A Veiga
A Veiga ye un conceyu d'Asturies, una parroquia y una villa de dicha parroquia. La villa d'A Veiga ye la capital del conceyu.
| A Veiga | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| |||
| Alministración | |||
| País |  España | ||
| Autonomía |  Principáu d'Asturies | ||
| Provincia | Provincia d'Asturies | ||
| Partíu xudicial | Castropol | ||
| Tipu d'entidá | conceyu | ||
| Capital | A Veiga | ||
| Alcaldesa d'A Veiga | María Begoña Calleja Quijada | ||
| Nome oficial | Vegadeo (es) | ||
| División | |||
| Xeografía | |||
| Coordenaes | 43°24′57″N 6°59′57″W / 43.4157°N 6.9992°O | ||
 | |||
| Superficie | 80.69 km² | ||
| Llenda con | Castropol, Vilanova d'Ozcos, Taramundi, San Tiso d'Abres, Trabada y Ribadeo | ||
| Demografía | |||
| Población | 3885 hab. (2023) | ||
| Densidá | 48,15 hab/km² | ||
| Más información | |||
| Estaya horaria | UTC+01:00 | ||
| vegadeo.es | |||
 | |||
El conceyu llenda al norte y al este con Castropol, al sur con Vilanova d'Ozcos, Taramundi y San Tiso d'Abres, y al oeste col ríu Eo y de nuevu con San Tiso. Tien una población de 3885 hab. (2023)[1][2].
Etimoloxía
editarEl so nome orixinal, mesmo del conceyu que de la capital, yera Veiga de Ribadeo (abreviáu comúnmente a A Veiga), que foi oficialmente castellanizáu en Vegadeo a entamos del sieglu XX. Como'l restu del antiguu conceyu de Castropol, A Veiga perteneció al llamáu arcedianatu de Ribadeo.
Xeografía
editarA Veiga abarca una estensión de 82 km², repartíos ente la Ría del Eo y el dominiu montesín del área meridional del conceyu. La so llende occidental ye'l conceyu lucense de Trabada, mientres qu'al norte y a naciente, llenda con Castropol; pel sur son Vilanova d'Ozcos y Taramundi, ocupando San Tiso d'Abres una pequeña llinia de les sos llendes suroccidentales.
Ye A Veiga'l primer conceyu que s'asoma al ventanal de la Ría del Eo, yá que per tierres vegadenses encara l'Eo'l so últimu trechu enantes de vertir les sos agües al Cantábricu.
Dos seutores bien estremaos son los qu'alcontramos nel relieve y nel paisaxe del conceyu, onde dominen materiales como la pizarra y la cuarcita. El primeru ye'l que s'estiende pela franxa norte del conceyu, onde dominen les semillanures aluviales y onde les altitúes van ascendiendo dende la costa hasta algamar límites de 300 metros.
El sector sur supón un alloñamientu de les llanures llitorales hasta llegar a la sierra de La Bobia; en tol área l'ascensu y les pendientes van faciéndose más frecuentes y nun trechu de 15 km pasamos de los 300 metros d'altitú a los 681 que se rexistren en Penatormil, nel estremu meridional.
Como norma xeneral, el relieve ye sele y de formes redondaes, gracies a la erosión del vientu y l'agua sobre materiales febles como la pizarra, escavando valles amplios que faciliten los llabores agrícoles.
Les mayores altitúes d'A Veiga afayamosles lóxicamente nel sur, como ye'l casu del Pozo da Neve (1.130), yá na sierra de la Bobia, o'l Chao das Grallas (1.090), ensin eludir mentar al Pico Ouroso (1.015). El contrapuntu ponlu la franxa norte del conceyu con una altitú práuticamente dala sobre'l nivel del mar nes orielles de los tramos finales de los ríos Suarón y Eo.
