El persa mediu o pahlavi, tamién conocíu como pahlavi sasánida o persa sasánida, ye una forma de persa medieval, cronológicamente perteneciente al iraniu mediu que'l so orixe remontar al persa aqueménida. Esti idioma foi la llingua oficial d'esti imperiu la dinastía sasánida (226 d. C. - 651 d. C.) y tamién la llingua llitúrxica del zoroastrismu mientres esi periodu y darréu.

Persa mediu, pahlavi
'pahlavi < *parθav-'
Faláu en Imperiu sasánida
Falantes Llingua muerta
Familia Indoeuropéu

  Indo-iraniu
    Iraniu
      Occidental
        Suroccidental
          Persa mediu

Estatus oficial
Oficial en Nengún país
Reguláu por Nun ta reguláu
Códigos
ISO 639-1 nengún
ISO 639-2
ISO 639-3

Nun tien de confundir se col "pahlavi arsácida" que ye otra denominación pal idioma parto contemporaneu del persa mediu.

Clasificación editar

El persa mediu ye descendiente del persa antiguu usáu mientres el periodu aqueménida, anque tamién tien influencies del partu y otres variedaes d'iraniu mediu. Sicasí, el persa mediu ye bien distintu al persa antiguu, mediando ente dambos una cantidá importante de cambeos fonéticos y una fonda reestructuración de la gramática, carauterizada pola perda de la mayor parte de la flexón nominal y una importante simplificación de la conxugación verbal.

Fuentes editar

El persa mediu o pahlavi ta documentáu nun ciertu númberu d'inscripciones según en ostraka, papiros y bullæ y sigla.

Descripción llingüística editar

En persa mediu nun esisten marques morfolóxiques de casu gramatical siendo la marca de plural (-ān) l'únicu afixu de flexón nominal, marcándose les rellaciones gramaticales por aciu preposiciones o postposiciones.

Fonoloxía editar

L'inventariu consonánticu pal persa mediu que s'amuesa de siguío básase principalmente na propuesta de MacKenzie (1971) modificáu por D. Weber (1997):

Consonantes
  Llabiales Alveolares Palatales Velares Llabiu-
velares
Glotales
Oclusives sordes p t k ʔ
Oclusives sonores b d g  
Fricatives sordes f s ʃ x (xʷ) h
Fricatives sonores v z (ʒ) (ɣ) (*ɣʷ)  
Nasales m n      
Líquides l, r      
Semivocales     j   w  

Los fonemes ente paréntesis referir a soníos que'l so estatus fonémico ye aldericada polos especialistes y alternativamente podríen considerase variantes alofóniques d'otros fonemes.

Per otra parte n'inventariu vocálicu:

Vocales
  Anteriores Centrales Posteriores
Zarraes i, ī o, ū
Medies (y) (o), ō
Abiertes a, ā

El contraste ente vocales curtios /ī, ā, ū, ō/ y llargues /a, i, o, o, y/ sume a final de pallabra, una y bones toles pallabres acabaes en vocal acaben en vocal llarga:

' fīlāsōfā 'filosofía', 'asina que'
' aɣrē '(el) peraltu'
' 'gansu', stī 'esistencia'

Gramática editar

El persa antiguu tien marques de casu, similares a les atopaes a otres llingües indoeuropees antigües como'l griegu antiguu, el llatín o'l sánscritu, pero dende'l final del periodu aqueménida hasta'l periodu sasánida produciéronse una serie de casos fonéticos qu'influyeron na perda de casu gramatical na llingua. Asina'l persa mediu marca les rellaciones gramaticales por aciu preposiciones o postposiciones, de manera similar a como les Llingües romániques difieren del llatín clásicu.

Les marques flexón verbal en persa mediu amenorgar a marques de trés persones distintos pal singular y el plural. El presente nun tien marques esplícites aparte de les de persona. El pasáu espresar de forma analítica formada por una forma flexionada del verbu 'ser' xunto con una forma invariante derivada del antiguu participiu.

Referencies editar

Bibliografía editar

  • Weber, Dieter (1997). «30. Pahlavi Phonology», A. S. Kaye: Phonologies of Asia and Africa (n'inglés). Eisensbrauns, páx. 601-636. ISBN 1-57506-018-3.