Ciro III Sasánida/Khurush III/Khosrau III/Cosroes III/Cosroés III (630-630), soberanu 33
  • Djuvanshir/Jubanjerjes (630-630), soberanu 34
  • Boran I/Borán I (630-630), soberanu 35
  • Gushnashbandeh/Cusnasbandas (630-630), soberanu 36
  • Azarmedukht/Atarmeductos (630-631), soberanu 37
  • Peroz III/Firuz III/Perós III (631-631), soberanu 38
  • Ormuz VI/Ormuz VI (631-631), soberanu 39
  • Ciro IV Sasánida/Khurush IV/Khosrau IV/Cosroes IV/Cosroés IV (631-631), soberanu 40
  • Ciro V Sasánida/Khurush V/Khosrau V/Cosroes V/Cosroés V (631-631), soberanu 41
  • Boran II/Borán II (631-632), soberanu 42
  • Yezdegard III/Istijerdes III, soberanu 43 y postreru soberanu (632-636 (muertu en 651))

Interregno (636-1501)

editar

Reis del Imperiu safávida (1501-1736)

editar

III]] (17501760), pretendiente

Reis afganistanos de la Dinastía Hotaki (1722-1729)

editar

Reis de la Dinastía Afshárida (1736-1795)

editar

Reis de la Dinastía Qajar (1795-1925)

editar

Ver tamién

editar

Referencies

editar

Enllaces esternos

editar