La cercanía del mar determina qu'esti conceyu cunte con una importante rede hidrográfica, los aportes enerxéticos por mor d'ello tán venceyaos al desendolque históricu de la comarca. Asina, esti río, el Suarón, recibe, tres nacer nel Puertu de La Garganta (877 m), los aportes d'arroyos como A Mina, Brañais, Añides, Lormes y Montouto. Esti emblemáticu ríu altraviesa'l conceyu de sur a norte, sirviendo nel nordeste de llende natural con Castropol. El Monxardín sigue un cauce S-N y conviértese en protagonista al so pasu pel centru urbanu, rexistrando yá la influyencia de les marees.
La consecuencia d'esti relieve ye un clima sele, oceánicu, al que contribúi la cercanía del mar qu'aporta efeutos benignos que se tornen nel escasu rigor térmicu a lo llargo del añu, lluvies demientres l'iviernu y agradables temperatures demientres el branu qu'en poques ocasiones rebasen los 25º.
La Sierra de la Bobia actúa a mou de paré, abellugando al conceyu de los vientos del Sur.
Historia
editarEl territoriu d'A Veiga yá ta pobláu dende tiempos prehistóricos, como amuesa'l dolmen y los dos túmulos afayaos na Bobia. Varios son los pueblos que rondaron y allugáronse pela zona, como son los Egobarros, los Pésicos, los Cibarcos y los Albiones, pueblu al que pertenez la estela funeraria dedicada al príncipe y alcontrada en 1932, conservada anguaño nel Muséu Arqueolóxicu d'Asturies.
De la cultura castreña tiense constanza de la esistencia nel conceyu d'a lo menos ocho castros en Penzol, Meredo, Molexón, Montouto, Castromourán, Viladeye y dos más n'Abres non escavaos, perteneciendo la construcción d'esos asentamientos a tiempos perrománicos. La dómina colonizadora romana tamién dexa la so influyencia nel conceyu como acrediten delles cavicates auríferes y l'afayu de varies diademes d'oru. Demientres esta etapa tol territoriu pertenecía al conventu xurídicu de Lugo, que tenía posesiones qu'aportaben hasta la ría de Navia.
Na dómina de la reconquista, A Veiga asitiase dientro de les llendes asturianes como conceyu de realengu, faciéndose nesi periodu de tiempu varies donaciones a la ilesia Uvieína pola Corona asturiana y por xente particular, siendo una de les más destacaes la que donaba'l monesteriu de San Esteban de Piantón, que yera daquella'l llugar más pobláu y el centru de la comarca. Nel añu 1154, demientres la celebración de les cortes en Salamanca, el rei Alfonsu VII cede al obispáu de Lugo tierres gallegues sobre les que tenía xurisdicción Uviéu, lo qu'orixina conflictos ente los prelaos, acabando la engarradiella cola concesión a la mitra Uvienina de los terrenos comprendíos ente'l ríu Eo y la ría de Navia, a lo que se-y dio'l nome de "Honor del Suarón". Fúndase entós nel añu 1280 la Puebla de Rovoredo, anque ésta nun acata nunca de bona mena les órdenes de la ilesia, lo qu'orixina qu'en 1298 l'obispu Fernando Alonso cree la Puebla y el gran conceyu de Castropol como capital de la tierra de Ribadeo concediendo a los sos habitantes un fueru asemeyáu al de Benavente.
Pertenez d'esta miente'l conceyu d'A Veiga y arriendes d'ello tol de Castropol, a la mitra Uvienina hasta tiempos de Felipe II, na que se produz la famosa desamortización, per aciu de la que s'enayenen bienes de la ilesia a favor de la corona, col envís de pagar los gastos orixinaos n'agarradielles esteriores, situación que provocó l'enfadu de los obispos, que nun algamen aparala, executándose equí la venta nel añu 1579. De magar esti momentu tol gran conceyu de Castropol vive un periodu de gran bayura, siendo'l sieglu XVIII, el máximu exponente d'esta situación, onde gracies al bon allugamientu del puertu, afalase la industria y el comerciu.
El sieglu XIX sería ún de los más importantes dientro de la historia d'A Veiga por varios asocedíos. El primeru d'ellos sería la guerra d'Independencia escontra Francia, organizándose varies marches pa lluchar escontra la invasión, convirtiéndose la Vega de Ribadeo nuna improvisada fábrica d'armes u aconceyaben persones que trabayaben nes fábriques d'Uviéu, Trubia ya inclusive Toledo. L'otru asocedíu del sieglu, y quiciáis ún de los más importantes de la historia, sería la constitución n'ayuntamientu Propiu de tola comarca de la Vega de Ribadeo, independizándose de Castropol, nel añu 1836, poniendo la capital en Piantón hasta l'añu 1851 nel que ye treslladada haza A Veiga, onde ta anguaño.
Los tiempos caberos dexen un despoblamientu progresivu del conceyu, anque seique gracies a les carauterístiques xeográfiques, demográfiques y sociales del conceyu la situación camude.
Cadarma político-alministrativa
editarParroquies
editar
El conceyu xébrase en 6 parroquies:
| Nᵘ | Nome | Superficie (km²) |
% superficie A Veiga |
Población | % población A Veiga |
Densidá (hab./km²)
|
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Abres | 10,49 | 1313% | 187 | 4,814,81% | 17,83 |
| 2 | A Veiga | 9,79 | 12,1312,13% | 2924 | 75,2675,26% | 298,67 |
| 3 | Guiar | 5,55 | 6,886,88% | 28 | 0,720,72% | 5,05 |
| 4 | Meredo | 27,87 | 34,5434,54% | 200 | 5,155,15% | 7,18 |
| 5 | Paramios | 9,89 | 12,2612,26% | 81 | 2,082,08% | 8,19 |
| 6 | Piantón | 19,17 | 23,7623,76% | 465 | 11,9711,97% | 24,26 |
Economía
editar| Númberu de trabayadores | Tantu por cientu | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| TOTAL | 1.384 | 100 | |||
| Agricultura, ganadería y pesca | 260 | 18,79 | |||
| Industria | 62 | 4,48 | |||
| Construcción | 175 | 12,64 | |||
| Servicios | 887 | 64,09 | |||
| * Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2011, SADEI | |||||
| Usu | Superficie (km²) | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Tierres de llabrantíu | 5,04 | ||||
| Praderíes | 21,550,93 | ||||
| Terrenu forestal | 46,10 | ||||
| Otros usos (industrial, residencial, tierra ermo...) | 10,69 | ||||
| * Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2011, SADEI | |||||
| Ganaderíes de bovín | 170 | ||||
| Cabeces de ganáu bovín | 5.668 | ||||
| Cabeces de ganáu ovín | 153 | ||||
| Cabeces de ganáu cabrín | 196 | ||||
| Ganaderos con cuota llechera | 88 | ||||
| Quilos de cuota llechera | 20.325.324 | ||||
| Metros cúbicos de madera valtao | 10.801 | ||||
| * Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2011, SADEI | |||||
Política
editarNel conceyu d'A Veiga, dende 1979, el partíu que más tiempu gobernó foi'l PSOE. L'actual alcalde ye César Álvarez Fernández, del PSOE, ganador de les eleiciones de 2015 con mayoría absoluta (vease la llista del Alcaldes d'A Veiga).
Cultura
editarArte
editarLa muestra más antigua afayada nel conceyu y que presenta un gran valir artísticu, correspuende cola estela funeraria alcontrada na Corredoria en 1932, que taba dedicada a un Príncipe Albión, tribu que s'allugó pela zona. Anguaño conservase nel Muséu Arqueolóxicu d'Uviéu.
Dientro de la so arquiteutura relixosa A Veiga ufre varies construcciones como la ilesia parroquial d'A Veiga d'estilu historicista y edificada a fines del sieglu XIX. Ta encadarmada en trés naves cubiertes con bóveda d'arista. La fachada presenta un frontón triangular truncáu por una torre-campanario con cúpula y llinterna d'azulexos bermeyos. Los güecos apaecen decoraos con frontones triangulares y curvos.
Tamién tenemos la ilesia parroquial de Meredo, construida nel añu 1903 y que presenta planta de Cruz Llatina. En Piantón alcontramos la ilesia de San Esteban, orixinaria del sieglu XII, anque mui reformada demientres los sieglos XVI, XVII y XVIII.
Na llocalidá de Paramios ta la ilesia Parroquial, con una cadarma primitiva del sieglu XII, anque la so construcción actual ye de los sieglos XVI al XVIII. Per últimu nomaremos del mesmu mou, la ilesia parroquial d'Abres reconstruida en 1774, y que presenta adriu con arcos, espadaña barroca y reló de sol, guardando nel so interior retablos con bona imaxinería popular.
La so arquiteutura civil y popular presentase abondamente n'A Veiga. Asina, na capital podemos acolumbrar l'ayuntamientu, de la segunda metá del sieglu XIX. El pisu d'abaxo presenta un pórticu con arqueríes de mediu puntu. La rematan una balaustrada ciega y un reló-campanariu. Na plaza consistorial alcontramos una fonte de 1881 con escultura de la diosa Ceres. Tovía na villa tenemos la casa Villamil, asitiada nel Paseu de l'Alameda. Presenta una fachada perguapa con presencia de balcones que guarden simetría y tamién de balaustres. Anguaño ocupa les sos dependencies la casa de Cultura.
Otra obra importante ye l'antigua Fábrica de Cueros d'A Veiga, orixinaria de 1823, y asitiada na oriella del ríu Suarón. Ye un importante conxuntu d'edificios compuestu por una vivienda de dos pisos, a la que s'accede per aciu d'una escalera asitiada baxo'l pórticu y galería. La nave de la fábrica ta encadarmada en trés pisos con torre octogonal y otres instalaciones complementaries anexes que tovía guarden maquinaria, llares y fornos de la dómina na que taba funcionando.
Na plaza del Medal vemos la estatua de Venus Algálica y el quioscu de la música, construyíu en 1903 gracies a los ingresos remanecíos de la población indiana. Fuera de la capital tenemos en Ferreira la casona de Parga, con Blasón y capiella. En Piantón vemos la ponte de piedra, que sustituyó al antiguu de construcción Romana, y la casona de Rego. Tamién Abres presenta obres importantes como'l castiellu de "El Pividal", amuralláu, con torre almenáu y fachada barroca. Asinamesmu tenemos la casona medieval de La Rua con escalera y patín con balaustrada de piedra llabrao. En bayura de llugares del conceyu, podemos atopanos con casones, palacios, y edificaciones de gran interés.
Gastronomía
editar- Rescamplen los platos de la marina colos del monte: salmón, trucha, reo, lampreas y perbones angules.
- Empanaes de carneirolos y aguiyolos.
- Cachola (tiesta de gochu, verdura y pataques cocíes).
- Raxo (llombu de gochu).
- Los callos con garbanzos en dellos chigres los sábados de mercáu.
- N'antroxu, cereixolos y filloas (con sangre de gochu).
Fiestes
editarEnte les sos fiestes rescampla:
- La Nuesa Señora de la Asunción y San Roque: Celebrada nel mes d'Agostu. Llueu tán les de Santa Marina en Meredo, les de Santiago y Santa Ana n'Abres nel mes de xunetu y tamién tenemos les de San Román del Monte en Piantón.
Les fiestas nel conceyu d'A Veiga son estremaes y bayuroses, manifestandose un gran valir cultural. Amás de les celebraciones festexeres, el conceyu cunta con una importante Feria de Muestres, que se desendolca na capital la segunda selmana de xunu y onde s'esponen dellos elementos y materiales agroindustriales y artesanos. Tamién ye de gran valir, anque nesti casu relixosu, la celebración de la Selmana Santa de Piantón u s'amuesen unos importantes raigaños históricos y tradiciones populares, pudiendo tener el so orixe na edá media. Per últimu el segundu domingu de setiembre celébrase La Nuesa Señora de los Dolores.
Xente d'A Veiga rescamplao
editarVer tamién
editarReferencies
editar- ↑ Afirmao en: Padrón municipal d'España de 2023. Autor: Institutu Nacional d'Estadística. Data d'espublización: 13 avientu 2023.
- ↑ oficina de rexistru
Enllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre A Veiga.
A Veiga n'OpenStreetMap.- Federación Asturiana de Conceyos (castellán)
